TÜRKÇEDEKİ DEYİMLERDE KONUŞMA BECERİSİ

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 14, 435 - 461, 18.12.2019

Ömer Kemiksiz

Öz

Konuşma becerisi, Türkçenin okuma, yazma ve dinlemeyle
birlikte dört temel dil becerisinden biridir. Bu beceri, dinleme becerisiyle
birlikte günlük iletişimin çok önemli bir bölümünde kullanılmaktadır. Bu araştırmanın
amacı, Türkçedeki deyimlerde konuşma becerisinin yerini tespit etmektir. Tarama
modelinde doküman incelemesi ile gerçekleştirilen çalışmanın örneklemini Türk
Dil Kurumu tarafından 2010 yılında 11. baskısı yapılan Türkçe Sözlük
oluşturmuştur. Araştırmada elde edilen verilerin analizinde içerik analizinden
yararlanılmıştır. Yapılan analiz neticesinde konuşma becerisiyle ilgili
deyimler konuşma yetisi, konuşma aşaması, içerik, üslup, konuşma süresi,
konuşma dışı unsurlar, ses tonu ve konuşma ortamı olmak üzere sekiz kategori
altında toplanmıştır. Bu kategoriler altında da çeşitli temalara yer
verilmiştir. Çalışmada konuşma becerisiyle ilgili olan 621 deyim (birden fazla
anlamı olanlarla birlikte 640 deyim) bulgular bölümünde frekans ve yüzde
değerleriyle tablolar hâlinde sunulmuştur. Araştırma sonucunda konuşma
becerisiyle ilgili deyimlerin en fazla üslup (%27), içerik (%15), konuşma
yetisi (%14), konuşma dışı unsurlar (%12) ve konuşma süresi (%11) kategorilerinde
yer aldığı belirlenmiştir. Bunlar dışındaki kategoriler ise ses tonu (%8),
konuşma ortamı (%7) ve konuşma aşaması (%6) şeklinde sıralanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Türkçe, deyim, dil becerileri, konuşma becerisi

