TÜRKÇE-RUMCA MANZUM SÖZLÜKLER DİZİSİ II: TUHFE-İ RUMÎ

Yıl 2022, , 217 - 233, 13.06.2022

Gökhan Ölker

https://doi.org/10.21563/sutad.1130127

Cited By: 3

Öz

Dilin söz varlığını en iyi yansıtan yapıtlar hiç şüphesiz sözlüklerdir. Bilim dalı olarak kabul edilen sözlük bilimi (leksikografi-lehicography), bir dilin ya da karşılaştırmalı olarak çeşitli dillerin söz varlığını sözlük biçiminde ortaya koymaya yönelen, bu amaçla yöntemler koyarak uygulama yolların gösteren bilim dalıdır. Günümüzde farklı amaçlar için çok çeşitli sözlükler hazırlanmaktadır. Bu sözlük türlerinden “tersten dizim sözlükler” gibi bazılarının hazırlanışı daha yeniyken “Divanu Lugati’t-Türk” gibi ansiklopedik sözlüklerin tarihi ise daha eskiye dayanmaktadır. Manzum gramer kitaplarına ve sözlüklere, on birinci yüzyıldan itibaren rastlanır. Manzum sözlüklerin Anadolu sahasındaki ilk örnekleri ise Arapça-Farsça olup 14. yüzyıl itibarıyla kaleme alınmıştır. Başta siyasi ve demografik unsurlar olmak üzere birçok sebepten dolayı Osmanlı devleti içerisinde yabancı dil olarak Arapça ve Farsçadan sonra en çok yazılı malzeme ortaya konulan dil hiç şüphesiz Rumca olmuştur. Gazeteler, dergiler ders kitapları, sözlükler vb her türlü yazılı üründen bolca örnek vardır. Bu güne kadar varlığından haberdar olduğumuz Rumca-Türkçe manzum sözlük sayısı beştir. Bunlar Tuhfe-i Rumî, Tuhfetü’l-Uşşak, Tuhfe-i Vehbî, Lugat-ı Nuriye ve Hafız İbrahim Lugatidir. Biz bu çalışmamızda şimdiye kadar üç nüshasını tespit ettiğimiz Tuhfe-i Rumî adlı Türkçe Rumca manzum sözlük hakkında bilgi verip, eserin özelliklerini inceleyerek metin yayını ortaya koyacağız.

Anahtar Kelimeler

Manzum sözlük, Türkçe-Rumca sözlük, Tuhfe-i Rumi, Rumca manzum sözlükler, Manzum sözlük, Türkçe-Rumca sözlük, Tuhfe-i Rumi, Rumca manzum sözlükler

TURKISH-GREEK VERSE DICTIONARY SERIES II: TUHFE-I RUMÎ

Öz

The works that best reflect the vocabulary of the language are undoubtedly dictionaries. Lexicography, which is accepted as a branch of science, is a branch of science that aims to reveal the vocabulary of a language or various languages comparatively in the form of a dictionary, and shows the ways of application by putting methods for this purpose. Today, a wide variety of dictionaries are prepared for different purposes. While some of these dictionaries, such as "reverse syntax dictionaries", are more recent to be prepared, the history of encyclopedic dictionaries such as "Divanu Lugati't-Türk" dates back to older times. Verse grammar books and dictionaries have been found since the eleventh century. The first examples of verse dictionaries in the Anatolian field are Arabic-Persian and were written in the 14th century. Due to many reasons, especially political and demographic factors, Greek was undoubtedly the language in which the most written material was produced after Arabic and Persian as a foreign language in the Ottoman state. There are plenty of examples from all kinds of written products: newspapers, magazines, textbooks, dictionaries, etc. These are Tuhfe-i Rumi, Tuhfetu'l-Uşşak, Tuhfe-i Vehbi, Lugat-i Nuriye and Hafız İbrahim Lugati. In this study, we will give information about the Turkish-Greek verse dictionary called Tuhfe-i Rumî, of which we have identified three copies so far, and we will reveal the text publication by examining the features of the work.

