AKSARAYLI ÂŞIK TÜRYAN GÖZÜM’ÜN SANAT ANLAYIŞI VE DESTANLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2022, , 135 - 149, 26.08.2022

Selçuk Peker

https://doi.org/10.21563/sutad.1163218

Cited By: 2

Öz

Âşıklık geleneği içerisinde destan türüyle üretilen şiirlerin geleneğin diğer ürünlerinden farklı birtakım görevleri vardır. Bu görevlerden birisi destanların toplumun haber alma ihtiyacını karşılayan metinler olması bir diğeri de âşıklar tarafından bastırılıp satılarak geçim temininde kullanılmasıdır. Âşıklık geleneği Türk toplum hayatında bir bütün olarak kabul görmüş, geleneğin sosyal zeminde gördüğü bu kabul, âşıklık istidadı taşıyan gençleri etkilemiş ve gençler, -gelenek ortamında bulunmuyor olsalar bile- geleneğin gücü ile şiirler üreterek çevrelerinde kabul görmüşlerdir. Aksaray, âşıklık geleneğinin güçlü olmadığı bir ilimizdir. Ozan Türyan, geleneğin etkisiyle şiirler üreten ve şiirleri içerisinde destanları sayıca daha fazla olan bir isimdir. Bu çalışma Aksaray âşıklık geleneği hakkında kısa bilgi vermeyi, geleneğin gelenek ortamından uzak kişileri bile âşık tarzı şiir üretmeye sevk ettiğini göstermeyi, Türyan’ın destanları üzerinde birtakım değerlendirmeler yapmayı amaçlamaktadır. Çalışmanın kapsamı sadece Ozan Türyan’ın şiirleri ile sınırlıdır ve âşığın sağlığında tespit edilen şiirleri ilk kez bir çalışmanın değerlendirme konusu olmuştur. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman incelemesi sonucu oluşturulmuştur. Yapılan inceleme sonucunda elde edilen verilerin analizinde betimsel analiz yaklaşımı kullanılmıştır. Çalışmayla, âşığın destanlarında sosyal olayları kaleme aldığı, adam öldürmeden kan davasına, kız kaçırmadan iki evlilik yapmaya kadar pek çok konuyu destanlarına taşıdığı; bunları yaparken “âşık” unvanını kazanmak suretiyle toplumsal statüsünü yükselttiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Âşık şiiri, destan, Aksaray, Ozan Türyan

AN EVALUATION ON THE ARTISTIC PERSPECTIVE AND THE DESTANS OF TÜRYAN GÖZÜM FROM AKSARAY

Öz

The poems produced in the genre of “dastan” (epic) within the tradition of minstrelsy have several tasks different from the other products of the tradition. One of these duties is that dastans were texts that met the need of the society to receive information, and the other is that they were printed and sold by the minstrels and used to earn a living. The tradition of minstrelsy has been accepted as a whole in Turkish social life, this acceptance of the tradition on the social ground has affected the young people who have the aptitude for minstrelsy, and even if they are not in the traditional environment, the young people have been accepted in their areas by producing poems with the power of the tradition. Aksaray is a province where the tradition of minstrelsy is not strong. Ozan (minstrel) Türyan is a name that produces poems with the influence of tradition and has more dastans in his poems. This study aims to give brief information about the minstrel tradition in Aksaray, to show that the tradition leads even people who are far from the traditional environment to produce minstrel-style poetry and to make some evaluations on Türyan's dastans. The scope of the study is limited only to the poems of Ozan Türyan, and the poems of the minstrel, which were determined while he was alive, have been the subject of a study for the first time. have been the subject of a study for the first time. The study was written as a result of document analysis, which is one of the qualitative research methods. The descriptive analysis approach was used in the analysis of the data obtained because of the examination. In the study, it is stated that the minstrel wrote about social events in his dastans, carried many topics from murder to blood feuds, from bride kidnapping to two marriages; While doing these, it was seen that he increased his social status by gaining the title of "minstrel"

Anahtar Kelimeler

Minstrel poetry, dastan, Aksaray, Ozan (minstrel) Türyan

Kaynakça

• Aça, M. (2019). Halk şiirinde tür ve şekil. M. Ö. Oğuz vd. (Ed.), Türk halk edebiyatı el kitabı içinde (s. 181-230). Ankara: Grafiker Yay.
• Avan, Y. (1995). Aksaraylı aşıklar. Aksaray: İl Kültür Müdürlüğü Yay.
• Çobanoğlu, Ö. (2000). Âşık tarzı kültür geleneği ve destan türü. Ankara: Akçağ Yay.
• Derleme Sözlüğü (C. IX). Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• Düzgün, D. (2019). Âşık edebiyatı. M. Ö. Oğuz vd. (ed.), Türk halk edebiyatı el kitabı içinde (s. 357-422). Ankara: Grafiker Yay.
• Kaya, D. (1983). Ortaköy ve çevre folkloru araştırması. Türk Folkloru, (4)39-44, s. 1-37.
• Konyalı, İ. H. (1975). Âbideleri ve kitabeleri ile Niğde Aksaray tarihi (ve Ortaköy tarihi) (C. 3). İstanbul: Fatih Yay.
• Köprülü, F. (1986). Edebiyat araştırmaları. Ankara Türk Tarih Kurumu Yay.
• Peker, S. (1999). Ortaköylü âşıklar. Konya: Gökçe Ofset.
• Peker, S. (2016). İlham ve kalem, Aksaraylı ozan Bekir Coşkun’un kaleminden. Konya: Uğur Tuna Yay.
• Sakaoğlu, S. (1986). Dadaloğlu. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• Sakaoğlu, S. (2002). Kadirlili âşık Halil Karabulut destan destan üstüne. Kadirli: Sumbas Kaymakamlığı Yay.
• Şahin, H. İ., Güzel, A. & Alptekin, A. B. (2011). Türk halk şiiri. Eskişehir: AÖF Yay.
• Yakıcı, A. (1993). Âşık tarzı Türk şiirinde destan türünün tasnifi. Millî Folklor, 19, s. 19-22.