DEMOKRAT PARTİ DÖNEMİ DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI MÜŞAVERE KURULU KARARLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2015, , 85 - 114, 01.06.2016

Necmi Uyanık

https://doi.org/10.21563/sutad.187050

Öz

Türkiye’de CHP’nin tek parti geleneğinden sonra Demokrat Parti (DP) döneminde
kurumsal açıdan Diyanet İşleri Başkanlığının rolü, “değişim, toplum ve din açısından” önemli
olmuştur. Laik cumhuriyetin siyasi dönüşümüyle birlikte toplumsal açıdan 1960’lar
Türkiye’sinde yaşanan gelişmelerin bu anlamda büyük önemi vardır. Konu çok özel olarak
günümüz açısından, DP eksenli Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesindeki Müşavere Kurulunca
alınan kararlar, yaşanan değişimin içeriğiyle ilgili olarak önemli bilgileri tartışma zeminine
çekmektedir.
Bu makalede, bahsedilen dönemde, ilgili kurula yansıyan sosyal ve bazı teknolojik konular
değerlendirilmiştir. Özellikle, DP devri Müşavere Kurulu kararlarında, sosyal meselelerde
devrin şartları gereği laik yapıya uygun, çağdaş cevaplar verilmeye gayret edildiği
görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Diyanet İşleri Başkanlığı, Müşavere Kurulu, Demokrat Parti, Din ve Değişim

AN EVALUATION OF THE DECISIONS OF THE PRESIDENCY OF RELIGIOUS AFFAIRS’ CONSULTATION BOARD IN DEMOCRAT PARTY PERIOD

Öz

In Turkey, following the one party era of CHP, the institutional role of the Presidency of Religious Affairs in Democrat Party (DP) period became important in terms of “change, society and religion”. With the political transformation of secular republic, the incidents experienced in 1960s are, in this sense, of great importance from the societal perspective. The subject specifically provides a base for discussing the decisions made by DP-drivenPresidency of Religious Affairs’ Consultation Board and the important information regarding the content of the changes experienced from today’s viewpoint. In this article, some social and technological issues concerning the board in the given period have been evaluated. Especially in the decisions of the Consultation Board in DP period, it was seen that an effort was made to give contemporary answers regarding social issues as required by that period’s conditions in accordance with secular structure

Anahtar Kelimeler

Presidency of Religious Affairs, Consultation Board, Democrat Party, Religion and Change

