EDEBİYAT-TOPLUM İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA ÂŞIK VEYSEL’İN ŞİİR DÜNYASI

Yıl 2016, , 327 - 350, 30.11.2016

Recep Tek

https://doi.org/10.21563/sutad.270394

Cited By: 3

Öz

Her edebiyat geleneği, içinde bulunduğu çağın şartlarına, yaşadığı toplumun ihtiyaçlarına, zevklerine cevap verdiği sürece var olur. Dolayısıyla edebiyat toplumun beklentilerini karşılayabilmeli yani toplumla iç içe olmalıdır. Zaten edebiyatın bireysel ve toplumsal olmak üzere iki yönlü bir cephesinin olduğu aşikârdır. Tarihi süreç içerisinde ortaya çıkan edebiyat geleneklerinde toplumun duyguları, düşünceleri, hayalleri, normları, değerleri, toplumun sözcüsü konumunda olan sanatçılar vasıtasıyla dile getirilmiştir. Edebiyat tarihimizde önemli bir yere sahip olan âşıklar da toplumlarının gören gözü, işiten kulağı ve konuşan dili olmuşlardır. Toplumlarının sözcüsü konumunda olan âşıklar, bireysel duyuş, düşünüş ve inanışlarının yanı sıra ortaya koymuş oldukları ürünlerle toplumlarının ortak değerlerini, sosyal yaşamlarını, yaşanan önemli olayları kendi sanat süzgeçlerinden geçirerek dile getirmişler, toplumun söyleyemediklerini ya da söylemeye cesaret edemediklerini toplum adına ifade etmişlerdir. XX. yüzyıl âşıklık geleneği içerisinde adından en çok söz edilen sanatçılardan biri şüphesiz Âşık Veysel’dir. Dili kullanmaktaki ustalığı, işlediği konulara olan hâkimiyeti, duygu ve düşüncelerini ifade edebilmekteki başarısı, sazının gücü ve şiirlerinin teknik yönden mükemmelliği onu yaşadığı çağın en önemli sanatçılarından biri yapmıştır. Bu yönüyle o, gerek halkın gerekse de devlet adamlarının teveccühünü kazanmıştır. Bütün gerçek sanatçılar gibi hassas bir ruha sahip olan Âşık Veysel de yetmiş dokuz yıllık hayat serüveninde yaşadığı toplumun sosyal yaşamını, dönemin mühim olaylarını, toplumun ahlâk anlayışını, çalışmanın gerekliliğini, zamanın sosyal kurumlarını ve bunların toplum içerisindeki işlevlerini, vatan ve millet sevgisini, birlik ve beraberlik anlayışını, edebî bir üslûpla şiirlerinde dile getirmiştir. Veysel, işlediği bu konularla eserlerinde toplumsal hayatı ön plana çıkarmaya çalışmıştır. Makalede, sıralanan bu hususlar onun şiirlerinden örneklerle başlıklar hâlinde açıklanmaya çalışılacaktır..

Anahtar Kelimeler

Edebiyat, Âşık edebiyatı, Âşık Veysel, toplumsal muhteva

POETIC WORLD OF AŞIK VEYSEL THE CONTEXT OF THE RELATIONSHIP BETWEEN LITERATURE AND SOCIETY

Öz

Each literature can survive as long as it can match the periodical conditions, needs and pleasures of its beholding society. Thus, literature is supposed to respond to the expectations of a given society; in other words, it should be intertwined with individuals. It is already an evident reality that literature has a context with individual and social aspects. Sentiments, dreams, thoughts, values of society appeared throughout history in literary practices have always been articulated by artists acting as the voice of the society. Having a crucial part in our literary history, bards have always been the society’s eye to see, ear to hear and tongue to speak. Being the voice of the society, through their insight, bards revealed incidents, social lives, common values and what individuals cannot or cannot dare to say in their works as well as beliefs and consideration. One of the bards who could make a distinct name for himself in the 20th century is undoubtedly Âşık Veysel. What actually made him one of the most distinguished artists among his contemporaries is his linguistic efficiency, knowledge about the society, success in articulating sentiments and thoughts as well as his power on instruments and technical excellence in his poems. In this respect, he was renowned not only by the society but by the officials. Just as the other bards with delicate sensitivity in the era, Âşık Veysel dealt with, in his 79 years lifespan, social life of the society he lived in, important incidents of his time, moral values, necessity to work, social institutions of his time and their role in the society, patriotism and love of his nation, unity, in a literary manner in his poems. In his poems, Veysel tried to bring the social life into the forefront. All these components mentioned above are going to be analysed through examples from his poems in this study.

Anahtar Kelimeler

Literature, Minstrel Literature, Âşık Veysel, social context

Kaynakça

• ALPTEKİN, Ali Berat (2009), Âşık Veysel, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
• ARIKAN, Zeki (1999), “Halkevlerinin Kuruluşu ve Tarihsel İşlevi”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 23, s. 261-281.
• ARSLAN, Zehra (2013), “Trabzon’da Vatan Cephesi (12 Ekim 1958-27 Mayıs 1960)”, Karadeniz Araştırmaları, C 3 (36): 129-148.
• AYSAL, Necdet (2005), “Anadolu’da Aydınlanma Hareketinin Doğuşu: Köy Enstitüleri”, Atatürk Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, C 3(35-36): 267-282.
• BABAHAN, Ali (2009), “Bir Sosyal Politika Projesi Olarak Köy Enstitüleri”, Alternatif Politika, C 1 (2): 194-226.
• DURAK, Gökhan (2014), “Atatürk’ün Halkçılık Anlayışı ve Halkevleri”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2, (8): 420-435.
• EMRE KAYA A. Elif-AVŞAR, Zakir (2013), “Demokrat Parti’nin Sivil Toplum Üzerinden Bir Siyasal İletişim Denemesi: Vatan Cephesi Örneği”, TheJournal of AcademizSocialScienceStudies,C 6, (2): 397-416.
• GAYDE, Gözde (2008), Kıbrıs Sorununun Belgesellerdeki Sunumu: Türkiye’de Üretilen Kıbrıs Belgeselleri Üzerine Bir İnceleme, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo TV Sinema Anabilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• GÜNEŞ, Müslime (2012), “Adnan Menderes ve Halkevleri”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C XII (25): 141-155.
• GÜVERCİN, Cemal Hüseyin-vd. (2004), “Köy Enstitüleri ve Sağlık Eğitimi, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, C 57 (2): 97-103.
• İNAN, Süleyman (2007), “Demokrat Parti Dönemi”, Yakın Dönem Türk Politik Tarihi, Ankara: Anı Yay., s. 117-145.
• KARTAL, Sadık (2008), “Toplum Kalkınmasında Farklı Bir Eğitim Kurumu: Köy Enstitüleri”, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C 4 (1): 23-36.
• KAYA, Doğan (2011) Âşık Veysel, 2. Baskı, Ankara: Akçağ Yay.
• KESER, Ulvi (2012), “Kıbrıs Sorunu Bağlamında Türkiye’de 6/7 Eylül 1955 Olaylarına Kesitsel Bir Bakış” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C XII (25): 181-226.
• ÖZDEMİR, Yavuz-AKTAŞ Elif (2011), “Halkevleri (1932’den 1951’e)”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, C 4 (45): 235-262.
• SARIKOYUNCU DEĞERLİ, Esra (2012), “Demokrat Parti Döneminde Türkiye’nin Kıbrıs Politikası (1950-1960)”, Akademik Bakış, C 6 (11): 85-101.
• SEMİZ, Yaşar (2013), “Türk Basınında Dumlupınar Denizaltı Faciası (4 Nisan 1953) ve Sonrası”, Pof. Dr. Nejat Göyünç Armağanı, Konya: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayını, s. 217-248.
• VATANSEVER, Müge (2010), “Kıbrıs Sorununun Tarihî Gelişimi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fak. Dergisi, C 12 (Prof. Dr. Burhan Ceyhan’a Armağan Özel Sayısı): 1487-1530.