ANADOLU VE KIBRIS TÜRK HALK MASALLARINDA YER ALAN KÜLTÜREL UNSURLAR ÜZERİNE BİR KARŞILAŞTIRMA*

Yıl 2021, , 81 - 113, 23.08.2021

Mustafa Yeniasır Burak Gökbulut Tülay Kaya Tekman

https://doi.org/10.21563/sutad.986484

Cited By: 2

Öz

Anadolu ve Kıbrıs Türk halk masalları benzer kaynaklardan beslenen; ortak içerik, yapı, şekil ve işlev özelliklerini barındıran sözlü anlatmalardır. Kıbrıs Türkleri Anadolu’dan adaya göç ederlerken geldikleri bölgelerin kültürlerini, sosyal anlayışlarını, inançlarını ve anlatmalarını da birlikte getirmişler ve zaman içinde ada kültürüyle bunları harmanlayıp gelecek nesillere aktarmışlardır. Kıbrıs Türk halkı da ada coğrafyasına bağlı olarak çeşitli yer isimlerini, coğrafi şekilleri, sosyal şartları da yıllar içerisinde halk masalları bünyesinde eritmiş ve Anadolu’dan farklı birçok unsuru da masalların içeriğine eklemiştir. Örneğin; Rumlarla yaşamanın getirisi olarak papaz tipi ve çeşitli Rum karakterler masallarda yer alırken Hristiyan kültürüne ait farklı unsurlar da anlatmalarda geçmektedir. Anadolu ve Kıbrıs Türk masallarında yer alan kültürel unsurlar değerlendirilirken mutfak kültürü, el sanatları, el işleri, inançlar, din, sosyal hayat, mimari, oyunlar, düğün, çeyiz, şölen-ziyafet, masal motifleri, halk tipleri vb. göz önünde bulundurmuş ve bu kültürel unsurların masallarda nasıl yer aldığı ortaya konmuştur. Araştırmada Anadolu ve Kıbrıs Türk halk masalları arasında benzer birçok kültürel unsur tespit edilmiştir. Çalışmada araştırma yöntemi olarak nitel araştırma uygulanmış ve verileri toplamak amacıyla doküman analizi kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, Anadolu, Türk halk masalları, kültürel unsur, karşılaştırma, folklor

A COMPARISON ON THE CULTURAL ELEMENTS OF ANATOLIAN AND TURKISH CYPRIOT FOLK TALES

Öz

Anatolian and Turkish Cypriot folk tales are oral narratives that are fed by similar sources and contain common content, structure, form, and function features. While the Turkish Cypriots migrated from Anatolia to the island, they brought together the cultures, social insights, beliefs, and narratives of the regions they came from and blended them with the island culture and transferred them to future generations. Depending on the island geography, the Turkish Cypriot people melted various place names, geographical shapes, and social conditions within the folk tales over the years and added many different elements from Anatolia to the fairy tales. For example, the priest type and various Greek characters take part in fairy tales as well as different elements of Christian culture are mentioned in the narrations. While evaluating the cultural elements in Anatolian and Turkish Cypriot tales, culinary culture, handicrafts, crafts, beliefs, religion, social life, architecture, games, weddings, dowry, feast-banquet, fairy-tale motifs, folk types etc. were taken into consideration as well as how these cultural elements take place in fairy tales. Many similar cultural elements have been identified between Anatolian and Turkish folk tales. Qualitative research was applied as a research method and document analysis was used to collect data.

Anahtar Kelimeler

Cyprus, Anatolia, Turkish folk tale, cultural element, comparison, folklore

Kaynakça

• Alptekin, A. B. (2002). Taşeli masalları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Altunbay, M. (2016). Temel bir değer olarak Dede Korkut’ta misafirperverlik ve izzeti ikram. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (56), 359-371.
• Bars, M. E. (2017). Türk destanlarında mağara kültü üzerine bir değerlendirme. Journal of International Social Research, 10 (52), 75-82.
• Bayat, F. (2006). Ana hatlarıyla Türk şamanlığı. İstanbul: Ötüken Neşriyat AŞ.
• Çetindağ, G. (2007). Türk kültüründe mağara motifi. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi tam metin kitabı cilt I içinde (443-455). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
• Ertaylan, İ. H. (1951). Falnâme. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Gökbulut, B. (2010). Kıbrıs Türk masalları ile Uygur Türk masalları üzerinde karşılaştırmalı bir araştırma (İnceleme-Metinler) (Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Gül, M., Uzun, R. N. ve Çebi, M. (2018). Türk kültürlerindeki geleneksel oyunlar ve sporlara yüzeysel bir bakış. Electronic Turkish Studies, 13(26), 655-671.
• Gün, İ. ve Şimşek, B. (2011). Türkiye’de ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde üretilen hellim peynirlerinin bazı özelliklerinin karşılaştırılması. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 15(1), 43-53.
• İçli, A. (2013). Türk kültüründe ocak anlayışı ve Ergani Deringöze Köyü’ndeki bir ocaklı aile. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 1(18), 95-101.
• Kantarcıoğlu, S. (1991). Eğitimde masalın yeri. İstanbul: MEB Yayınları.
• Köktürk, Ş. (2006). Türk destanlarında hapsedilme motifi. Türklük Bilimi Araştırmaları, (19), 383-400.
• Mear, H. (1992). Kıbrıs Türk toplumunda doğum evlenme ve ölüm ile ilgili adet ve inanışlar. Lefkoşa: KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özarslan, M. (2005). Bir Halk Ekonomisi Örneği Olarak ‘HAB’ ve ‘Değişik/Denişik” Geleneği ve İşlevleri. Türkbilig, (10), 54-59.
• Sakaoğlu, S. (1983). Kıbrıs Türk masalları. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Sakaoğlu, S. (2002). Gümüşhane ve Bayburt masalları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Şimşek, E. (2001). Kıbrıs’ ta anlatılan “Zengininan Fukara” adlı masal üzerine bir inceleme. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (11), 191-202.
• Şimşek, E. (2001). Yukarıçukurova masallarında motif ve tip araştırması. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Tezel, N. (1992). Türk masalları II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Turgunbayer, C. (2007). Türk dünyası destanlarında ortak motifler üzerine. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (24), 93-102.
• Yeniasır, M. ve Gökbulut, B. (2017). Eğitimsel açıdan Uygur ve Kıbrıs Türk masal kahramanları bağlamında iletilen olumsuz mesajlar. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (SEFAD), (38), 307-324.
• Yeniasır, M. ve Gökbulut, B. (2017). İsmail Bozkurt’un “Bir Gün Belki” isimli romanında Kıbrıs Türk folkloruna dair tespitler. Journal of History Culture and Art Research, 6(3), 492-504.
• Yıldırım, A. ve Şimşek. H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yorgancıoğlu, O. (2000). Kıbrıs Türk folkloru. Mağusa: Canbulat Basımevi.
• Yorgancıoğlu, O. (2006). Kıbrıs Türk folklorundan derlemeler-masallar II. Mağusa: Canbulat Basımevi.