KÜTAHYALI MEŞKÎ VE BAĞDATLI RÛHÎ’NİN TERKİB-İ BENDİNE NAZİRESİ

Yıl 2016, Sayı: 39, 263 - 284, 10.06.2016

Yunus Kaplan

https://doi.org/10.21563/sutad.187010

Cited By: 1

Öz

Terkib-i bent, farklı kafiyelere sahip bentlerden oluşan ve bentlerin sonunda, aynı kafiyeye sahip birer beyit olan nazım şeklidir. Bu şiirlerde genellikle hayattan ve talihten şikâyet, toplumsal eleştiri, felsefî düşünceler ile dinî ve tasavvufi konular ele alınmıştır. Özellikle 16. yüzyıl şairlerinden Bağdatlı Rûhî’nin, yaşadığı devrin aksayan yönleri ve bunların toplumsal yapı üzerinde oluşturduğu olumsuzlukları eleştirel bir dille anlattığı terkib-i bendi şairler tarafından çok beğenilmiş, bu yüzyıl ve sonrasında birçok şair bu şiire nazire yazmıştır. Hayatı hakkında kaynaklarda herhangi bir bilgi bulunmayan Kütahyalı Meşkî de Bağdatlı Rûhî’ye nazire yazan şairlerdendir. Meşkî’nin terkib-i bendi de Bağdatlı Rûhî’nin şiiriyle aynı vezinde ve aynı bent sayısına sahiptir. Ancak Rûhî’nin terkîb-i bendi, sekizer beyitlik 17 bentten oluşurken Meşkî’nin terkib-i bendinin ise 14, 15 ve 16. bentleri dokuzar, diğerleri ise onar beyitten oluşmaktadır.Bu çalışmada Kütahyalı Meşkî’nin terkib-i bendinin şekil ve muhteva özellikleri üzerinde durulmuş ve bu şiirin çeviri yazısına yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı, Bağdatlı Rûhî, Kütahyalı Meşkî, Terkib-i bent, Nazire.

MESHKI (MEŞKÎ) OF KUTAHYA AND HIS NAZIRE TO THE TERKIB-I BENT OF RÛHÎ OF BAGHDAD

Öz

Terkib-i bent (which might be translated into English as ‚the combination of strophes‛) is a poem structure consisting of strophes with distinct rhymes, each of which ends with a couplet bearing the same rhyme of it. Complaints about life and luck, sociological criticism, philosophical ideas, and religious and sufi subjects are considered mostly in these poems. Especially the terkib-i bent written by Rûhî of Baghdad, one of 16th Century poets, in which he narrates, in a critical manner, the hindered aspects of the era he lived through, and the unfavourable effects of them on the sociological structure, has been appreciated by other poets, and many ‘nazire’s (a poem modeled after another poem in respect to both content and form) has been written by these poets in 16th Century and after, in response to this poem. Meshki (Meşkî) of Kutahya, whose life there is not much information about in any resource, is one of many poets to have written a nazire to the Rûhî of Baghdad. In this work, form and content characteristics of the terkib-i bent of Meshki of Kutahya has been dwelled on, and the translation of this poem has been presented

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Literature, Bağdatlı Rûhî, Kütahyalı Meşkî, Terkib-i bent, Nazire.

Kaynakça

• AK, Coşkun (2001). Bağdatlı Rûhî Dîvânı, Karşılaştırmalı Metin, Bursa: Uludağ Üniv. Yayınları.
• ALPTEKİN, Leylâ (2007). Berberzâde Mehmed Zihnî Dîvânı’nın Bilimsel Yayını ile Eserin Şekil ve Muhtevâ Bakımından İncelenmesi, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi SBE, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ARSLAN, Mehmet - AKSOYAK, İsmail Hakkı (t.y.). Haşmet Külliyatı (Dîvân, Senedü’ş-Şuara, Vilâdet- nâme, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10617,girisvemetinpdf.pdf?0, [ET. 18.03.2012]. Ankara: Kültür ve Turizm Bak. Yayınları, e-kitap,
• ASLAN, Mustafa (2001). “Bağdatlı Rûhî’nin Terkîb-i Bendine Bir Nazire Daha: Trabzonlu İbrahim Cûdî’nin Terkîb-i Bendi”, Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih Dil - Edebiyat Sempozyumu Bildirileri, C. II. Trabzon: Trabzon Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları.
• AYAN, Hüseyin (1981). Cevrî, Hayâtı, Eserleri, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Divanının Tenkidli Metni, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• BARDAKÇI, Ramazan (2007). Musa Kâzım Paşa (Hayatı-Sanatı ve Külliyatı), Ankara: Ankara Üniversitesi SBE, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• DİLÇİN, Cem (2005). Türk Şiir Bilgisi, Ankara: TDK Yayınları.
• ERSÖZ, Gülden Esra (2007). Ni’metî Divanı, Adana: Çukurova Üniversitesi SBE (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• GÖZLER, H. Fethi (1987). Ziya Paşa’nın Terci-i Bend’i ile Terkib-i Bend’i Üzerine Düşünceler, Ankara: Kültür ve Turizm Bak. Yayınları.
• GÜLER, Zülfi (2008). “Bağdatlı Ruhî’nin Meşhur Terkib-Bendine Sosyal Psikoloji Açısından Bir Bakış”, e-Journal of New World Sciences Academy, Cilt 3, Sayı 1. s. 28-43.
• GÜLHAN, Abdülkerim (2010, Yaz). ‚Levhî ve Bağdatlı Rûhî’nin Terkib-bend’ine Naziresi”, İstanbul: Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, C. I, S. 2, s. 61-78.
• İPEKTEN, Halûk (2010). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KUTLAR, F. Sabiha (2004). Arpaemîni-zâde Mustafa Sâmî, Dîvan, Ankara: Kültür ve Turizm Bak. Yayınları, divani.html, [ET. 02.01.2013]. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-90172/arpaeminizade-sami
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Bel_Yz_K.007, vr. 113b-118b.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Süleymaniye Kütüphanesi Uşşaki Tekkesi 367, vr. 21b-26a.
• Muallim Naci (1327). Terkîb-i Bend-i Muallim Nâcî, İstanbul: Tuna Vilayet Matbaası.
• OKUMUŞ, Sait (2001, Bahar). “Bursalı Levhî Hasan Efendi ve Bağdatlı Rûhî’ye Naziresi”, EKEV Akademi Dergisi, Yıl 15, Sayı 47. s. 291-307.
• YENİKALE, Ahmet (t.y.), Sünbül-zade Vehbî Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bak. Yayınları, e-kitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292567/h/sunbul-zade-vehbi.pdf, [ET. 25.02.2013]. s. 289-93.