TÜRKİYE SELÇUKLU TARİHİNİN AKIŞINI DEĞİŞTİREN VE ANADOLU’NUN KADERİNİ BELİRLEYEN SAVAŞ: KÖSEDAĞ BOZGUNU

Yıl 2015, , 35 - 84, 01.06.2016

Salim Koca

https://doi.org/10.21563/sutad.187067

Cited By: 4

Öz

Türkiye Selçuklu Devletinde çözülme ve çöküş süreci, Sultan II. Gıyâseddîn Keyhüsrev’in kısa saltanat döneminde (1237-1246) başlamıştır. Bu sürecin başlamasında, devletin iç ve dış politikasını etkileyen üç büyük tarihî olay başlıca rol oynamıştır. Bunların ilki, devlet adamı Sadeddîn Köpek’in Selçuklu iktidarını ele geçirme teşebbüsüdür. İkincisi, bir halk bilgesi olan Baba İlyas Horasanî’nin Selçuklu hanedanına son verip yerini almak üzere Türkmenleri ayaklandırmasıdır. Üçüncüsü ise, Türk tarihinin akışını değiştiren ve Türkiye Selçuklu Devletinin kaderini belirleyen Kösedağ savaşıdır (1243). Bilindiği gibi, bu savaş, Moğol istilâsını durdurmak amacıyla yapılmıştır. Fakat bu savaş, Selçuklu öncü birliklerinin Moğol ordusu karşısında ağır bir şekilde bozgunu, başta Sultan Keyhüsrev olmak üzere bütün Selçuklu komutanları ile asıl Selçuklu ordusunun savaşa girmeden utanç verici bir şekilde kaçmasıyla sonuçlanmıştır. Bu kaçışın bedeli ise, Anadolu’nun istilâsı ile Türkiye Selçuklu Devletinin, bir daha kurtulmamak üzere Moğol hâkimiyeti altına girmek şeklinde olmuştur. Biz bu makalemizde, bu tarihî olayı, Türk tarihinin akışına etkisi bakımından incelemeye ve değerlendirmeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Türk Tarihinde Zaferler ve Bozgunlar, Sultan II. Gıyâseddîn Key-hüsrev, Baycu Noyan, Kösedağ Bozgunu, Göçebe Taktiği, Panik, İha-net, Yağma, Tahribat, Kitle Katliamı, Moğol Hâkimiyeti

THE BATTLE THAT CHANGE THE CONTINUUM OF THE HISTORY OF THE ANATOLIAN SELJUKS AND DEFINED IT’S FATE: THE DEFEAT OF KÖSEDAĞ

Öz

The process of dissolution and fall of the Anatolian Seljuk Sultanate has begun during the short reign of Sultan Giyath al-Din Kay Khusraw II. Three major historical events affecting the domestic and foreign policies of the sultanate have played the main role in the begin-ning of this process. The first event has been the statesman Saad al-Din Köpek’s attempt of seizing Seljuk political power. The second event has been the rebellion of popular sage Baba Ilyas of Khorasan who incited the Turkmens into revolt in order to end the Seljuk dynasty and replace it with himself. The third event has been the Battle of Kösedag (1243) that has changed the continuum of Turkish history and defined the fate of the Anatolian Seljuk Sultanate. As is known, this battle has been fought to stop the Mongol invasion of Anatolia. However, this battle has resulted with the total defeat of the Seljuk vanguard facing the Mongols and the disgraceful flight of both the Seljuk commanding staff including Sultan Kay Khusraw himself and the entire main body of the Seljuk army without engaging in combat. The price of this flight has been the invasion of Anatolia by the Mongols and the coming of the Anatolian Seljuk Sultanate under Mongol dominance, from which the sultanate would never be able to free itself ever again. In this article, we have tried to study and evaluate this historical event in regard to it’s affect on Turkish history

Anahtar Kelimeler

Victories and Defeats in Turkish History, Sultan Giyath al-Din Kay Khusraw II, Baiju Noyan, Defeat of Kösedag, Nomadic Tactic, Panic, Betrayal, Pillage, Devastation, Mass Murder, Mongol Dominance.