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
• BCA., 030-18-01, Dosya 115, Klasör 77, Evrak 6.
• BCA., 030-18-01-02, Dosya 107, Klasör 103, Evrak 13.
• Diyanet İşleri Müşavere Kurulu Kararları
• DİB Müş. Kur. Kar., 15.02.1945 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 10.07.1945 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 24.09.1945 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 17.07.1946 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 26.12.1947 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 05.06.1950 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 04.09.1950 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 12.10.1950 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 16.10.1950 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 26.10.1950 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 06.11.1950 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 17.11.1950 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 20.11.1950 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 01.12.1950 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 12.12.1950 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar.,14.03.1951 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 16.04.1951 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 23.05.1951 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 30.05.1951 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 08.06.1951 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 11.07.1951 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 13.08.1951 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 28.08.1951 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 11.10.1951 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 02.11.1951 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 07.11.1951 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 21.11.1951 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 08.12.1951 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 24.12.1951 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 14.03.1952 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 31.03.1952 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 24.05.1952 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 06.06.1952 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 01.08.1952 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 04.08.1952 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 05.08.1952 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 29.08.1952 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 18.09.1952 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 13.12.1952 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 22.12.1952 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 08.05.1953 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 25.06.1953 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 05.08.1953 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 06.08.1953 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 26.11.1954 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 08.12.1954 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 20.12.1954 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 22.12.1954 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 05.07.1956 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 09.10.1956 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 21.01.1957 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 07.10.1957 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 10.10.1957 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 31.10.1957 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 26.02.1959 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 01.06.1959 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 06.06.1959 tarihli kararı.
• DİB Müş. Kur. Kar., 02.12.1959 tarihli kararı.
• TBMM Tutanak Dergisi ve Resmi Gazete
• TBMM Tutanak Dergisi, 9. Dönem, C. 1, Birleşim 3, 29 Mayıs 1950.
• TBMM Tutanak Dergisi, 9. Dönem, C. 1, Birleşim 9, 16 Haziran 1950.
• Resmi Gazete, Kanun No: 5816, Resmi Gazete yayım tarihi 31 Temmuz 1951, Sayı: 7872.
• Kitap ve Makale
• BAŞGİL, Ali Fuad, Din ve Laiklik, Yağmur Yayınları, İstanbul: 1991.
• ÇOLAK, Filiz, “Bulgaristan Türklerinin Türkiye’ye Göç Hareketi (1950 – 1951)”, Tarih Okulu, İlkbahar – Yaz 2013, S. XIV, s. 113-145.
• CELÂL Nuri, “İslâmiyet Mâni-i Terakki midir?”,Edebiyât-ı Umûmiye Mecmuası, C. 5, 19 T.evvel 1334/1918, No. 90, s. 1069-1072.
• ERDOĞAN, Mustafa, Demokrasi Laiklik Resmi İdeoloji, Liberte Yayınları, Ankara 2000.
• EROĞUL, Cem, Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, İmge Kitabevi, Ankara:1990.
• FEROZE, Muhammed, “Laiklikte Aşırılık ve Ilımlılık”, Türkiye’de İslam ve Laiklik, İnsan Yayınları, İstanbul 1995, s. 23-40.
• GÖZAYDIN, İştar, Diyanet, Türkiye Cumhuriyeti’nde Dinin Tanzimi, İletişim Yayınları, İstanbul: 2009.
• HEYD, Uriel, “Modern Türkiye’de İslam’ın Yeniden Dirilişi”, Türkiye’de İslam ve Laiklik, İnsan Yayınları, İstanbul 1995, s.165-183.
• KARA, İsmail, Cumhuriyet Türkiye’sinde Bir Mesele Olarak İslam, Dergâh Yayınları, İstanbul 2010.
• KARPAT, Kemal, Türk Demokrasi Tarihi,Timaş Yayınları, İstanbul: 2010.
• MARDİN, Şerif, Türkiye’de Din ve Siyaset- Makaleler 3-, İletişim Yay., İstanbul: 1995.
• MANGO, A. J. A. , “Türkiye’de İslam”,Türkiye’de İslam ve Laiklik, İnsan Yayınları, İstanbul 1995, s. 129-141.
• REED, Howard A. , “Çağdaş Türk Müslümanlarının Dini Hayatı”, Türkiye’de İslam ve Laiklik, İnsan Yayınları, İstanbul 1995, s. 91-128.
• RUSTOW, Dankwart A. , “Türkiye’de İslam ve Politika”, Türkiye’de İslam ve Laiklik, İnsan Yayınları, İstanbul 1995, s. 57-90.
• TANOĞLU, Ali, “Bulgaristan Türklerinin Son Göç Hareketi (1950-1951)”, İ.Ü. İktisat Fakültesi Mecmuası, C. 14, No: 1 – 4, Ekim 1952 – Temmuz 1953, s. 129-161.
• TOKER, Metin, Demokrasimizin İsmet Paşa’lı Yılları, DP’nin Altın Yılları 1950-1954, Bilgi Yayınevi, İstanbul 1991.
• TUNAYA, Tarık Zafer, İslamcılık Cereyanı, Baha Matbaası, İstanbul: 1962.
• Yayınlanmamış Tezler
• KARA, Serdar, Tek Partiden Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinde Türkiye’de Din Politikalarındaki Değişim Üzerine 1945-1950, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2012).
• UYANIK, Necmi, Siyasî Düşünce Tarihimizde Batıcı Bir Aydın Olarak Celâl Nuri (İleri), (Basılmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2003).
• Film
• NEJAT Saydam (Yönetmen), Hz. Ömer’in Adaleti, Oyuncular; Agâh Hün, Reha Yurdakul, Vahi Öz ve diğerleri, And Film, 1961.