XVIII. YÜZYIL DİVANLARI IŞIĞINDA OSMANLI DEVLETİ’NDE İÇ İSYANLAR

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 9, 183 - 222, 13.09.2017

Mesut Bayram Düzenli

Öz

Edebi eserler, tarihi olaylara farklı bir pencereden bakma imkânı
sunması, tarihe kaynaklık eden çeşitli belge ve kitaplarda yer almayan
olayların gün yüzüne çıkarılması gibi yönlerden önemli bir bilgi kaynağıdır.
Edebi eserlerin olayları ele alışının, müellifin hislerinin o eserde yer alması
sebebiyle, tarih ilmi gibi olması elbette beklenemez. Bu bakımdan, edebi
eserlerden yararlanırken ona kesin bir belge olarak bakılması da mümkün
değildir. Ancak tarihi bir olayın bütün yönleriyle ortaya konulması söz konusu
ise her türlü bilgi, belge ve kaynaktan yararlanmak lüzumu da vardır. Klasik
Türk Edebiyatının en önemli ürünlerinden olan divanlar da siyasal, sosyal,
kültürel pek çok bilgiye ulaşabileceğimiz önemli kaynaklardandır. Bu
çalışmamızda, 18. yy.a ait divanlar, Osmanlı Devleti sahasında meydana gelmiş
isyanlar bakımından incelenecektir. 

Anahtar Kelimeler

18. yy. Divan şiiri, Divanlar, Osmanlı Devleti, tarih

Kaynakça

• ATALAR, Münir. “Emir-i Hac”, DİA, C 11, TDV, İstanbul, 1995. AYDINER, Mesut. “Küresel Isınma Tartışmalarına Tarihten Bir Katkı, Arşiv Belgeleri Işığında XVIII. Yüz-yılın İkinci Yarısında Diyarbakır ve Çevresinde Meydana Gelen Büyük Kıtlık ve Alınan Tedbirler”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S 19, 2006. BATUR, Atilla. Süruri Divanı, Basılmamış Doktora Tezi, İnönü Ü, SBE, Malatya, 2002. BAYRAK, Şaban. “Osmanlı-İran Devletlerinin Irak’ın Kuzeyindeki Aşiretlere Yönelik Siyasetleri ve Baban Mutasarrıfı Abdurrahman Paşa Olayı (1790-1813)” 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalış-maları Kongresi, C 1, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Ankara, 2012, ss. 647-662. ELMAS, Sevgi. Rahmi (Kırımlı, Mustafa) Hayatı, Edebi Şahsiyeti, Eserleri ve Divanının Tenkitli Metni, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Ü, SBE, Edirne, 1997. GÜFTA, Hüseyin. Salim (Mirzazade), Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Divanının Karşılaştırmalı Metni, Basılmamış Doktora Tezi, Atatürk Ü, SBE, Erzurum, 1995. İLGÜREL, Mücteba. “Eşkıya”, DİA, C 11, TDV, İstanbul, 1995. İPŞİRLİ, Mustafa. “Cellat”, DİA, C 7, TDV, İstanbul, 1993. KADIOĞLU, İdris. Lebib-i Amidi, Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Divanının Tenkitli Metni, Basılmamış Doktora Tezi, Dicle Ü, SBE, Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi, Diyarbakır, 2003. KARAHAN, Abdülkadir. “Bir Tarih Belgesi Olarak Divanlardan Yararlanma”, 22-26 Eylül 1986 X. Türk Tarih Kongresi Bildiriler Kitabı, C 5, TTK, Ankara, 1994. KARAL, Enver Ziya. Osmanlı Tarihi, C 5, TTK, Ankara, 1988. KURTOĞLU, Orhan. Lebib Divanı (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük), Basılmamış Doktora Tezi, Hacettepe Ü, SBE, Ankara, 2004. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10623,lebib-divanipdf.pdf?0 Mehmed Süreyya, Sicilli Osmani Yahut Tezkire-i Meşahir-i Osmaniye, haz. Mustafa Keskin vd., C 1, 3, 4, Sebil Yayınevi, İstanbul, 1996. PAKALIN, Mehmet. Zeki Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C 1, MEB, Ankara, 1993. PALA, İskender. “Hefthan”, Ansiklopedik Divan Şiir Sözlüğü, L&M, İstanbul, 2002. SERBESTOĞLU, İbrahim. “Trabzon Valisi Canikli Tayyar Mahmud Paşa İsyanı ve Caniklizadelerin Sonu (1805-1808)”, Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi, S 1, Güz, 2006, ss. 89-105. ŞAFAK, Ali. “Bağy”, DİA, C 4, TDV, İstanbul, 1991. ŞEN, Fatma Meliha. Beylikçi İzzet Bey Divanı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ü, SBE, İstanbul, 1995. ŞENGÜN, Necdet. Nazir İbrahim ve Divanı, Basılmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Ü, SBE, İzmir, 2006. TAÇALAN, Nebahat Çalık. Tayyar (Mahmud) Paşa, Hayatı, Edebi Şahsiyeti, Eserleri ve Divanının Tenkitli Metni, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Ü, SBE, Edirne, 1998. UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı. Osmanlı Tarihi, C V, 6. Baskı, TTK Yayınları, Ankara, 1995. ÜLKER, Necmi. İzmir Şehri Tarihi I, Akademi Yayınevi, İzmir, 1994. ÜNAL, Fatih. “Aleksander Grigoreviç Krasnokutsk’un Günlüğünden 1808 Yeniçeri Ayaklanması ve Alem-dar Mustafa Paşa Vakası”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C 1, S 4, 2008. YURDAGÜR, Metin. “Tağut”, DİA, C 39, TDV, İstanbul, 2010.