Kaynakça

• AHMED b. MAHMUD (1977), Selçuk-nâme, II, haz. E. Merçil, İstanbul.
• AKROPOLİTES (2008), Vekayinâme, çvr. B. Umar, İstanbul.
• ALTINOK, Baki Yaşar (2007), “Selçuklu Ekonomisinde Yabanlı Pazarı ve Bu Pazarın Kurulmasında Ahi Evran’ın Rolü”, II. Ahi Evran-ı Velî ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu, Ankara.
• ANONİM SELÇUK-NÂME (1952), Târîh-i Âl-i Selçûk der Anadolu, Anadolu Selçukluları Devleti Tarihi, III, yay. ve çvr. F. N. Uzluk, Ankara.
• BARTHOLD, V. V. (1981), Moğol İstilâsına Kadar Türkistan, haz. H.D. Yıldız, İstanbul.
• BAYKARA, Tuncer (1985), Türkiye Selçukluları Devrinde Konya, s. 101-104, Ankara.
• CAHEN, Claude (1968, 1984, 2002) Pre-Ottoman Turkey, London; Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, çvr. Y. Moran, İstanbul; Osmanlılardan Önce Anadolu, İstanbul.
• CENABİ MUSTAFA EFENDİ, (1994); el-‘Aylemü’z-Zâhir, henüz basılmamış yüksek lisans tezi, haz. M. Kesik, İstanbul.
• EBU’L-FEREC, (1950); Ebû’l-Ferec Tarihi, c. II, çvr. Ömer Rıza Doğrul, Ankara.
• EFLÂKÎ (1976, 1973), Menâkibü’l-‘Ârifîn, yay. ve çvr. T. Yazıcı, Ankara, İstanbul.
• GENCELİ KİRAKOS (1942), Genceli Kirakos, çvr. H. D. Andreasyan, TTK, Ter./ , 1942.
• GUSTAVE LE BON (1999), I. Dünya Savaşından Alınan Psikolojik Dersler, Haz. M. Demirezer İstanbul.
• İBN BÎBÎ (2007), Selçuknâme (muhtasar İbn Bîbî), çvr. M. H. Yınanç, Ankara.
• İBN BİBİ, (1956, 1996); el-Evâmîrü’l-‘Alâ’iyye fî’l-Umûri’l-‘Alâ’iyye, tıpkı basım, çvr. M. Öztürk, I, II, Ankara.
• İBNÜ’L-ESİR, (1979, 1982, 1986, 1987); el-Kâmil fî’t-Târîh, XII, yay. C. J. Tornberg, Beyrut, çvr. A. Özaydın, İstanbul.
• KAYMAZ, Nejat (1970), Pervâne Mu’înü’n-ddîn Süleyman, Ankara
• KAYMAZ, Nejat (2009),Anadolu Selçuklu Sultanlarından II. Gıyâsü’d-dîn Keyhüsrev ve Devri, Ankara.
• KOCA, Salim (2005), Selçuklular’da Ordu ve Askerî Kültür, Ankara.
• KOCA, Salim (2011); Selçuklu Devri Türk Tarihinin Temel Meseleleri, Ankara.
• MÜNECCİMBAŞI (2001), Câmiü’d-Düvel, yay. ve çvr. A. Öngül, II, İzmir.
• SEMPAD (Sımpat) (1869) Chronique de Roaume de la Petite-Armenie, Documents Armeniens, Recueil des Historiens des Croisades, I, Fr. çvr. Ed. Dulaurier, Paris 1869; Başkumandan Sımpat (Sempad) Vekayinâmesi, TTK, Ter/68, Ankara 1946.
• SİMON De Saint Quentin, (2006); Bir Keşiş’in Anılarında Tatarlar ve Anadolu, çvr. Erendiz Özbayoğlu, Antalya.
• SÜMER, Faruk (1985), Selçuklular Tarihinde İğdişler, TDAD, 35, s. 9-23, İstanbul.
• SÜMER, Faruk (1969), “Anadolu’da Moğollar, Selçuklu” Araştırmaları Dergisi, I, s. 1- 147.
• TURAN, Osman (1971), Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul.
• YAZICIZÂDE Ali (1902), Tevârîh-i Âl-i Selçûk, muhtasar İbn Bîbî’nin Osm. çvr. Yazıcızâde Ali, Histoire des Seldjoucides d’Asie Mineure, IV, yay. Th. Houtsma, Leiden.
• YAZICIZÂDE Ali (2009), Tevârîh-i Âl-i Selçuk, haz. A. Bakır, İstanbul.
• YUSUF HAS HACİB (1947, 1974); Kutadgu Bilig, yay. ve çvr. Reşid Rahmeti Arat, Ankara.