IV. MURAD İÇİN YAZILMIŞ MANZUM BİR NASİHAT-NÂME: KÂDİRÎ HÜSEYİN’İN MİFTÂH-I CENNET’İ

Yıl 2021, , 231 - 245, 17.12.2021

Ayşe Parlakkılıç Mucan

https://doi.org/10.21563/sutad.1052414

Cited By: 1

Öz

Türk İslâm edebiyatı sahasında bireyi ve toplumu ıslah etmeyi amaçlayan pek çok nasihat-nâme yazılmıştır. Bu eserler; halkın geneline hitaben yazılabildiği gibi hususî olarak kadınlar, çocuklar, tarikat erleri, devlet idarecileri gibi toplumun belirli bir kesimi için de kaleme alınmıştır. Kâdirî Hüseyin’e ait Miftâh-ı Cennet isimli eser de 17. asır Osmanlı padişahlarından Sultan IV. Murad için nazmedilmiştir. Eserin amacı, henüz çocuk denecek yaşta tahta geçen padişahı irşat etmektir. Padişah, eser boyunca kendisini dünya ve ahiret saadetine ulaştırmak için verilen nasihatlerin muhatabıdır. Bu çalışmada, Sultan IV. Murad için kaleme alınan ve manzum bir nasihat-nâme özelliği gösteren Miftâh-ı Cennet isimli eser tanıtılacaktır. İki bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümünde, biyografik kaynaklarda hâl tercümesi ile ilgili herhangi bir bilgi bulunmayan eserin müellifi Kâdirî Hüseyin’in hayatı ve eserlerine değinilecektir. Ayrıca kaynaklarda Muhyiddîn-i Kâdirî olarak bilinen şahsiyetin, Kâdirî Hüseyin ile aynı kişi olabileceği hususundaki görüşler sunulacaktır. İkinci bölümde, çalışmamızın konusunu teşkil eden Miftâh-ı Cennet’in nüshaları tanıtılacak ve eserin muhtevası ile ilgili genel bilgiler verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Miftah-ı Cennet, Muhyiddîn-i Kâdirî, nasihat-nâme, siyaset-nâme, Urlalı Kâdirî Hüseyin, IV. Murad, Miftah-ı Cennet, Muhyiddîn-i Kâdirî, nasihat-nâme, siyaset-nâme, Urlalı Kâdirî Hüseyin, IV. Murad

A POETIC NASIHAT-NAME WRITTEN FOR MURAD IV: MIFTAH-I CENNET OF QADIRI HUSEYIN

Öz

Many nasihat-names have been written with the aim of improving the individual and society in Turkish Islamic Literature field. These works can be written for the general community, they are also written for a spesific part of the society such as women, children, brethren, state administrators. The work named Miftah-ı Cennet of Qadiri Huseyin was written for Sultan IV. Murad, one of the 17th century Ottoman sultans. The aim of the work is to guide the sultan who ascended the throne at the age of just a child. Sultan is the collocutor of the advices given to lead him to the happiness of the world and the hereafter. In this study, Miftah-ı Cennet that was written for Sultan IV. Murad and has the feature of a poetic nasihat-name will be introduced. In the first part of the study, which consists of two parts, the life and works of Qadiri Huseyin, the author of the work, which does not have any information about his life in the biographical sources, will be mentioned. In addition, the opinions that the person known as Muhyiddin-i Qadiri may be the same person as Qadiri Huseyin will be presented. In the second part, the copies of Miftah-ı Cennet which is the subject of our study will be introduced and general information about the content of the work will be given

Anahtar Kelimeler

Miftah-ı Cennet, Muhyiddin-i Qadiri, nasihat-name, siyaset-name, Qadiri Huseyin from Urla, Murad IV., Miftah-ı Cennet, Muhyiddin-i Qadiri, nasihat-name, siyaset-name, Qadiri Huseyin from Urla, Murad IV.

