ENDERUNLU FAZIL DİVANI’NDA YER ALAN RAMAZANİYYELER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 1, 41 - 63, 30.06.2021

Talip Çukurlu , Mesut Bayram Düzenli

https://doi.org/10.53586/susbid.908944

Öz

Ramazaniyyeler, Klasik edebiyatımızda XVII. yy. da görülmeye başlanan, XVIII. yy. da yaygınlaşan bir türdür. Divan şairlerinin ramazan ayı vesilesiyle padişahlara, devlet büyüklerine veya hamilerine sundukları ve nesip bölümünde ramazanı anlatan ve genellikle kaside nazım şekliyle yazdıkları, “ramazaniyye” adı verilen bu manzumeler, Osmanlı toplumunun ramazan ayına bakışını tespit etmede son derece önemli kaynaklardır. Ramazaniyyeler, başta kasideler olmak üzere farklı nazım şekilleriyle de yazılabilmektedir. Bu türde en çok manzume yazan şair Enderunlu Fazıl’dır. Enderunlu Fazıl’ın Divan’ında yirmi biri kaside ve ikisi de terkip-bent olmak üzere toplam yirmi üç tane ramazaniyye türünde manzume bulunmaktadır.
Bu çalışmamızda, Enderunlu Fazıl Divanı’nda yer alan ramazaniyye türü manzumeler, şekil ve muhteva bakımından incelenmiştir. Manzumelerin nazım şekilleri, beyit-bent sayısı, aruz kalıpları, kafiye ve redif özellikleri, şekil incelemesinde ele alınmıştır. Ramazaniyye türü kasidelerin bölümlerinde ele alınan hususlar, bilhassa nesip bölümlerinde yer alan benzetme unsurları ise muhteva incelemesin-de üzerinde durulan konulardır. Böylece Enderunlu Fazıl’ın ramazaniyyelerinin geleneğin içindeki yeri tespit edilmiş olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Enderunlu Fazıl, Ramazaniyye, Divan Şiiri, Kaside

Kaynakça

• Ayverdi, İlhan (2009). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• Bezci, Gül (2018). Osmanlı Toplumunda Ramazan Kültürü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bozkurt, Nebi (2003). Mahya. TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/mahya--ramazan. Erişim Tarihi: 20.09.2020.
• Canım, Rıdvan (2020). Divan Edebiyatında Türler (6. Baskı). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Çavuşoğlu, Mehmet (1986). Kaside. Türk Dili Dergisi Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), 415-417, 21-22.
• Düzenli, Mesut Bayram (2012). XVIII.Yüzyıl Divan Şâirlerinin Gözüyle Padi-şahlar ve Saltanat Dönemleri. Turkish Studies, 7(3), 1075-1122.
• Enderunlu Fâzıl (1990). Büyük Türk Klasikleri. Ankara: Ötüken Neşriyat. 124-125.
• Enderunlu Fazıl. Dîvân-ı Fâzıl Beg Enderûnî. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, NEKTY02819.
• Enderunlu Fazıl. Dîvân-ı Fâzıl. Almaya: Almanya Milli Kütüphanesi Türkçe Yazmaları (Staats-bibliothek, Berlin), No. Ms.or.fol.3343.
• Enderunlu Fazıl. Dîvân-ı Fâzıl Beg Enderûnî. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, No. O/253.
• Ertan, M. Emin (1995). Divan Edebiyatında Ramazaniyeler Üzerine Bir İnceleme. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kesik, Beyhan (2014). Enderunlu Fâzıl (Hüseyin) Bey. TEİS, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fazil-enderunlu-fazil-huseyin-bey Erişim Tarihi: 10.12.2020.
• Koç Keskin, Neslihan (2010). I. Abdülhamit’in Şehzadelerinin Bed’-i Besmele Törenini Anlatan Enderunlu Fâzıl’ın Surname-i Şehriyar’ı Üzerine. Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 27: 149-186.
• Koçu, Reşat Ekrem (1971). Fazıl Bey, Fazıl Divanı. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul: Koçu Yayınları. 11, 5589-5592.
• Kurnaz, Cemal (1998). Hilâl. TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/hilal#2-turk-edebiyati. Erişim Tarihi: 20.12.2020.
• Küçük, Sabahattin (1995). Enderunlu Fazıl. TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/enderunlu-fazil. Erişim Tarihi: 31.01.2021.
• Onay, Ahmet Talat (1993). Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Pakalın, M. Zeki (1983). Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. C. 1-3, İstanbul: MEB Yayınları.
• Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmânî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. 2, 510-511.
• Şahin, Ebubekir (2018). Şairle Sultan Arasında ‘İltifat’: Fuzulî’nin Kanunî Medhiyeleri. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 16(24), 389-405.
• Şemseddin Sami (1996). Kâmûsu’l-A’lâm. Ankara: Kaşgar Neşriyat. 6, 3331.
• Uzun, Mustafa İsmet (2007). Ramazâniyye. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/ramazaniyye--edebiyat. Erişim Tarihi: 16.01.2021.
• Yöntem, Ali Canib (1977). Fazıl. MEB İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: MEB. 4, 529-531.