Kaynakça

• Ağca, H. (2001). Sözlü ve Yazılı Anlatımda Türkçenin Kullanımı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Akbayır, S. (2014). Nasıl Konuşabilirim? Sözün ve Sesin İncelikleri. Ankara: Pegem.
• Aktaş, Ş. (2010). Dilin doğru ve güzel kullanımı üzerine. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27, 37-42.
• Aktaş, Ş. ve Gündüz, O. (2004). Yazılı ve Sözlü Anlatım-Kompozisyon Sanatı. Ankara: Akçağ.
• Akyol, H. (2006). Yeni Programa Uygun Türkçe Öğretim Yöntemleri. Ankara: Kök.
• Arslan, A. (2012). Kutadgu Bilig’de dinleme ve konuşma becerisine ilişkin sözler. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (7), 1-16.
• Baltaş, Z. ve Baltaş, A. (1998). Bedenin Dili. İstanbul: Remzi.
• Batur, Z. (2012). Divânü Lûgati’t-Türk’te anlama ve anlatma becerilerine ilişkin örnekler. Turkish Studies, 7 (2), 219-231.
• Calp, M. (2010). Özel Eğitim Alanı Olarak Türkçe Öğretimi. Ankara: Nobel.
• Cansız- Aktaş, M. (2015). Nitel Veri Toplama Araçları. Mustafa Metin (Ed.), Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri içinde (s. 337-371). Ankara: Pegem.
• Creswell J. W. (2014). Araştırma Deseni: Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. Demir, S. B. (Çev. Ed.). Ankara: Eğiten Kitap.
• Çifçi, S. ve Alevli, O. (2013). Mantıku’t-Tayr’da temel dil becerilerinin kullanımı. Turkish Studies, 8 (4), 525-542.
• Dervişoğlu, İ. ve Yılmaz, M. Y. (2005). Güzel ve Etkili Konuşma. İstanbul: Papatya.
• Doğan, Y. (2009). Konuşma becerisinin geliştirilmesine yönelik etkinlik önerileri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7 (1), 185-204.
• Erdem, İ. (2013). Konuşma Eğitimi: Kuram, Uygulama, Ölçme ve Değerlendirme. Abdurrahman Güzel, Halit Karatay (Ed.), Türkçe Öğretimi El Kitabı içinde (s. 181-220). Ankara: Pegem.
• Gariper, C. (2013). Sözlü Anlatım. Nurettin Demir, Emine Yılmaz (Ed.), Türk Dili Yazılı ve Sözlü Anlatım içinde (s. 289-300). Ankara: Nobel.
• Gündüz, O. ve Şimşek, T. (2014). Anlatma Teknikleri-2: Uygulamalı Konuşma Eğitimi El Kitabı. Ankara: Grafiker.
• Güneş, F. (2014). Türkçe Öğretimi Yaklaşımlar ve Modeller. Ankara: Pegem.
• Güneş, F. (2015). Konuşma Öğretiminde Uygulanan Yaklaşım ve Modeller. Abdullah Şahin (Ed.), Konuşma Eğitimi-Yöntemler Etkinlikler içinde (s. 151-176). Ankara: Pegem.
• Hamidov, H. (2006). Türkçe deyimlerin anlam özellikleri: Konuşma ile ilgili deyimler. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 22, 39-45.
• İşcan, A. (2015). İletişim, Konuşma ve Konuşmayla İlgili Temel Kavramlar. Abdullah Şahin (Ed.), Konuşma Eğitimi-Yöntemler Etkinlikler içinde (s. 1-27). Ankara: Pegem.
• Karaalioğlu, S. K. (1976). Sözlü-Yazılı Kompozisyon Konuşmak ve Yazmak Sanatı. İstanbul: İnkılap ve Aka.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel.
• Kavcar, C., Oğuzkan, A. F. ve Aksoy, Ö. (2011). Yazılı ve Sözlü Anlatım. Ankara: Anı.
• Koç, S. (2011). Sözlü Anlatım. Salih Gülerer (Ed.), Üniversiteler İçin Dil ve Anlatım içinde (s. 393-548). Ankara. Gazi.
• Kurudayıoğlu, M. (2011). Konuşma Eğitimi. İstanbul: Kriter.
• Onan, B. (2011). Türk atasözlerinde dil farkındalığı ve işlevsel dil kullanımı. Millî Folklor, 23 (91), 91-100.
• Onan, B. ve Özçakmak, H. (2014). Türkçe deyimlerde dil farkındalığı ve işlevsel dil kullanımı. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2 (1), 1-22.
• Öz, M. F. (2011). Uygulamalı Türkçe Öğretimi. Ankara: Anı.
• Özdemir, E. (2014). Anlatım Sanatı. Ankara: Bilgi.
• Pilav, S. ve Ünalan, Ş. (2012). Eğitim Fakülteleri İçin Yazılı ve Sözlü Anlatım. Ankara: Nobel.
• Sarıkaya, B. (2017). İletişim. Ahmet Akçay, Sami Baskın (Ed.), Etkinliklerle Hafta Hafta Konuşma Eğitimi içinde (s.1-24). Ankara: Anı.
• Sever, S. (2011a). Sözlü Anlatım (Konuşma). Ş. Dilek Belet (Ed.), Türkçe Sözlü Anlatım içinde (s. 109-131) Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Sever, S. (2011b). Türkçe Öğretimi ve Tam Öğrenme. Ankara: Anı.
• Şahin, A. ve Aydın, G. (2015). Konuşmada Beden Dili. Abdullah Şahin (Ed.), Konuşma Eğitimi-Yöntemler Etkinlikler içinde (s. 225-234). Ankara: Pegem.
• Şahin, Ç. (2010). Verilerin Analizi. Remzi Y. Kıncal (Ed.), Bilimsel Araştırma Yöntemleri içinde (s. 181-217). Ankara: Nobel.
• Taşer, S. (2015). Konuşma Eğitimi. İstanbul: Pegasus.
• TDK. (2010). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Temizkan, M. (2013). Konuşma Becerisi. Fahri Temizyürek, İlhan Erdem, Mehmet Temizkan (Ed.), Konuşma Eğitimi Sözlü Anlatım içinde (s. 199-238). Ankara: Pegem.
• Temizyürek, F. (2013). Konuşma Türleri. Fahri Temizyürek, İlhan Erdem, Mehmet Temizkan (Ed.), Konuşma Eğitimi Sözlü Anlatım içinde (s. 171-198). Ankara: Pegem.
• Topçuoğlu-Ünal, F. ve Özden, M. (2014). Diksiyon ve Konuşma Eğitimi. Ankara: Pegem.
• Ünalan, Ş. (2003). Kişisel Gelişim Teknikleriyle Sözlü Anlatım. Ankara: Nobel.
• Vural, B. (2004). Toplum Önünde Etkili ve Başarılı Konuşma. İstanbul: Hayat.
• Yalçın, A. (2002). Türkçe Öğretim Yöntemleri-Yeni Yaklaşımlar. Ankara: Akçağ.
• Yalçın, C. (1989). Güzel Konuşma Yazma Kılavuzu. Ankara: Yalçın Emel.
• Yazıcı, H. (2015). Kişiler Arası İlişkilerde Sözsüz İletişim. Alim Kaya (Ed.), Kişiler Arası İlişkiler ve Etkili İletişim içinde (s. 157-172). Ankara: Pegem.
• Yenen-Avcı, Y. (2015). Konuşma sanatı ve gülistan. International Journal of Languages’ Education and Teaching, UDES 2015 Özel Sayısı, 2788-2802.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yüksel, A. H. (2016). Konuşma ve Dinleme. Uğur Demiray (Ed.), Etkili İletişim içinde (s.133-188). Ankara: Pegem.