DEDE KORKUT KİTABI TÜRKİSTAN-TÜRKMEN SAHRA NÜSHASINDAKİ KELİME GRUPLARI ÜZERİNE

Yıl 2021, , 47 - 62, 23.08.2021

Murat Altuğ

https://doi.org/10.21563/sutad.986477

Öz

Edebî eserler hakkında yapılacak değerlendirmelerin söz konusu eserlerin dil özellikleri üzerine inşa edilmesi gerekmektedir. Metinlere dayalı olarak yapılacak dil bilgisi çalışmaları, Türk dili gramerinin çeşitli yönlerini daha iyi tanımamıza vesile olacaktır. Dede Korkut Hikâyelerinin 2018 yılının sonuna kadar bilinen iki nüshası vardı: Vatikan ve Dresden nüshaları. 2019 yılında bu nüshalara yeni bir nüsha daha eklendi: Dede Korkut Kitabı Türkistan / Türkmen Sahra Nüshası Soylamalar ve 13. Boy: Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi. Dil, kendine has özellikleri olan muazzam bir sistemler bütünüdür. Ses ve şekil bilgisi olarak kendini gösteren bu muazzam sistemde söz dizimi (sentaks) de bu bütünlüğün önemli bir parçasını oluşturur. Söz dizimi genellikle kendi içinde iki ana grupta incelenir: cümle ve kelime grupları. Bu çalışmada Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi adlı hikâyenin kelime grupları tasviri bir yöntemle incelenmeye çalışılmış, eserin kendine özgü söz dizimi özellikleri ve Türkiye Türkçesi ile benzeşen ve ayrılan yönleri ortaya konmaya çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Kitabı, kelime grupları, söz dizimi, Oğuz lehçesi

ON THE WORD GROUPS İN THE TURKESTAN-TURKMEN SAHARA COPY OF THE BOOK OF DEDE KORKUT

Öz

It is necessary for the evaluations about the literary works to be built on the language features of the related works. The grammar studies which are based on the texts will enable us to know better the various aspects of the grammar of Turkish language. There were just two copies of Dede Korkut Stories which were known until the end of 2018: Vatican and Dresden copies. In 2019, a new copy was added to these copies: The Book of Dede Korkut Turkestan / Turkmen Sahara Copy Genealogy and the 13th Tribe: Salur Kazan’s Killing the Seven-Headed Dragon. Language is a great set of systems which have its own special characteristics. In this great system that shows itself as knowledge of sound and morphology, syntax forms an important part of this integrity. Syntax is generally analyzed in two main groups itself. Sentence and word groups. In this study, the word groups of the story named Salur Kazan’s Killing the Seven-Headed Dragon have been examined with a descriptive method. It has been tried to reveal the distinctive syntax features of the work itself and the similarities and differences with those of Turkish of Turkey.

Anahtar Kelimeler

The Book of Dede Korkut, word groups, syntax, Oghuz dialect

Kaynakça

• Akar, A. (2005). Türk dili tarihi, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Arıkoğlu, E. (2019). Dede Korkut kitabı’nın üçüncü yazmasının bulunuşu, Milli Folklor Dergisi, 123, 23-30.
• Aydemir, Ö. K. (2013). Harname’nin söz dizimi özellikeri, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 37, 183-197.
• Azmun, Y. (2019). Dede Korkut’un üçüncü elyazması / soylamalar ve iki yeni boy ile Türkmen sahra nüshası / metin-çeviri-sözlük-tıpkıbasım, İstanbul: Kutlu Yayınevi.
• Cemiloğlu, İ. (1994). 14. yüzyıla ait Kısas-ı Enbiya nüshası üzerine sentaks incelemesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Cemiloğlu, İ. (2001). Dede Korkut hikâyeleri üzerine söz dizimi bakımından bir inceleme, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Duman, M. ve Yağmur, Ö. (2010) -Up zarf-fiil ekinin Eski Anadolu Türkçesindeki fonetik durumu, Uluslararası Eski Anadolu Türkçesi Araştımaları Çalıştayı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Ekici, M. (2019). Dede Korkut kitabı Türkistan / Türkmen sahra nüshası soylamalar ve 13. boy: Salur Kazan’ın yedi başlı ejderhayı öldürmesi, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (2019). Dede Korkut kitabı’nın yeni nüshası ve üzerindeki yayınlar, Milli Folklor Dergisi, 123, 5-22.
• Ergin, M. (1989). Dede Korkut kitabı I (giriş-metin-faksimile), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
• Ergin, M. (1991). Dede Korkut kitabı II, (indeks-gramer), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özkan, A., Toker, M., Aşcı, U.D. (2016). Türkiye Türkçesi söz dizimi, Konya: Palet Yayınları.
• Özmen, M. (2013). Türkçenin sözdizimi, Adana: Karahan Yayınları.
• Karaağaç, G. (2009). Türkçenin söz dizimi, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Karahan, L. (2008). Türkçede söz dizimi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer terimleri sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi grameri (şekil bilgisi), Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Kartallıoğlu, Y. (2007) Azerbaycan Türkçesi, A. B. Ercilasun (Ed.), Türk lehçeleri grameri (171-230). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Sertkaya O.F. & Uzuntaş H. (2020). Dede Korkut’un Günbed yazması üzerine araştırmalar ve incelemeler, İstanbul: Bilge Yayınları.
• Şahin, H. (2003). Eski Anadolu Türkçesi, Ankara: Akçağ Yayınları.