XV. Yüzyılın İkinci Yarısında Ilgın Vilayetinde İktisadi Yapı

Yıl 2014, , 145 - 164, 02.06.2016

Doğan Yörük

https://doi.org/10.21563/sutad.187091

Öz

Ilgın, Akşehir, Beyşehir ve çevresi Osmanlıların Karamanoğulları beyliğinden ilhak ettikleriilk topraklardır. Osmanlılar burada 1465‐1466 yılları arasında bir tahrir yaptırarak, bölgeninvergilendirilebilir kalemlerini tespit etmişler ve timar dirliklerini eski Karaman sipahilerininyerine Osmanlı sipahilerine tevdi etmişlerdir. Bunun yanında bölgedeki vakıflar ve mülklereilaveten Karamanoğlu İbrahim Bey’in bazı kişilere verdiği vergi muafiyeti, görevlendirme vs.gibi tasarruflarını da aynen kabul etmişlerdir. Bu tür bilgi ve belgeler Karaman tahrir, vakıf vemülk defterlerinde oldukça sık bir şekilde görülebilmektedir. Yukarıda sözü edilen tahrirdeIlgın, 33 köyün bağlı bulunduğu vilayet statüsünde idari bir birim olarak karşımıza çıkmaktadır.İdari birimin merkezini Ilgın şehir merkezi oluşturmakta, buradaki pazar, boyahane vecami ise şehir oluşumu açısından dikkat çekmektedir. Bu dönemde tüm Anadolu’da olduğugibi Ilgın ve çevresinde de ziraî faaliyetler diğer bütün ekonomik faaliyetlerin başında gelmektedir.Üzerinde tarım yapılan arazilerin ekseriyeti tam çift ölçeğindedir. Bu topraklardan eldeedilen toplam ürün kişi başına bölündüğünde, ortaya çıkan hububat miktarı Anadolu’nun bazıyerlerine göre yüksek, bazı yerlerine göre de düşük kalmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Karamanoğulları, Ilgın, Timar, Tarım, Nüfus

The  Financial  Structure  of  Ilgin  Country  in  The  Second  Half of The XV. Century

Öz

Ilgın, Akşehir, Beyşehir and the vicinity were the Karamnoğulları’s first annexed areas by the Ottomans. The Ottomans made tahrir in this region between 1465‐1466 and determined the region’s taxation capacities. The Ottomans gave the timar livelihoods to the Ottoman sipahis instead of the Karaman sipahis. In addition to waqfs and properties which was given by Kara‐manoğlu İbrahim Bey, tax exemptions, charging etc. were saved by the Ottomans. Information and sources like these are densely seen in Karaman tahrir, waqf and property books. In the tahrir mentioned above, Ilgın appears as a county administration with 33 affiliated vil‐lages. The center of this administration was the center of Ilgın. The market, the dyehouse and the mosque in this place were important to show the formation of a city. The most important economic activity in Ilgın and vicinity was agriculture, also like as the period’s general eco‐nomic activity in Anatolia. The fields which were cultivated were mostly “çift”. The harvested grain which were shared to per head, where sometimes more or smaller than the other places in Anatolia.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Karamanoğulları, Ilgın, Timar, Agriculture, Population.

Kaynakça

• İstanbul  Başbakanlık  Osmanlı  Arşivleri  Maliyeden  Müdevver  Defterler  (BOA  MAD): 241.
• İstanbul Başbakanlık Osmanlı Arşivleri Tapu Tahrir Defterleri (BOA TT): 40, 63, 415,  455.
• Ankara Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyûd‐ı Kadîme Arşivi Tahrir Defterleri  (TKGM TT): 104, 564, 565.
• İstanbul Atatürk Kütüphanesi Muallim Cevdet Yazmaları (MC): 0‐116/1.
• AFYONCU, Erhan (1994). “Defterhâne”, İslâm Ansiklopedisi, C.9, Diyanet Vakfı Yay.,   İstanbul, s.100‐104.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet (1991). Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, C.3, İstan‐ bul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yay.
• AKÖZ, Alaattin (2011). “Tarihçi, Belge ve Tarihin Tahrifi: Tahrir Defterleri Üzerinde  Bir Değerlendirme”, Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Tarihçilik ve Tarih Yayıncı‐ lığı  Sempozyumu  Bildiriler,    Ankara  18‐20  Mart  2010,  Edt.  Mehmet  Öz,  Ankara:  TTK Yay., 61‐65.
• ARIKAN, Zeki – Abdullah Martal (1982‐1988). “İzmir’de İlk Buharlı Un Fabrikası”,  Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, S. 12, İstanbul, 1‐22.
• ÂŞIK PAŞA‐ZÂDE (1333). Tevârîh‐i Âl‐i Osmân, Matbaa‐i Amire, İstanbul.
• BARKAN,  Ömer  Lütfi  (1943).  XV  ve  XVI.  Asırlarda  Osmanlı  İmparatorluğu’nda  Zirai  Ekonominin Hukuki ve Mali Esasları Kanunlar, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay.
• BARKAN,  Ömer  Lütfi  (1952),  Osmanlı  İmparatorluğunda  Bir  İskân  ve  Kolonizas‐ yon  Metodu  Olarak  Sürgünler”,  İstanbul  Üniversitesi  İktisat  Fakültesi  Mecmuası,  C. 13, S. 1‐4, 56‐78
• BARKAN,  Ömer  Lütfi  (1980).  Türkiye’de  Toprak  Meselesi  Toplu  Eserler  I,  İstanbul:  Gözlem Yay., 897‐904.
• BARKAN,  Ömer  Lütfi  (1997).  “Çiftlik”,  İslam  Ansiklopedisi,  C.  3,  Eskişehir:  MEB  Yay., 392‐397.
• BARKAN, Ömer Lütfi (1997). “Öşür”, İslam Ansiklopedisi, C. 9, Eskişehir: MEB Yay.,  485‐488.
• CANATAR,  Mehmet  (1998).  “Osmanlılarda  Bitkisel  Boya  Sanayi  ve  Boyahaneler  Üzerine”, Osmanlı Araştırmaları, XVIII, İstanbul, 89‐104.
• COOK, M. A. (1972). Population Pressure in Rural Anatolia 1450‐1600, London: Oxford  University Press.
• COŞKUN, Fahri (1996). 888/1483 Tarihli Karaman Eyaleti Vakıf Tahrir Defteri (Tanıtım,  Tahlil ve Metin), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans  Tezi, İstanbul.
• ÇAĞATAY,  Neşet  (1947).  “Osmanlı  İmparatorluğu’nda  Reayadan  Alınan  Vergi  ve  Resimler”, DTCFD, C. 5, S. 5, Ankara, 483‐511.
• EMECEN, M. Feridun (1989). XVI. Asırda Manisa Kazâsı, Ankara: TTK Yay.
• ERDOĞRU,  M.  Akif  (2003).  “Murad  Çelebi  Defteri:  1483  Yılında  Karaman  Vilâye‐ tinde Vakıflar I”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C.18, S.1, İzmir, 119‐160.
• ERDOĞRU,  M.  Akif  (2004).  “Murad  Çelebi  Defteri:  1483  Yılında  Karaman  Vilâye‐ tinde Vakıflar III”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. 19, S. 1, İzmir, 119‐154.
