ÂDEM İLE HAVVA VE YASAK MEYVE ARKETİPİ METİNLERARASILIK BAĞLAMINDA TABUNUN ANLATIDA İZDÜŞÜMÜ

Yıl 2019, , 175 - 195, 19.12.2019

Tuğrul Balaban

https://doi.org/10.21563/sutad.855802

Cited By: 2

Öz

Her metnin kendinden öncekilerle ilgisi bulunur. Metinlerarasılık, iki metin arasında var olduğu düşünülen kolektif bilinci tanımlayan bağın okura sezgisel olarak anımsatılmasıdır. Nesnelerin köküne dair merak duymak insanoğlunun güvenlik ihtiyacının bir sonucudur ki bu mitin konu alanına girer. İnsanoğlunun en çok tekrarladığı, gönderme yaptığı, anımsadığı ve yeniden yorumladığı bilgiler, kutsal kaynaklar ve mitlerdir. Zamanın başlangıcına ve sonuna dair merakın temel sebebi bilinen evrenin ötesindeki gelinen ya da gidilecek olan metafizik dünyanın izah olunmaya muhtaç varlığıdır.
Cennet, başlangıcın, en mükemmel olanın, kozmosun ve öyleyse arzulanan zamanın adı olmanın yanı sıra tabunun yıkılmasıyla kaosun da köklerinin atıldığı metafizik bir coğrafyadır. Bilinmeyene dair merakın sonucu olarak yasak meyvenin yenilmesi arketipinin/ilk örneğinin/ilk günahının ortaya çıktığı bu mekândan kovulmak insanın ‘Tanrı Gibi Olmak’ ihtirasına sahip olması ile ilgilidir ya da kutsal metinlerde bu şekilde sunulur. İnsanın kendi ilk öyküsünün konusunu mahfuz ilk günahına dair göndermeler -fıtratın nihai sonucu gibi- çözülmesi gereken metinlerarası ilişkiler ağına dönüşerek geleneksel ve modern anlatının içine gizlenir.
Yasak meyve İlyada’da Agamemnon'un öldürülmesi; Kral Oidipus’ta kadere aklıyla karşı koymaya çalışan Oidipus'un kurtuluşunu kadere bağlı oluşu; Macbeth’de yasak olanı arzulayışını kaderi sanan Macbeth'in cezalandırılması; Hayvan Çiftliği’nde elindeki ile yetinmediği için daha kötüye mahkum olan hayvanların durumu; Binbir Gece Masalları’nda Affan'ın yanıbaşındaki âb-ı hayat otunu görememesi; Şahmaran’ın Bacakları’nda ustasına ve geleneğe ihanet eden İlyas'ın zamanda asılı kalması ilk örneği hatırlatır. Yasak meyve arketipinin ele alındığı bu çalışmada ontolojik varoluşun kaynağı olarak kabul edilen/inanılan kutsal anlatılardan beslenen ilk günah mitinin yeniden tekrar tekrar yazılması farklı metinler üzerinden örnekler verilerek semiyotik bakışla incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Metinlerarasılık,, Tabu, Arketip, Yasak Meyve, Âdem ile Havva

Kaynakça

• AKINCI, Ahmet (2008), Kabala Sınırsız’a Yolculuk, İstanbul: Dharma Yayınları.
• AKTULUM, Kubilay (2000), Metinlerarası İlişkiler, Ankara: Öteki Yayınevi.
• CAMPBELL, Joseph (2010), Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, (Çev. Sabri Gürses), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• ELIADE, Mircea (2005), Dinler Tarihi, (Çev. Mustafa Ünal), İstanbul: Serhat Kitabevi.
• FROMM, Erich (1992), Rüyalar, Masallar, Mitoslar, (Çev. Aydın Arıtan, Kaan H. Ökten), İstanbul: Arıtan Yayınevi.
• HOMEROS, (2014), İlyada, (Çev. Azra Erhat, A. Kadir), İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• JUNG, Carl Gustav (2005), Dört Arketip, (Çev. Zehra Aksu Yılmazel), İstanbul: Metis Yayınları.
• KAYGANA, Mehmet (2014, Eylül), ‚Kadim Bir Zarfa Sığdırılmış Yeni Bir Hülya Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Âdem’le Havva Hikâyesinin Semiyotik Yapısı‛, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 5, s. 551-562.
• KISAKÜREK, Necip Fazıl (1998), Çile, İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
• MORAN, Berna (1994). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İstanbul: Cem Yayınevi.
• MUNGAN, Murathan (2006), ‚Şahmeranın Bacakları‛ Cenk Hikayeleri, İstanbul: Metis Yayınları.
• ORWELL, George (2012), Hayvan Çiftliği, (Çev. Celal Üster), İstanbul: Can Yayınları.
• SARIÇİÇEK, Mümtaz (2013), Modern Kahramanın Mitolojik Yolculuğu, Kayseri: Tezmer Yayınları.
• SCHIPPER, Mineke (2015), Âdem ile Havva Her Yerde, (Çev. Arlet İncidüzen), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• SCHOLEM, Gershom G. (2008), Zohar: İhtişamın Kitabı, (Çev. Ebru Yetiş), İstanbul: Dharma Yayınları.
• SHAKESPEARE, William (1967), Macbeth, (Çev. Sabahattin Eyüboğlu), İstanbul: Remzi Yayınevi.
• SOPHOKLES, (2012), Kral Oidipus, (Çev. Bedrettin Tuncel), İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• SÖZERİ, Tankut (2000), Kültürlerde Şahmaran, İstanbul: İm Yayınları.
• ŞENTÜRK, Şennur (1997), Camaltında Yirmi Bin Fersah, Geleneksel KüItürümüzde Şahmaran, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• TOPAKTAŞ, Alptuğ (2017), Adalet Ağaoğlu’nun Romanlarına Arketipsel Yaklaşım Nevşehir: Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
• UĞURLU, Seyit Battal (2008), ‚Çağdaş Türk Edebiyatında Şahmeran Imgesi: Arketipsel Bir Yaklaşım‛, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 10-15 Eylül 2007, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanlığı Yay., C.4, s. 1691-1718.
• YURDATAP, Selami Münir (2006), Binbir Gece Masalları, İstanbul: Elips Yayınları.
• ZINGSEM, Vera (1999), Lilith: Adem'in İlk Karısı, (Çev. Devrim Doğan Yüzer), İzmir: İlya Yayınevi.