GÖRSEL ŞİİR VE SİİRTLİ İKİ ŞAİRİN GÖRSEL ŞİİRLERİ

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 16, 289 - 303, 30.12.2020

Sedat Akay

Öz

Harfler ve kelimeler edebiyat tarihimiz boyunca normal kullanımının dışında, “görsel şiir” gibi farklı biçimlerde kullanılmıştır. Bu metinler hem muhteva hem de biçim yönünden birtakım kurallar çerçevesinde okunup incelenmektedir. Arap alfabesinin çok yönlü kompozisyonlara müsait olması, bu tarz edebî ürünlerin ilgi çekmesine ve yaygınlaşmasına katkıda bulunmuştur.
“Görsel şiir” veya “Figüratif şiir” gibi isimlerle anılan bu tarzda şiir yazan Siirtli âlim ve şairler önemli bir yekûn teşkil etmektedir. Molla Hamid Efendi ve oğlu Molla Cevat (Durceylan) bunlar arasında önde gelen şahsiyetlerden sayılabilir. Çalışmamızda başta görsel şiir ve özellikleri ile ilgili genel bilgiler verilecektir. Daha sonra Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde dünyaya gelen ve Cumhuriyet döneminde yaşayarak iki dönemin izlerini taşıyan bu iki âlimin hayatı ile ilgili bilgi verildikten sonra konu ile bağlantılı figüratif, müşeccer türündeki şiirlerinden örnekler üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Görsel şiir, Müşeccer, Arap Edebiyatı, Divan Şiiri, Siirt

Kaynakça

• Ambros, E.G.(2000). “Apollınaıre’e Öncülük eden 16. YY. Şairi Mealî: Ağaç Şeklinde Bir Osmanlı Figür Şiiri Veya Teşciri” Türklük Bilgisi Araştırmaları 24/1, 57-64.
• Atalay, Ö.(1946).Siirt Tarihi. İstanbul: Çeltüt Matbaası.
• Aydın, A., Uysal, A.(2013).”Hafız Ahmet Paşanın Sıra dışı Şiirleri”. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (15), 69-86.
• Baz, İ.(2015). “Siirtli Âşık Bir Sûfi: Şeyh Muhammed Hazin Firsafî” Şırnak Sosyal Bilimler Dergisi(11), 89-125.
• Çelebioğlu, A. (1998). “Kültür Edebiyatımızda Şifre Alfabeleri”. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, 505-518.
• Durceylan C. Divan. El yazma eser. Hasip Durceylan Arşivi.
• Durmuş, İ. (2006). “Müşeccer”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 158-160. İstanbul: TDV Yayınları.
• Hamid bin Mustafa. Divan. El yazma eser. Hasip Durceylan Arşivi.
• Hüseyn, Fadıl Yunus.(2012). “Cemâliyetu’l-Kasîdeti’l-Hendesiyye beyne’l-Vâkii ve’t-Tumûh”. Mecelletu Külliyyeti’l-Ulûmi’l- İslamiyye, C.VI, s. 12, 1-58.
• Kocakaplan, İ.(1992). Açıklamalı Edebî Sanatlar. İstanbul: M.E.B. Yayınları.
• Öztekin, Ö. (2013). “Ağaç Kültünün Görsel Şiirdeki Figüratif Anlamı: Divan Şiirinde Deyişbilimsel Önceleme Alanı Olarak Biçimsel Sapmalar”, Millî Folklor ( 98), 59-72.
• Pala, İ.(2002). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. 9. bs. İstanbul: LM Yayınevi.
• Saraç, M.A.Y.(2001). Klasik Edebiyat Bilgisi Belâğat. 2.bs. İstanbul: Bilimevi.
• Saraç, M.A.Y.(2007). Klasik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü-Kafiye. 2. bs. İstanbul: 3FYayınevi.
• Şenödeyici, Ö.(2012). Osmanlının Görsel Şiirleri. İstanbul: Kesit Yayınları.
• et-Telavî M.N.(2006). el-Kasîdetu’l-Teşkîliyye fî Şi’ri’l- Arabî. Kahire: el-Hey’etu’l-Mısrıyyeti’l-Âmme lî’l-Kitâb.
• Tunç, G. (2015). “Çağdaş Türk Edebiyatında Görsel Şiir”, Bilig (73), 249-270.
• https://siirt.diyanet.gov.tr Erişim tarihi. 28.01.2020.
• https://sakarya.diyanet.gov.tr Erişim tarihi. 28.01.2020.