ARKETİPSEL BAKIŞ AÇISIYLA EDİP CANSEVER’İN ŞİİRLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2015, Sayı: 5, 1 - 12, 17.05.2016

Mustafa Karabulut

Öz

Edebî eserler, bireyin duygu ve düşünce dünyasına yönelmekle beraber, kişinin bilinçaltı tarafını sembolik veya imgesel boyutta ortaya koyabilir. Bu bakımdan edebi eserlerdeki arketipsel yapılar, eserin şifrelerinin çözülmesine ve kolektif bilinçaltının gün ışığına çıkmasına yardımcı olur. Şiir ve roman incelemelerinde yazarın bakış açısına göre farklı yöntemler uygulanabilir. Bu yöntemlerden biri de “arketipsel inceleme”dir.Arketip; ilk örnek, asıl numune, prototip anlamlarına gelmekte olup Jung’un analitik psikolojisinde ego, kişisel bilinçdışı ve kolektif bilinçdışı ile kişiliğin en önemli unsurlarındandır. Jung’a göre kökensel bilinçdışı bireysel bilinçleri çepeçevre sarmıştır. Jung, arketipleri ortak bilinçdışını oluşturan yapılar olarak tanımlar. Jung’ın kolektif bilinçdışında bulunan ögeler olan arketipler, davranış kalıpları olarak da bilinir.Jung, kolektif bilinçaltını oluşturan ögeler olan arketipleri dominantlar, mitolojik ya da ilkel figürler olarak da ortaya koyar. Psikanalizde benlik (self), anne, gölge, persona, anima, animus vb. arketipleri dikkat çeker. Edip Cansever’in şiirlerinde bu arketiplerden persona, anima ve animus ve gölge arketipleri ile karşılaşırız. Bu yazıda amacımız, öncelikle arketip kavramını açıklamak, daha sonra ise Edip Cansever’in şiirlerinde görülen arketipleri ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Arketipsel sembolizm, Carl Gustav Jung, Türk şiiri, , Edip Cansever

INVESTIGATION OF POETRY THE ARCHETYPAL PERSPECTIVE BY EDİP CANSEVER

Öz

Literary works, although directed to the individual's thoughts and feelings world, can reveal a person's subconscious side of the symbolic or imaginative dimension. In this regard, the archetypal structures of literary texts, passwords and helps to solve the work came to light in the collective subconscious.Different methods according to the author's point of view in fiction and poetry reviews. One of these methods is "archetypal investigation"is. Archetypes; the first sample, the actual sample, prototype Jung's analytical psychology has come to mean the ego, the personal unconscious and the collective unconscious with one of the most important elements of personality. Jung was originally unconscious surrounds individual consciousness. Jung archetypes are defined as structures that make up the collective unconscious. Jung's archetypes in the collective unconscious elements, which is also known as behavior patterns. Jung archetypes are the dominant elements that constitute the collective subconscious, it is revealed as mythological figures or principles. Self in psychoanalysis (self), mothers, shadow, persona, anima, animus and so on. It draws attention archetypes. Edip Cansever's poems in the person of these archetypes, we are faced with anima and animus and shadow archetypes. In this paper, our goal is primarily to explain the concept of the archetype, then put out archetypes seen in the Edip Cansever's poems.

Anahtar Kelimeler

Archetypal symbolism, Carl Gustav Jung, Turkish poetry, Edip Cansever

Kaynakça

• Cansever, Edip. (2008), Sonrası Kalır I, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
• Cansever, Edip. (2008), Sonrası Kalır II, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
• Cebeci, Oğuz. (2009), Psikanalitik Edebiyat Kuramı, İstanbul, İthaki Yayınları.
• Dirlikyapan, Murat Devrim. (2007), Phoenix’in Evrimi: Edip Cansever’de Dramatik Monolog, Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• Frieda Fordham. (2001), Jung Psikolojisinin Ana Hatları, çev. A. Yalçıner, İstanbul, Say Yayınları.
• Gürses, İbrahim. (2007), Jung’cu Arketip Teorisi Bağlamında Tasavvufî Öykülerin Değerlendirilmesi: Sîmurg Örneği, Üludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 16, Sayı: 1.
• Karabulut, Mustafa. (2013), Edip Cansever Şiiri-Psikanalitik Bir İnceleme, Ankara, Öncü Kitap Yayınları.
• Namlı, Taner. (2007), “Arketipsel Sembolizm Açısından Elif Şafak’ın ‘Pinhan’ Romanının İncelenmesi”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 2/4 Fall.
• Özcan, Tarık (2003), “Osmancık Romanının Arketipsel Sembolizm Bakımından Çözümlenmesi”, Bilig, 26, 103-116, Yaz 2003, s.1
• Özher, Sema. (2006), “Beyaz Gemi Adlı Romandaki Yüce Birey Arketipi”, bilig, Bahar, Sayı 37.
• Özgü, Halis. (1994), Psikanalizin 3 Büyükleri Freud Adler Jung, İstanbul, Kibele Yayınları.
• Sambur, Bilal. (2005), Bireyselleşme Yolu Jung’un Psikoloji Teorisi, Ankara, Elis Yay.
• Stevens, Anthony. (1999), Jung, İstanbul, Kaknüs Yayınları.
• Şimşek, Esma; Şenocak, Ebru. (2009), “İbn Sinâ Hikâyelerinin Arketipsel Tahlili”, Millî Folklor, Sayı 82.
• Turan, Güven. (1986), “Yüzler ve Maskeler – Edip Cansever’in Şiirine Genel Bir Bakış”, Adam Sanat, 13, 12.
• Uğurlu, Seyit Battal. (2007), “Çağdaş Türk Edebiyatında Şahmeran İmgesi: Arketipsel Bir Yaklaşım”, 38. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi) 10-15 Eylül 2007- Ankara, Bildiriler: Edebiyat Bilimi Sorunları ve Çözümleri, Cilt: 4, Yayına Hazırlayanlar: Zeki Dilek vd., Ankara: Atatürk Kültür. Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanlığı.