BEKTAŞİ KÜLTÜRÜNÜN MİZAHSAL KODLARI: BEKTAŞİ DEĞERLERİNİN FIKRALARA YANSIMA BİÇİMLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2015, Sayı: 38, 263 - 280, 31.05.2016

Metin Işık , Ayhan Erdem

https://doi.org/10.21563/sutad.187032

Öz

Bu çalışma Bektaşi Kültürünün temel değerlerinin mizahsal kod olarak Bektaşi Fıkralarına nasıl yansıdığını konu edinmektedir. Çalışma ile Bektaşi değerlerinin fıkralara yansıma biçimleri, bir diğer ifadeyle “fıkralardaki Bektaşi imajı ve algısının” ortaya konulması amaçlanmaktadır.Çalışma kapsamında ilk olarak Bektaşiliğin temel değerleri ele alınmıştır. Ardından konuyla ilgili 165 Bektaşi Fıkrası "Bektaşi Değerlerini" olumlama veya olumsuzlama kriterleri açısından değerlendirilerek içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Böylece “Bektaşilikle temsil edilen felsefenin İslâm’ın dışındaymış gibi algılandığı veya aktarılmak istendiği" şeklindeki varsayım test edilmiştir. Bu bağlamda fıkralarda yer alan Bektaşi Tipinin; Allah inancı zayıf, içki içen, oruç tutmayan ve namaza karşı da oldukça mesafeli duran bir kişilik şeklinde sunulduğu ortaya çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bektaşi, Bektaşilik, Fıkra, Bektaşi Değerleri, İçerik Analizi

HUMOROUS CODES OF BEKTASHI CULTURE: A RESEARCH ABOUT THE FORMS OF BEKTASHI VALUES ON THE REFLECTION TO JOKES

Öz

This study includes the subject of how basic values of Bektashi Culture reflected to jokes as a humorous code. With the study, it is aimed to reveal the forms of the values of Bektashi on the reflection to jokes, in other words, “the image and perception of Bektashi in the jokes”. In the study, first the basic values of Bektashism are disscused. Then, 165 jokes are analyzed and evaluated in terms of affirmation or negation criteria using content analysis method. Thus, it was confirmed that the philosphy which represents with the Bektashism are perceived and wanted to transfer outside the Islam. In this context, the type of Bektashi presented in the jokes; appears as a personality who belief in God is weak, drink alcohol, do not fast, also remain distant against praying

Anahtar Kelimeler

Bektashi, Bektashism, joke, the values of Bektashi, content analysis

Kaynakça

• AĞILDERE, T. S.(2010), “Bektaşi Fıkralarının Fransa Yolculuğu” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 55: 239-253
• ÇAKIROĞLU, H. (2011), Günümüzde Alevilik Bektaşilik-Oluşumu, Dünü, Bugünü. İstanbul: Cinius Yayınları.
• ÇOTUKSÖKEN, Y (2004), Bir Tebessüm Edelim Canlara Bektaşi Fıkraları, İstanbul: Toroslu Kitaplığı.
• DEDEBABA, B.N. (2003), Bütün Yönleriyle Bektaşilik ve Alevilik, Cilt VI, Ankara: Ardıç Yayınları,
• DEDEBABA, B.N. (2006), Bütün Yönleriyle Bektaşilik ve Alevilik, Cilt VII, Ankara: Ardıç Yayınları.
• EFENDİ, A.R. (2011), Gerçek Bektaşilik. Haz. Salih ÇİFT, İstanbul: İz Yayıncılık,
• ELÇİN, Ş. (1981), Halk Edebiyatına Giriş, Ankara:
• GEZER, S. (2005), En Güzel Bektaşi Fıkraları.İstanbul:Kar Yayınları.
• GÜLÇİÇEK, A. D. (2003), Alevi-Bektaşi Fıkra-Nükte-Hiciv Antolojisi. Köln: Ethnographia Anatolica,
• KARADAĞ, M. (1999), Türk Halk Edebiyatı Anlatı Türleri. Ankara.
• KEÇELİ, Ş. (2011), "Bektaşi Kime Denir?", Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 60: 435-440
• RUHİ, E.S. (1996), Türkiye'de Alevilik Bektaşilik. İstanbul:Selçuk Yayınları.
• SAKAOĞLU, S. (1992), Türk Fıkraları ve Nasreddin Hoca. Konya:
• SÜREYYA, M. (1995), Tarikat-i Aliye-i Bektaşiyye. Haz. Ahmet GÜRTAŞ. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları.
• SÜREYYA, M. Ş. B.(2012), Bektaşilik ve Bektaşiler. İstanbul: Hoşgörü Yayınları.
• ŞAHİN H.İ. (2010). “Bektaşî Fıkraları ve Gülme Teorileri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 55: 255-268
• ÖZ, B.(1997). Bektaşilik Nedir? Bektaşilik Tarihi. İstanbul: Der Yayınları.
• TUĞCU, H. (1995), “Aleviler ve Bektaşiler İslâm Düşmanı Değildir”. Günümüzde Alevilik ve Bektaşilik Sempozyumu. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• VARLIK, A. A. (2000). İslamiyetin Özü Alevilik-Bektaşilik. İstanbul: Can Yayınları.
• VELİ, H.B. (2011), Makalat, Haz. A. Sait AYKUT. İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• YAZICI, Hikmet (2013), “Bektaşi Fıkralarının Mizah Anlayışı ve İşlevi Bağlamında Bireysel ve Toplumsal Ruh Sağlığı”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 65: 281-298
• YILDIRIM, D. (1999), Türk Edebiyatında Bektaşi Fıkraları, Ankara: Akçağ Yayınları.