KAZAK MİLLÎ ŞAİRİ ABAY (İBRAHİM) KUNANBAYEV’İN PEDAGOJİK GÖRÜŞLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2017, , 39 - 51, 31.05.2017

Rıdvan Öztürk , Nurbolat Sembi

https://doi.org/10.21563/sutad.317755

Cited By: 2

Öz

XIX. yüzyılın ikinci yarısında, Çarlık Rusyası´nın sömürgesi altında yaşayan Kazaklar arasında yetişen büyük mütefekkir, millî şair Abay (İbrahim) Kunanbayev, içinde doğup büyüdüğü toplumun geri kalmışlığına kafa yormuş ve bu konuda çözüm üretmeye çalışmıştır. Toplumun topyekûn yeniden inşasının ancak eğitim seferberliği ile mümkün olacağını tespit etmiş ve toplumun her kesiminde ne tür bir eğitim yapılanmasının gerektiğini şiirlerinde ve hikâyelerinde dile getirmiştir. Yaşadığı dönemdeki medreselerde verilen eğitim onun amaçlarından uzaktaydı. O, toplumda gerçekleşmesini istediği değişiklikleri uygulamak için, boy beyi olan babası ile ters düşmekten bile çekinmemiştir. Bu çalışmada, Abay´ın hayatı özetlendikten sonra, edebî yönü, eserlerinin içeriği ve Abay´ın düşünce dünyasında etkili olan şahsiyetler üzerinde durulmuştur. Daha sonra Abay´ın pedagojik düşünceleri, genç kuşakların eğitiminde dikkat edilmesi gereken hususlar, dostluk ve arkadaşlık ilişkilerine bakışı, aile içinde anne ve babanın eğitimle ilgili sorumlulukları ile eş seçiminde dikkat edilmesi gereken hususlar ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Abay, Kazak, pedagoji, aile, terbiye

A RESEARCH ON KAZAKH POET ABAY (IBRAHIM) KUNANBAYEV’S PEDAGOGICAL OPINION

Öz

National poet Abay (Ibrahim) Kunanbayev, great thinker who grew up with Kazakh people living under Tsarist Russia colony in the second half of the XIX century, thought about backwardness of the society he has born and grew up, and he tried to produce solution on this issue. He detected that society’s rebuilt is only possible with educational campaign and he uttered in his poems and stories which kind of structuring should be in each class of society. During the period of his life, education of madrasahs was away from his aims. In order to apply the changes he wishes, to be occured in the society, he did not even hesitate to conflict with his father who was the Lord (Bey) of the community. This study emphasises on Abay’s literary personality, contents of his works and individuals who affected Abay’s thought world, after summarizes his life. Then his pedagogical thoughts, issues need to be considered in the education system of young generation, outlook on being friend and friendship relations, education responsibilities of mother and father in the family, also points to be considered in the selection of mate are discussed.

Anahtar Kelimeler

Abay, Kazakh, pedagogy, family, education

Kaynakça

• ABAY, (İbrahim K.) (1993), Kara Söz, Poemalar, Almatı, “El” ve “Kazakstan” Damu Karı Kitaphanası.
• ALİPBAY, Sunğat (2005,09,13), “Ulttık Til Cane Ulı Akın Muraları”, (Abay, 160), Almatı: Egemen Kazakistan Gazet.
• AVEZOV, Muhtar (1962), Uakıt Cane Edebiyat, Almatı: Kök Ciyek Baspası.
• AVEZOV, Muhtar (1998), Abay´dın Kara Sözderi,Almatı.
• AVEZOV, Muhtar (2004), Abay Colı Roman-Epopeya, Cilt I, Almatı: Cazuşı Baspası.
• AVEZOV, Muhtar (2005), Alaş Arıstarı, Astana: Elorda Baspası.
• AVEZOV, Muhtar (2007), Abay Colı Roman-Epopeya, Cilt II, Almatı: Cazuşı Baspası.
• AYAN, Ekrem (2014), “Çağdaş Kazak Edebiyatının Kurucusu Abay Kunanbayev’in Kara Sözlerinde Eğitim”, Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması 26-28 Mayıs 2014, Eskişehir, Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı: 371-378.
• CİRENŞİN, Abiş (1961), Abay Kunanbayev Şıgarmalarının Bir Tomdık Tolık Cinagı, Almatı: Kazakistan Memlekettik Korkem Edebiyat Baspası.
• DÜKENBAY, Doscan (2008), Abay’dın Ruhı Gumırnamalık Oytolğau, Astana, Poliant Baspası.
• GÜMÜŞ, Muhittin-GÜNGÖR Ahmet (1995), “Abay’da İz Bırakanlar”, Ankara Üniversitesi TÖMER Türk Lehçeleri ve Edebiyatı Dergisi, Ağustos, Sayı: 2, Ankara: 1-19.
• ĞABBASOV, Sobethan (2006), “Abaydın Pedagogikalık Kozkarası, Galımdar Gakılıyası”, Bala Tarbiyesi Curnalı, Sayı: 4, Almatı: 1-8.
• HOPAÇ, Mustafa (2013), “Kazak Aydınlanmasında Abay Kunanbayev Düşüncelerinin Etkileri Üzerine Bir Deneme”, Akademik Bakış Dergisi, Sayı: 37, Celalabat-Kırgızistan: 1-11.
• KALKAN, İbrahim (2002), “Kunanbayev Abay”, DİA, Cilt: 26, Ankara: TDV Yayınları: 373-374.
• KARA Mehmet-İBRAGİM Damira (2008), “Uyanmak Kavramı ve Kazaklar”, Turkish Studies International Periodical Fort he Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/7, Fall 2008: 397-412.
• KARABEY, Turgut (1996), “Abay Kunanbayoğlu (1845-1904)”, Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 4, Erzurum: 193-197.
• KENCEGALİEV, K. vd. (2003), Abay Pedagogikası, Kökşetau, Keleşek-2030 Baspası,
• KİBAR, Zafer (2013), “Abay’ı Doğru Anlamak”, Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması, 26-28
• Mayıs, 2014, Eskişehir: Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı: 543-546.
• KOÇ, Kenan vd. (2007), Kazak Edebiyatı, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları.
• KORABAY, Serikkazı vd. (2004), Kazaktın Bas Akın Halkaralık Gılımi, Teoriyalık Konferensiya, Almatı: Dauyr Baspası.
• KORGANBEKULI, Kadirbek (2007), Abay Estetikası Cane İslam, Almatı, An Arıs Baspası.
• KÖBESOV, Audanbek (2000), Abay Tanu Daristeri, Almatı, Ibıray Altınsarin Adındaki Kazaktın Bilim Akademiyasının Respublikalık Baspa Kabineti,.
• KUNANBAYULI, Abay (1933), Tolık Cinak, Kızılorda, El Şecre Baspası.
• MAHMUTOV, A. (2005), “Abay Poeziyasının Tili”, Abay Curnalı, Sayı: 4, Almatı:1-20.
• MUHAMEDHANULI, Kayım vd. (1993), Abay’dın Akın Şakirtteri, Almatı: Dauyr Baspası.
• MUHAMETKALİKIZI, Almahan (2009,04,15), “Abaydın Tugan Küni Nerge Er Türli Atalıp Cür”, (15.02.2017), http://old.abai.kz/node/14510.
• NURGALİYEV, R. N. vd. (1995a), “Abay”, Abay Ensiklopediya, Almatı: Atamura Baspası: 47-51.
• NURGALİYEV, R. N. vd., (1995b), “*Abay+ Pedagojisi”, Abay Ensiklopediya, Almatı: Atamura Baspası: 476-478.
• ÖMİRALİEV, Kultat (1993), Abay Aporizmi, Almatı: Kazakistan Baspası.
• UALİHANOV, Şokan (1958), Abay´dın Tandamalı Şıgarmaları, Almatı.
• ZEYNEŞ, İsmail-ÇINAR Ali Abbas (1995), Abay’ın Eserlerinden Seçmeler, Ankara: Türksoy Yayınları.