Anahtar Kelimeler

Verse dictionary; Turkish-Greek dictionary; Tuhfe-i Rumî; Greek verse dictionaries

Kaynakça

• Abdülvehhâb Z. (1875). Manzume-i Vehbi. İstanbul.
• Ahmed Fevzi Kisedarzade. (1817). Tuhfetü’l-uşşāk
• Aksan, D. (2003). Her yönüyle dil (ana çizgileriyle dilbilim) (3. Baskı). Ankara: TDK Yay.
• Augustinos, G. (1997). Küçük Asya Rumları- on dokuzuncu yüzyılda inanç. cemaat ve etnisite. (Devrim Evci, Çev.). İstanbul: Ayraç Yayınevi.
• Bilgehan, H. (2011). Girit. İzmir: Barış Yayınları.
• Çelgin. G. (2011). Eski Yunanca-Türkçe sözlük. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Derleme Sözlüğü (1993). C 10. Ankara: TDK Yayınları.
• Fardi, K. T. (1860). Hazine-i lügat-ı rumiye vü osmaniye. İstanbul: Anatoli Matbaası.
• Gerçek. S. N. (1941). Fransızca-Rumca-Ermenice öğreten manzum lügatler. Akşam Gazetesi No. 8023 21 Şubat.
• Γιαννακοπουλου. Γ. & Σ.Ιαρενου. Ε Ανγγλο-Ελληνικο. Αθηναι: Π. Κουτσουμπος.
• Hanyalı, N. (1797). Lugât-ı manzûme-i nûriye berây-ı terceme-i lisân-ı rumiye. Girit.
• Hloridis, Y. (1899). Kamus-ı Osmani. Türkçe Rumca lügat. İstanbul: Ektog Matbaası
• Holton, D. & Mackridge, P. & Warburton-P. (2007). Greek a comprehensive grammar of the modern language. London: Routledge.
• Holton, D. & Mackridge, P. & Warburton-P. (2008). Greek an essential grammar of the modern language. London: Routledge.
• Kâmi, H. (1887). Kelimât. Türkçeden-Rumcaya. Hanya: Mekâtib-i İslâmiye Matbaası.
• Καρατζασ, Λ. & Tuncay, F. (1994). Ελληνο Τογρκικο Λεξικο – Yunanca Türkçe Sözlük. Αθήνα: Ροδαμός Εκδοσεις
• Konstantinidi, A. (1892). Usul-i lisan-ı rumî. İstanbul: Neologos Matbaası.
• Mccarthy, J. (1998). Müslümanlar ve azınlıklar. İstanbul: İnkîlap Yayınları.
• Milyopolos, Y. P. (1894). Lügat-ı Türkiyye Rumiyye. İstanbul: A. K. Yerardu.
• Ohani, Y. (1897). Ta’lim-i Lisan-ı Rumî. İstanbul: Kasbar Matbaası.
• Ölker, P. (2009). Klâsik edebiyatımızda manzum lügat geleneği ve mahmûdiyye. Turkish Studies. Sözlük Özel Sayısı -Dr. Yücel Dağlı Anısına- Volume 4/4. Summer. s. 873-888.
• Ölker, P. (2015). Manzum Sözlük Geleneği ve Mahmûdiyye (Arapça-Türkçe Manzum Sözlük). Konya. Palet Yayınları.
• Ölker, G. (2021). Türkçe-Rumca manzum sözlükler dizisi-I: tuhfetü’l-uşşāk. Prof. Dr. Orhan Yavuz Armağanı. Konya. Palet Yayınları. s.191-211.
• Ölker, G. (2009). Rumca-Türkçe manzum sözlük tuhfetü’l-uşşâk. Turkish Studies. Turkish Studies. Sözlük Özel Sayısı Dr. Yücel Dağlı Anısına- Volume 4/4. Summer. s. 856-872
• Ölker, G. (2013). Lugât-ı manzûme-i nûriye berây-ı terceme-i lisân-ı rumiye üzerine. Turkish Studies. Volume 8/9. Summer. Ankara. s. 2007-2019.
• Ölker, G. (2014). Osmanlı alfabesiyle bir başka dilin yazımı: Rumca örneği. Turkish Studies. Volume 9/9. Summer. s. 799-812.
• Öz, Y. (2010). Tarih boyunca Farsça-Türkçe sözlükler. Ankara: TDK Yay.
• Öztürk, R. (2003). Rumca-Türkçe mülemma mani tarzı söylenmiş şiirler üzerine. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi. Prof. D. A. Bican Ercilasun Armağanı. 13, 235-249.
• Panayiotidis, Y. (1897). Kamus-ı rumî. Rumcadan Türkçeye lügat. İstanbul: Panayotidis Matbaası.
• Temastokli, A. (1896). Kamus-ı osmani. Rumcadan Türkçeye lügat. İzmir: Amaltiya Gazetesi Matbaası Yayınları.
• Tosun, R. (1998). Türk-Rum nüfus mübadelesi ve Kayseri’deki Rumlar. Niğde: Tolunay Yayınları.
• Tuhfe-i Rumî. (1873). İstanbul: Yusufyan Han Matbaası.