Kaynakça

• Akkuş, M. (2001). İsmâil Rûmî. İslâm ansiklopedisi (C. 23, s. 120). İstanbul: TDV Yay.
• Arat, R.R. (2018). Kutadgu bilig. İstanbul: Kabalcı Yay.
• Çakmakcıoğlu, S. (2007). Koçi Bey risaleleri. İstanbul: Kabalcı Yay.
• Dağdelen, S. (2011). Muhyiddîn Kâdirî´nin nasihat-nâme adlı divanı: inceleme-metin (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Ergin, M. (1997). Orhun âbideleri. İstanbul: Boğaziçi Yay.
• Gültekin, H. (2013). Veysî’nin sosyal tenkit içerikli kasidesi. Erdem, 64, 31-47.
• Günaydın, Y.T. (2011). Gazâlî tercümeleri: Osmanlı devri ve 1928 sonrası için bir bibliyografya denemesi. Dîvân Disiplenlerarası Çalışmalar Dergisi, 16(30), 63-90.
• Gürer, D. (2019). Abdülkâdir Geylânî -hayatı, eserleri, görüşleri-. İstanbul: İnsan Yay.
• Hüseyin Remzî. (1887). Lügat- ı Remzî. 2 cilt. İstanbul: Matba‘a-i Hümâyûn.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. (1994). Lisânü’l-ʿArab. 15 cilt. Beyrut: Dâru Sâdır.
• Kocaman, K. (2020). XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde rüşvet. İstanbul: Libra Kitap.
• Mevlânâ İbrahîm Halîl b. Ahmed b. Ya‘kûb el-Urlavî Kâdirî. Miftâhu´l-cenneh-manzum. Süleymaniye Kütüphanesi. Kemal Edip Kürkçüoğlu Koleksiyonu, 8, 1b-147a.
• Kaplan, M. (2001). Manzûm nasîhat-nâmelerde yer alan konular. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 9, 133-185.
• Kaplan, M. (2002). Türk edebiyatında manzum nasihat-nâmeler. Türkler (C. 11, s. 791-799). Ankara: Yeni Türkiye Yay.
• Kılıçlıoğlu S. & Devrim, H. & Araz, N. (Ed.). (1972). Büyük lügat ve ansiklopedi. 12 cilt. İstanbul: Meydan Yay.
• Kur’ân yolu. Erişim 1 Şubat 2021. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Kortantamer, T. (1983). 17. yüzyıl şâiri Atâyî’nin hamsesinde Osmanlı İmparatorluğu’nun görüntüsü. Tarih İncelemeleri Dergisi, I, 61-105.
• Kortantamer, T. (1984). Nâbî’nin Osmanlı İmparatorluğu’nu eleştirisi. Tarih İncelemeleri Dergisi, II, 83-116.
• Mumcu, A. (1986). Divan-ı hümayun. Ankara: Birey ve Toplum Yay.
• Öz, M. (2010). Kanûn-ı kadîmin peşinde Osmanlı’da “çözülme” ve gelenekçi yorumcuları. İstanbul: Dergâh Yay.
• Özcan, A. (2017). IV. Murad şarkın sultanı. İstanbul: Kronik Yay.
• Öztürk, M. (2013a). Klasik Türk edebiyatında babadan oğula-ebeveynden çocuğa-nasihat geleneği. Akademik Bakış, 39, 1-22.
• Öztürk, M. (2013b). Klasik Türk edebiyatında padişahlara yapılan yergiler. Turkish Studies, 8/1, 2143-2164.
• Şentürk, A.A. & Kartal, A. (2007). Eski Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: Dergâh Yay.
• Tehânevî, Muhammed Aʿlâ b. Ali. (1996). Keşşâfü ıṣṭılâḥâti’l-fünûn ve’l-‘ulûm. 2 cilt. nşr. Ali Dahrûc–Abdullah Hâlidî. Beyrut: Mektebetü Lübnan.
• Tekin, Ş. (1986). İslam öncesi Türk şiiri. Türk Dili (Türk Şiiri Özel Sayısı I -Eski Türk Şiiri), 51(409), 28.
• Tuğluk, M.E. (2018). 17. yüzyıla ait harekeli bir eser: Kadirî Muhyiddîn´in manzum nasihatnâmesi (İnceleme-Metin-Sözlük-Özel İsimler Dizini-Tıpkıbasım.(Yayımlanmamış doktora tezi). Adıyaman Üniversitesi, Adıyaman.
• Uğur, A. (2001). Osmanlı siyâset-nâmeleri. Ankara: MEB Yay.
• Ülken, H.Z. (1961). Gazzâlî’nin bazı eserlerinin Türkçe tercümeleri. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9, 59-69.
• Ürekli, B. (1997). Dördüncü Murad devrine dair Kadı-zâde'nin bir manzûmesi. Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, 11, 277-300.
• Yıldıray, S.S. (2018). Eyyühe’l-veled tercümesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Zebîdî, Muhammed Murtazâ el-Hüseynî. (1994) Tâcü’l-ʿarûs min cevâhiri’l-ḳāmûs. 6 cilt. thk. Abdülkerim el- Azbavî. Kuveyt: Matba‘atu Hükûmeti´l-Kuveyt.