• ERDOĞRU, Mehmet Akif (1993). “Karaman Vilayeti Kanunnâmeleri”, OTAM, C.4,  Ankara, 504‐512.
• ERGENÇ,  Özer  (1981).  “Osmanlı  Şehirlerindeki  Yönetim  Kurumlarının  Niteliği  Üzerine  Bazı  Düşünceler”,  VIII.  Türk  Tarih  Kongresi  Ankara  11‐15  Ekim  1976,  Kongreye Sunulan Bildiriler II, Ankara: TTK Yay., 1265‐1274.
• ERTÜRK, Volkan (2011). XVI. Yüzyılda Akşehir Sancağı, İstanbul: Akademi Titiz Yay.
• FAROQHİ, Suraiya (1994), Osmanlı’da Kentler ve Kentliler, Çev. Neyyir Kalaycıoğlu,  İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• FAROQHİ, Suraiya (2006). Osmanlı Şehirleri ve Kırsal Hayatı, Çev. Emine Sonnur Öz‐ can, Ankara: Doğu Batı Yay.
• GÖKBİLGİN,  M.  Tayyib  (1952).  XV  ‐  XVI.  Asırlarda  Edirne  ve  Paşa  Livası,  İstanbul:  İÜEF Yay.
• GÜÇER, Lütfi (1964). XVI‐XVII. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Hububat Meselesi  ve Hububattan Alınan Vergiler, İstanbul: İÜİF Yay.
• İNALCIK,  Halil  (1996).  “Osmanlı  İmparatorluğu  Toplum  ve  Ekonomi,  İstanbul:  Eren  Yay.
• İNALCIK, Halil (2000). Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, I, Çev.  Halil Berktay, İstanbul: Eren Yay.
• MAX WEBER (2003). Şehir Modern Kentin Oluşumu, çev. Musa Ceylan, İstanbul: Ba‐ kış Yay.
• ORAL, M. Zeki (1956). “Turgut Oğulları, Eserleri–Vakfiyeleri”, Vakıflar Dergisi, C.3,  Ankara, 31‐64.
• ÖZ, Mehmet (1997), “XVI. Yüzyıl Anadolusu’nda Köylülerin Vergi Yükü ve Geçim  Durumu Hakkında Bir Araştırma”, Osmanlı Araştırmaları, C.17, İstanbul, 77‐90.
• ÖZ, Mehmet (1999). XV‐XVI. Yüzyıllarda Canik Sancağı, Ankara: TTK Yay.
• ÖZKILINÇ,  Ahmet‐vd.  (1996).  387  Numaralı  Muhasebe‐i  Vilâyet‐i  Karaman  ve  Rûm  Defteri 937/1530, Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yay.
• PAMUK,  Şevket  (2005).  Osmanlı‐Türkiye  İktisadî  Tarihi  1500‐1914,  İstanbul:  İletişim  Yay.
• ŞİKÂRΠ(1946). Karaman Oğulları Tarihi, Haz. Mesud Koman, Konya: Konya Halkevi  Yay.
• TAŞKIN,  Ünal  (2005).  Osmanlı  Devleti’nde  Kullanılan  Ölçü  ve  Tartı  Birimleri,  Fırat  Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.
• TURSUN  BEĞ  (1977).  Târih‐i  Ebu’l‐Feth,  Haz.  A.  Mertol  Tulum,  İstanbul:  İstanbul  Fetih Cemiyeti Yay.
• UZLUK, Feridun Nafiz (1958). Fatih Devrinde Karaman Eyâleti Vakıfları Fihristi, Anka‐ ra: Vakıflar Umum Müdürlüğü Neşriyatı.
• ÜREKLİ, Bayram‐ YÖRÜK, Doğan (2002). “Karaman Eyâletine Ait Bir Kanunnâme  Sûreti”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 8, Konya, 340‐372.
• YÖRÜK,  Doğan  (2005).  XVI.  Yüzyılda  Aksaray  Sancağı  (1500‐1584),  Konya:  Tablet  Yay.
• YÖRÜK,  Doğan  (2006).  “1466  Tarihli  Mufassal  Deftere  Göre  Beyşehir  ve Çevresin‐ deki Osmanlı Timar Düzeni Hakkında Bazı Görüşler”, I. Uluslararası Beyşehir ve  Yöresi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Konya, 163‐172.
• YÖRÜK, Doğan (2009). XVI. Yüzyılda Ereğli Kazâsı, Konya: Ereğli Belediyesi Yay.