Bütünlüğü Bozulmuş Aile Yapısının Eğitime Etkisi: Ortaöğretim Öğrencilerinin Deneyimlerine Göre Bir İnceleme

Yıl 2024, Sayı: 54, 159 - 174, 30.08.2024

Taner Atmaca , Senem Kiliç

https://doi.org/10.52642/susbed.1468464

Öz

Bu araştırma, bütünlüğü bozulmuş ailelerin bu durumunun ortaöğretim öğrencilerinin eğitim hayatı üzerindeki etkilerini incelemektedir. Yorumlayıcı fenomenoloji yaklaşımıyla gerçekleştirilen araştırmada, 35 öğrenciyle yapılan yarı yapılandırılmış görüşmelerden elde edilen veriler analiz edilmiştir. Bulgular, “Eğitim Hayatı Üzerindeki Etkiler”, “Kişisel Duygular ve Başa Çıkma Yolları” ve “Gelecek Perspektifi ve Öneriler” olmak üzere üç ana tema altında toplanmıştır. “Eğitim Hayatı Üzerindeki Etkiler” teması, aile içi sorunların öğrencilerin akademik performansını düşürdüğü, derslere konsantrasyon ve okula devamlılığını azalttığı ve sosyal ilişkilerini olumsuz etkilediği bulgularını içermektedir. “Kişisel Duygular ve Başa Çıkma Yolları” teması, öğrencilerin yaşadıkları duygusal zorluklar ve bu zorluklarla başa çıkma stratejilerine odaklanmaktadır. “Gelecek Perspektifi ve Öneriler” teması ise, öğrencilerin geleceğe dair hedefleri ve bu zorluklara yönelik önerileri ile ilgilidir. Araştırma, aile yapısındaki değişikliklerin öğrencilerin eğitim hayatlarına derin ve çok yönlü etkileri olduğunu ve bu öğrencilere yönelik destek sistemlerinin ve müdahalelerinin önemini vurgulamaktadır. Özellikle bu tür öğrenciler için okullarda rehber öğretmenlerin varlığı, öğrencilere birebir destek sağlanmasının gerekliliği ve öğretmenlerin empatik yaklaşım sergilemeleri oldukça önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Bütünlüğü Bozulmuş Aileler, Ortaöğretim, Parçalanmış Aileler

The Effect of Disintegrated Family Structure on Education: An Investigation According to the Experiences of Secondary School Students

Öz

This study analyses the impact of family disintegration on the educational life of secondary school students. The study, which was conducted using an interpretive phenomenological approach, analysed data from semi-structured interviews with 35 students. The results were analysed under three main themes “Impact on Educational Life”, “Personal Feelings and Ways of Coping” and “Future Perspectives and Suggestions”. The theme of “Impact on Educational Life” includes the findings that domestic problems reduce students’ academic performance, decrease their concentration and school attendance, and negatively affect their social relationships. The theme of “Personal Feelings and Ways of Coping” focuses on the emotional difficulties experienced by students and their coping strategies. The theme of “Future Perspectives and Suggestions” relates to students’ goals for the future and their aspirations for these difficulties. The research emphasises that changes in family structure have a profound and multifaceted impact on students' educational lives and the importance of support systems and interventions for these students. Especially for such students, the presence of counsellors in schools, the necessity of providing one-to-one support to students and the empathic approach of teachers are very important.

