TÜRKÇEDE EMİR-İSTEK KİPİ VE YABANCILARA TÜRKÇE ÖĞRETİMİ

Yıl 2016, , 253 - 262, 10.06.2016

İnan Gümüş

https://doi.org/10.21563/sutad.187003

Cited By: 6

Öz

Yabancılara Türkçe öğretimi, günümüzdeki popülerliğine karşın birçok sorunu da beraberinde getirmiştir. Bunların başında Türkçenin gramerindeki tasnif, tanımlama ve işlev sorunu gelmektedir. Özellikle kimi gramer konularının yabancı uyruklulara anlatımında güçlük çekilmektedir. Bu sorunların ortaya çıkmasındaki temel gerekçelerden birisi, Türk dil bilgisinin yeterince iyi işlenememesidir. Böylece Türk gramerindeki bu sorunlar Türkçeyi yabancı dil olarak öğretmede de gözlenmektedir. Emir ve istek kipi, birleşik zamanlı çekimler (fiillerin iki kipli çekimi), adlaştırma (-mAk, -mA, -(y)Xş) gibi konuların yabancı uyruklulara anlatılmasında karışıklık meydana gelmektedir. Emir ve istek kipi de Türkçenin tarihsel ve çağdaş gramerlerindeki tartışmalı konulardandır. Dolayısıyla bu tartışmalı konuların yabancılara anlatımında da problemler ortaya çıkmaktadır. Bu makalede istek ve emir kipiyle ilgili genel bilgi verilmiş, Türkçenin tarihsel dönemlerinde ve standart Türkiye Türkçesindeki kullanım sıklıkları ve işlevlerine değinilmiş ve genel bir çerçeve çizilerek çözüm önerisi getirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe öğretimi, dil bilgisi sorunları, emir kipi, istek kipi, işlev.

IMPERATIVE-SUBJUNCTIVE MOOD IN TURKISH AND TEACHING TURKISH TO FOREIGNERS

Öz

Despite its popularity nowadays, teaching Turkish to foreigners has accompanied several problems. Among them, problems of classification, definition and function in Turkish grammar are the most important. Especially some grammar subjects are told to foreigners with difficulty. One of the main reasons why these problems come out is that Turkish grammar can’t be treated adequately. Thus, these problems in Turkish grammar are observed in teaching Turkish as a foreign language as well. The subjects such as imperative and subjunctive mood, inflections with compound tense (inflection of verbs with two moods), nominalisation (-mAk,-mA, -(y)Xş) cause complexity while being told to foreigners. The imperative and the subjunctive mood are the argumentative subjects in historical and contemporary grammar of Turkish. So, there are problems in telling these argumentative subjects to foreigners as well. In this essay, general information about the imperative and the subjunctive mood has been given, their frequency of occurrence and functions in historical terms of Turkish and standard modern Turkish have been mentioned and solution offer has been tried to be brought with a general frame being drawn.

Anahtar Kelimeler

Teaching Turkish, problems of grammar, imperative, subjunctive mood, function

Kaynakça

• ASLAN, Sema (2007). “İstek Kipliği, Gerçeklik, Gerçekleştirilebilirlik”, VIII. Uluslararası Dil, Yazın ve Deyişbilim Sempozyumu Bildiri Kitabı I, Konya, 581-590.
• ASLAN DEMİR, Sema (2008). Türkçede İsteme Kipliği Semantik-Pragmatik Bir İnceleme, Ankara: Grafiker Yay.
• BANGUOĞLU, Tahsin (2007). Türkçenin Grameri, Ankara: TDK Yay.
• BÖLÜKBAŞ, Fatma-GEDİK, Enver vd. (2012). İstanbul Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı A2, İstanbul: Kültür Sanat Basımevi.
• DEMİR, Nurettin-ASLAN, Sema (2010). “Sıklık Kopyası Örneği Olarak İstek Eki –(y)A”, Turkish Studies, Volume 5/4, s. 276-290.
• DEMİR, Nurettin-YILMAZ, Emine (2006). Türk Dili El Kitabı, Ankara: Grafiker Yay.
• ECKMANN, Janoss (2005). Çağatayca El Kitabı, Çev.: Günay Karaağaç, Ankara: Akçağ Yay..
• ERASLAN, Kemal (2012). Eski Uygur Türkçesi Grameri, Ankara: TDK Yay.
• ERCİLASUN, A. Bican (2011). “Türkçede Emir ve İstek Kipi Üzerine”, Türk Gramerinin Sorunları Toplantısı Bildirileri, Birleştirilmiş Birinci Baskı, Ankara: TDK Yay., s. 61-66.
• ERGİN, Muharrem (2004). Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Yay.
• GÜZ, Nükhet-HUBER, Emel-SENEMOĞLU, Osman-ÖZTOKAT, Erdim (1998). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, (Yöneten: Berke Vardar), İstanbul: ABC Kitabevi Yay.
• HACIEMİNOĞLU, Necmettin (1997). Harezm Türkçesi ve Grameri, Ankara: TDK Yay.
• HACIEMİNOĞLU, Necmettin (2008). Karahanlı Türkçesi Grameri, Ankara: TDK Yay.
• İMER, Kâmile-KOCAMAN, Ahmet-ÖZSOY, A. Sumru (2011). Dilbilim Sözlüğü, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yay.
• KARAMANLIOĞLU, A. Fehmi (1994). Kıpçak Türkçesi Grameri, Ankara: TDK Yay.
• KOMİSYON (2014). Yeni Hitit I Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı, Editör: N. Engin Uzun, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• KORKMAZ, Zeynep (2007). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Ankara: TDK Yay.
• MEHMET, Gülsün (2014). A1-A2-B1 Yabancılar İçin Türkçe Dil Bilgisi, Ankara: mtr medya.
• ÖZKAN, Mustafa (1999). “Tarihî Türkiye Türkçesi Metinlerinde İstek Eki -a/-e’nin Kullanılışı Üzerine”, Eski Türkiye Türkçesi Toplantısı - Bildiriler, Ankara: TDK Yay., s. 83- 113.
• ÖZKAN, Mustafa (2000). Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, İstanbul: Aydın Kitabevi.
• TEKİN, Talat (2000). Orhon Türkçesi Grameri, Ankara: Sanat Kitabevi.
• TOPARLI, Recep (1984). Kıpçak Türkçesi Grameri, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Ders Notları: 34.
• TÜRKMEN, Fidan (2009). Yabancılar İçin Türkçe Dil Bilgisi 1, İzmir: Ege Üniversitesi Yay.