KLASİK TÜRK EDEBİYATINDA MANZUM MENZİL-NÂMELER VE FETHÎ’NİN “VASF-I MENÂZİL” ADLI HAC MENZİL-NÂMESİ

Yıl 2020, , 149 - 175, 21.08.2020

Yunus Kaplan

https://doi.org/10.21563/sutad.857439

Cited By: 4

Öz

Menzil-nâmeler, çeşitli mekânlar arasında yapılan seyahatlerde konaklanılan menziller hakkında kaleme alınmış olan eserlerdir. Manzum ve mensur şekillerde karşımıza çıkan bu türde yazılmış eserlerin büyük çoğunluğu, hac seyahati esnasında İstanbul-Şam-Mekke veya Kahire-Mekke arasında konaklanılan menziller üzerinedir. Genellikle hac seyahatine çıkacak olan hacı adaylarına bilgi vermek amacıyla rehber niteliğinde yazılan bu eserlerden edebî değere haiz olanları manzum şekillerde kaleme alınanlardır. Daha çok 17. ve 18. yüzyıllarda meşhur olmayan şairler tarafından rağbet gören bu türde eser yazan şairlerden biri de hayatı hakkında elde herhangi bir bulunmayan Fethî’dir.
Fethî, bu türde Vasf-ı Menâzil adında mesnevi nazım şekliyle 153 beyitten müteşekkil bir eser yazmıştır. Şair, bu eserde Mısır’dan iştirak ettiği hac kervanıyla Kahire’den Mekke’ye varıncaya kadarki konakladıkları menziller hakkında bilgi vermiştir. Sade bir dille kaleme alınan eserin dikkatleri çeken en önemli özelliği, menziller hakkında ayrıntılı bilgilerin verilmemiş olması ve müstakbel hacı adaylarına hac seyahatlerinde zorluk çekmemeleri için çeşitli faydalı bilgiler ihtiva etmesidir.
Bu çalışmada menzil-nâmeler hakkında bilgiler verilerek bazı değerlendirmelerde bulunulmuş, bu türde yazılmış olan Vasf-ı Menâzil’in şekil ve muhtevası üzerinde durularak eserin çeviriyazılı metnine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Klâsik Türk edebiyatı, Menzil-nâme, Fethî,, Vasf-ı Menâzil

Kaynakça

• Aksoyak, İ. Hakkı (2012). Nâbî’nin tuhfetü’l-haremeyn’inin Edirneli Nâtık’ın tuhfetü’l-haremeyn’ine etkisi: hikâyeler, gelenekler, inanışlar…”. Milli Folklor, 95, 9-22.
• Armağan, A. L. (2000). XVIII. yüzyılda hac yolu güzergâhı ve menâziller. Osmanlı Araştırmaları Dergisi, XX, 73-118.
• Atalar, M. (1993). Hac yolu güzergahı ve masrafı (Karayolu, 125311837). OTAM, 4, 43-90.
• Atalar, M. (1995). Emir-i hac. İslâm ansiklopedisi (C. 11, s. 131-32). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Baştürk, S. (2013). Bir hac yolcusunun gözünden istanbul’dan hicaz’a osmanlı şehirleri. International Journal of Human Sciences, (10)1, 148-161.
• Coşkun, M (2002). Manzum ve mensur Osmanlı hac seyahatnameleri ve Nâbî’nin tuhfetü’l-harameyn’i. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Coşkun, M. (2007). Bosnalı muhlis’in manzum seyahatnamesi delîlü’l-menâhil ve mürşidü’l-merâhil. Isparta: Fakülte Kitabevi.
• Çalapkulu, İ. (2010). Hz. Muhammed (s.a.v.)’in mucizeleri. İstanbul: İmak Ofset Basım ve Yayın.
• Donuk, S. (2017a). Servet mahlaslı bir şaire mâl edilen manzum bir hac seyahatnamesi, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 41, 13-38.
• Donuk, S. (2017b). Sulhî’nin manzum hac menâzilnâmesi. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 18, 85-118.
• Donuk, S. (2019). Bursa enarlı zaviyesi şeyhi Seyyid Mehmed Efendi ve manzum hac menâzilnâmesi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 28, 123-69.
• Efe, Z. (2019a). Müellifleri meçhul iki şehrengiz: Üsküp ve Budin Şehrengizleri. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 23, 271-314.
• Efe, Z. (2019b). Kâmî ve Revan şehrengizi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 66, 108-123.
• Elgün, A. (2005). Kâmil, hayatı-eserleri ve menâsik-i hacc’ı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Erol, B. G. (2019). Memlûkler zamanında mısır hac güzergâhı-Kâhire’den Mekke’ye uzanan kutsal yolculuk. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16, 264-314.
• Faroqhi, S. (1995). Hacılar ve sultanlar, osmanlı döneminde hac 1517-1638. (G. Çağalı Güven Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Fethî, Vasf-ı menâzil, Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesi Yazmaları, 002632-III.
• Fethî, Vasf-ı menâzil, Köprülü Yazma Eser Kütüphanesi, Hafız Ahmed Paşa Koleksiyonu, 34 Ha 342/6.
• Göger, V. & Sarıkaya, H. (2009). Mora’nın istirdâdına dair bir kaynak değerlendirmesi ve nâdir’in vâkı‘ât-ı gazavât’ı. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 20, 1-32.
• Gül, Â. (2006). Abdurrahman Gubârî’nin hayatı eserleri ve menasik-i hac adlı eseri (edisyon kritik) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Halaçoğlu, Y. (1981). Osmanlı imparatorluğu’nda menzil teşkilatı hakkında bazı mülahazalar. Osmanlı Araştırmaları, 2, 123-32.
• http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=arama_sonuc&genel_arama=fethi&p=3 (E.T. 15.12.2019).
• Kaplan, Y. (2020). Seyyid Yahyâ Vâkıf Efendi ve Halep menzil-nâmesi. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 6, 2, 213, 231.
• Karataş, A. (2003). Türk-İslam edebiyatında manzum menâsik-i haclar ve Nâlî Mehmed Efendi’ye atfedilen menâsik-i hac (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Kesik, B. (2019). İsmet İbrahim Bey’in bilâdiyesi. 5. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi, Üsküp/Kuzey Makedonya, 27-30 Haziran. 501-513.
• Koyuncu, F. (2017). Cûdî’nin manzum hac seyahatnâmesi. Littera Turca Journal Of Turkish Language And Literature, 3/1, 177-219.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. C. II. Ankara: MEB Yay.
• Sak, İ. & Çetin, C. (2005). XVII. ve XVIII. yüzyıllarda osmanlı hac menzilleri. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19, 199-260.
• Şemseddin Sâmî (1999). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yay.
• Turay, E. D. (2017). Anadolu hac güzergâhı: Antakya menzili. Kadim Akademi SBD, 1/2, 109-124.
• Üngün, S. (1965). Vahîd Mahtûmî ve Mora fetih-nâmesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 20, 101-116.
• Üngün, S. (1966). Vahîd Mahtûmî ve Mora fetih-nâmesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 21, 63-76.
• Üngün, S. (1966). Vahîd Mahtûmî ve Mora fetih-nâmesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 22, 169-80.
• Yazar, S. (2019). Râzî’nin ‘fetihnâme’ konulu bir şiiri. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 23, 391-460.