Anahtar Kelimeler

Broken Families, Disintegrated Families, High School

Kaynakça

• Aktaş, N. (2016). Lise öğrencilerinin motivasyon kaynakları ve karar verme stratejileri (Tez No: 446333). [Yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Aküzüm, C., Yavaş, T., Tan, Ç. & Uçar, M.B. (2015). İlköğretim kurumu öğrencilerinin devamsızlık ve okul terki nedenleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 167-192.
• Alabay, E. (2020). Boşanma sonrası oluşan tek ebeveynli aile çocukları: okul öncesi öğretmenlerinin görüşleri. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 6(27), 852-863. http://dx.doi.org/10.31589/JOSHAS.335
• Alkan, E.Ö. (2014). Parçalanmış aile modelindeki öğrencilerin eğitimdeki başarı durumları (Trabzon örneği) (Tez No: 356771). [Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi] YÖK Tez Merkezi.
• Alkan, E.Ö. (2018). Aile parçalanmasının çocuğun okul başarısına etkisi: Trabzon örneği. Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 4(5), 167-225. https://doi.org/10.31765/karen.438376
• Amato, P. R. (2001). Children of divorce in the 1990s: An update of the Amato and Keith (1991) meta-analysis. Journal of Family Psychology, 15(3), 355-370. https://doi.org/10.1037/0893-3200.15.3.355
• Amato, P. R., & Cheadle, J. E. (2008). Parental divorce, marital conflict and children’s behavior problems: a comparison of adopted and biological children. Social Forces, 86(3), 1139–1161.
• Anthony, L.G., Anthony, B.J.A., Glanville, D.N., Naiman, D.Q., Waanders, C., Shaffer, S. (2005). The relationships between parenting stress, parenting behaviour and preschoolers' social competence and behaviour problems in the classroom. Infant and Child Development, 14(2), 133-154. https://doi.org/10.1002/icd.385
• Apaydın, Ç. & Gebizli, O. (2017). İlkokul yöneticilerinin parçalanmış aileye sahip öğrencilerle yaşadıkları sorunların incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 6(1), 352-368.
• Aslan, A.K. (2002). Değişen toplumda aile ve çocuk eğitiminde sorunlar. Ege Eğitim Dergisi, 1(2), 25-33.
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191–215. https://doi.org/10.1037/0033-295X.84.2.191
• Bayındır, N. (2023). Boşanmanın öğrencilerin akademik yaşantılarına etkisi. Uluslararası Karamanoğlu Mehmetbey Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 52-58. https://doi.org/10.47770/ukmead.1288663
• Bilici, A.B. (2014). Boşanma sürecinin çocuklar üzerindeki psiko-sosyal etkileri. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18(2), 79-110. https://doi.org/10.18505/cuifd.254667
• Bronfenbrenner, U. (1979). The ecology of human development: Experiments by nature and design. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Carlson, M. J., & Corcoran, M. E. (2001). Family structure and children’s behavioral and cognitive outcomes. Journal of Marriage and Family, 63(3), 779–792.
• Ceylan, H. & Özşerbetçi, Ü. (2016). Boşanmış ailelerin ilkokul çağındaki çocuklarında okul uyumu: Yalova örneği. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 7(22), 208-219.
• Chen, Z.Y. & Kaplan, H.B. (1999). Explaining the impact of family structure during adolescence on adult educational attainment: A longitudinal study. Applied Behavioral Science Review, 7(19), 23-40. https://doi.org/10.1016/S1068-8595(99)80120-2
• Creswell, J. W. (2018). Nitel araştırma yöntemleri (Çeviri Editörü: M. Bütün & S. B. Demir). Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Çakır, R. & Çolak, C. (2019). Lise öğrencilerinin okul terki riskine ilişkin görüşleri. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 11(21), 269-286.
• Çöp, E., Gül, Ş., Çakır, O. & Eker, C. (2023). Okul rehberlik hizmetlerine yönelik öğretmen görüşleri. Ulusal Eğitim Dergisi, 3(5), 774-793.
• Dam, H. (2008). Öğrencinin okul başarısında aile faktörü. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(14), 75-99.
• Dotterer, A.M., Hoffman, L., Crouter, A.C., & McHale, S.M. (2008). A longitudinal examination of the bi-directional links between academic achievement and parent-adolescent conflict. Journal of Family Issues, 29(6), 762-779. https://doi.org/10.1177/0192513X07309454.
• Eiden, R.D., Colder, C., Edwards, E.P., & Leonard, K.E. (2009). A longitudinal study of social competence among children of alcoholic and non-alcoholic parents: role of parental psychopathology, parental warmth, and self-regulation. Psychology of Addictive Behaviors, 23(1), 36-46. https://doi.org/10.1037/a0014839.
• Elmacı, F. (2006). Parçalanmış ve bütünlüğünü koruyan aileye sahip ergenlerin depresyon ve uyum düzeylerinde sosyal desteğin rolü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 405-423.
• Erdim, L., & Ergün, A. (2016). Boşanmanın ebeveyn ve çocuk üzerindeki etkileri. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 3(1), 78-84. https://doi.org/10.17681/hsp.13621
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, N. (2012). How to design and evaluate research in education. New York: McGraw-Hill Book Company
• Ginther, D. K., & Pollak, R. A. (2004). Family structure and children’s educational outcomes: blended families, stylized facts, and descriptive regressions. Demography, 41(4), 671–696.
• Hetherington, E. M., & Kelly, J. (2002). For better or for worse: divorce reconsidered. W. W. Norton & Company.
• Herdem, F. S., & Bozgeyikli, H. (2016). İlköğretime devam eden parçalanmış ve tam aile çocuklarının rehberlik ihtiyaçlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. OPUS Türkiye Sosyal Politika ve Çalışma Hayatı Araştırmaları Dergisi, 3(4), 7-35.
• Jeynes, W. H. (2002). Divorce, family structure, and the academic success of children. Haworth Press.
• Kalmijin, M. (2023). The association between parental separation at the school level and student outcomes in four European countries. Research in Social Stratification and Mobility, 86, 100813. https://doi.org/10.1016/j.rssm.2023.100813
• Kahraman, M.S. & Çokamay, G. (2016). Aile içi şiddet ve çocuklar üzerindeki etkileri: temel kavramlar, güvenlik planı hazırlama ve alternatif tedavi model örnekleri. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 8(4), 321-336.
• Karataş, E. (2019). Boşanmış aile çocuklarındaki uyum problemleri: ortak ebeveynlik açısından bir inceleme (Tez No: 586912). [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Keçeli-Kaysılı, B. (2008). Akademik başarının arttırılmasında aile katılımı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 9(1), 69-83.
• Korkmaz, Y. (2023). Rehber öğretmenler perspektifinden boşanmanın öğrenciler üzerindeki etkileri genel yeterlilikleri çerçevesinde değerlendirilmesi. Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7(14), 12-22. https://doi.org/10.57135/jier.1136998
• Lange, A.M.C., Visser, M.M., Scholte, R.H.J., Finkenauer C. (2022). Parental conflicts and posttraumatic stress of children in high-conflict divorce families. Journal of Child & Adolescent Trauma, 15(3), 615-625. https://doi.org/10.1007/s40653-021-00410-9.
• Lipowicz, A., Bugdol, M.N., Umławska, W. & Waldemar, A.W. (2023) The long-lasting effect of early life family structure on social position, well-being, and biological condition in adulthood. The Aging Male, 26(1). https://doi.org/10.1080/13685538.2023.2239896
• Lök, N., Başoğul, C. & Öncel, S. (2016). Aile içi şiddetin çocuk üzerindeki etkileri ve psikososyal desteğin önemi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 8(2),155-161.
• Masten, A. S., & Coatsworth, J. D. (1998). The development of competence in favorable and unfavorable environments: lessons from research on successful children. American Psychologist, 53(2), 205-220. https://doi.org/10.1037/0003-066X.53.2.205.
• McLanahan, S., & Sandefur, G. (1994). Growing up with a single parent: What hurts, what helps. Harvard University Press.
• Nebel-Schwalm, M.S. (2006). The relationship between parent-adolescent conflict and academic achievement (Master thesis, Michigan State University).
• Nieczuja-Dwojacka J., Borowska, B., Budnik, A., Marchewka-Długońska, J., Tabak, I., Popielarz, K. (2023). The influence of socioeconomic factors on the body characteristics, proportion, and health behavior of children aged 6-12 years. International Journal of Environmental Research and Public Health, 20(4), 3303. https://doi.org/10.3390/ijerph20043303.
• Öngider, N. (2013). Boşanmanın çocuk üzerindeki etkileri. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry, 5(2), 140-161.
• Ploeg, M.V. (2002). Children from disrupted families as adults: family structure, college attendance and college completion. Economics of Education Review, 21(2), 171-184. https://doi.org/10.1016/S0272-7757(00)00050-9
• Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68–78. https://doi.org/10.1037/0003-066X.55.1.68
• Ryan, R. M., Claessens, A., & Markowitz, A. J. (2015). Associations between family structure change and child behavior problems: the moderating effect of family income. Child Development, 86(1), 112–127.
• Snyder, A.A, Minnick, K., Anderson, D.E. (1980). Children from broken homes: visits to the school nurse. Journal of School Health, 50(4), 189-94. doi: 10.1111/j.1746-1561.1980.tb07372.x.
• Şahbaz, M. (2020). Parçalanmış ve parçalanmamış ailelerden gelen ergenlerin riskli davranışlarının bazı demografik değişkenlere göre incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Doğu Akdeniz Üniversitesi), KKTC.
• Şatır, S. (2023). Boşanmış aile çocuklarının sosyal gelişimlerine yönelik sınıf öğretmenlerinin görüşleri (Tezsiz yüksek lisans projesi, Pamukkale Üniversitesi), Denizli.
• Şentürk, Ü. (2012). Parçalanmış aile çocuklarının eğitimdeki başarı/başarısızlık durumu (Malatya örneği 2006). Sosyal Politika Çalışmaları, 12(7), 105-126.
• Tolan, Ö. Ç. (2023). Boşanma ve etkileri: çocuklar ve ergenler üzerindeki psikolojik sonuçları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 50, 321-338. https://doi.org/10.52642/susbed.1221560
• Üreyen, S., & Ünal, A. (2022). Ortaöğretim yönetici ve öğretmenlerinin parçalanmış aile çocuklarının eğitiminde karşılaştığı sorunlar. Trakya Eğitim Dergisi, 12(1), 148-164. https://doi.org/10.24315/tred.880367
• Xerxa, Y., Rescorla, A.L., Serdarevic, F., IJzendorn, M.H.V., Jaddoe, V.W., Verhulst, F.C., Luijk, M.P.C.M., & Tiemeier, H. (2020). The complex role of parental separation in the association between family conflict and child problem behavior. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 49(1), 79-93. https://doi.org/10.1080/15374416.2018.1520118
• Kuleli, İ. (2015). İlkokullarda anne ve baba ilgisinin çocukların başarısı üzerine etkileri (Kırklareli ili örneği) (Tez No: 395264). [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Yalçın, H. (2022). Bir araştırma deseni olarak fenomenoloji. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 213-232.
• Yıldırım, İ. & Kızmaz, Z. (2019). Aile içi şiddet ile öğrencilerin akademik başarı durumları arasındaki ilişki: ortaöğretim öğrencileri üzerine bir araştırma. Mukaddime, 10(2), 662- 687.