İNGİLTERE’DEKİ TÜRKÇE KONUŞAN TOPLUMUN KONUŞMA DİLİNDE RASTLANILAN İKİLEMELER ÜZERİNE

Yıl 2015, Sayı: 37, 221 - 246, 01.06.2016

Ufuk Deniz Aşçı

https://doi.org/10.21563/sutad.187048

Cited By: 2

Öz

İngiltere’deki Türkçe konuşan toplum ifadesi, İngiltere’ye göç etmiş Kıbrıslı Türkleri, Türkiyeli Türkleri, Kürtleri ve diğer ülkelerden göç eden Türkleri kapsamaktadır.Bugün İngiltere’de kayıtlı 170.000 civarında Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı yaşamaktadır. Kayıtlı kişiler haricinde Türkiye’den çeşitli yollarla buralara gelenlerle beraber yaklaşık 200.000 civarında Türkiyelinin olduğu tahmin edilmektedir. Kıbrıs’tan göçen Türklerin nüfusu yaklaşık olarak 300.000’dir. Büyük Britanya’da toplam 500.000’e yakın Türkçe konuşan kişi vardır.2012 yazında, Londra’da, burada yaşayan ve hâlâ baskın bir şekilde işlerini Türkçe ile halleden halkın dili ile ilgili inceleme yapma fırsatı bulduk. Türkçe konuşan toplumun dilinde iki dillilik (bilingualism) ve dil karışması (interference) olduğunu tespit ettik ve bu tespitlerimizi bir makale hâline getirip 2012’de yayımladık. Bunun dışında, İngiltere’de Türkçe konuşan toplumun konuşma dilinde -çok yaygın ve sayıca fazla olmasa da- bir sözcüğü Türkçe, diğeri İngilizce olan ilginç ikileme örnekleri tespit ettik.Bu ikileme örnekleri, Eski Uygur Türkçesi döneminden (9’uncu yüzyıl) itibaren Türkçenin çeşitli yazma eserlerinde rastlanılan ikilemelere benzemektedir. İngiltere’de tespit ettiğimiz ikilemelerin, tarihî ve çağdaş Türkçe metinlerdeki ikileme örneklerinin oluşum süreci, görevi ve kullanım şekli hakkında önemli ipuçları sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İngiltere’deki Türkçe konuşan toplum, ikileme, Eski Uygur Türkçesi, Türkçede ikilemeler, İngiltere

ABOUT REDUPLICATION DUALS (HENDIADYOIN) ENCOUNTERED IN THE SPOKEN LANGUAGE OF THE TURKISH-SPEAKING COMMUNITY IN ENGLAND

Öz

Turkish Speaking community expression covers Cypriot Turks emigrated to England, Turkish Turks Kurdish and Turkish migrants from other countries. Today registered around 170,000 Turkish Republic citizens live in England. Except from the registered person it is estimated that there are approximately 200.000 Turkish came to the place along with a variety of ways from Turkey. Population of Turks who migrated from Cyprus approximately 300,000. Today there are close to 500,000 Turkish-speaking people in U.K. In the summer of 2012, we have found opportunity to study the language used by people predominantly in a way related to handle their jobs still with Turkish. We have determined bilingualism and interference in the language used by Turkish-speaking community and published an article in 2012, brought into our this determination. Except that we have found other examples of interesting reduplication duals consisted of a word of Turkish and English together and -not numerous widely spoken language in the UK-, in the language of Turkishspeaking community. Examples of this reduplication duals, is similar to the Old Uyghur Turkish period (9th century) from the reduplication duals that observed in the various manuscripts of Turkish. Reduplication duals (hediadyoins) that we determined in England offer important clues about the role, usage and historical process and the formation of the modern Turkish reduplication duals (hediadyoins) sample text.

Anahtar Kelimeler

Turkish-speaking Community in England, Reduplication dual, hediadyoin, Old Uyghur Turkish, Reduplication dual (hediadyoin) in Turkish, England.

Kaynakça

• ABİK, Deniz (1999), (İsim 1+lI/lU) (İsim 2 +lI/lU) “Kuruluşundaki İkilemeler”, VII. Milletlerarası Türkoloji Kongresi, İstanbul 08-12 Kasım 1999.
• AĞAKAY, M. A. (1953), “İkizlemeler Üzerine”, Türk Dili II/16, Ankara: 189-191.
• AĞAKAY, M. A. (1953), “İkizlemeler Üzerine”, Türk Dili II/17, Ankara: 268-271.
• AĞAKAY, M. A. (1954), “Türkçede Kelime Koşmaları”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, Ankara: 97-104.
• AKERSON, Fatma (1982), “Türkçenin Çeviride Tam Değerlendirilmeyen Bir Özelliği: İkilemeler”, Çağdaş Eleştiri 6, 49-52.
• AKSAN, Doğan (1999), Anlambilim, Ankara: Engin Yayınevi.
• AKSAN, Yeşim (2001), “Türkçede Zaman Anlatımı ve Kimi İkileme Yapıları”, XV. Dilbilim Kurultayı, İstanbul.
• AKSAN, Yeşim (2001), “Türkçede Zaman Anlatımı ve Kimi İkileme Yapıları”, XV. Dilbilim Kurultayı, İstanbul: 115.
• AKSOY, Ömer Asım (1988), Ana Yazım Kılavuzu (2. Baskı), İstanbul: Adam Yayınları.
• AKTAN, Bilal (2010) “Divânü Lûgati’t-Türk’ün Söz Varlığında Yer Alan İkilemeler”, SÜ Türkiyat Araştırmaları Dergisi 28 (Güz): 1-12.
• AKTAŞ, T. (1996), “Yapı ve Anlam Bakımından Almanca ve Türkçe İkilemeler”, Türk Dili 539 (Kasım): 565-575.
• AKYALÇIN, Necmi (2007), Türkçe İkilemeler Sözlüğü (Tanıklı), Ankara: Anı Yayıncılık.
• AKYALÇIN, Necmi (2014), “Evaluation in relation to structure and meaning properties of Turkish reduplication”, International Journal of Language Academy, Volum 2/2 (Summer): 183-194.
• AKYALÇIN, Necmi, Özlem Öztuncer (2004), “Yaşar Kemal’in Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana Adlı Romanındaki İkilemeler”, Folklor Edebiyat Dergisi 37: 133-165.
• ALKAYA, Ercan (2008), “Orta ve Doğu Karadeniz Ağızlarında Görülen İkilemeler Üzerine Bir Değerlendirme”, Turkish Studies 3/3 (Spring): 37-76.
• AŞCI, Ufuk Deniz (2013), “İngiltere'deki Türkçe Konuşan Toplumda İki Dillilik (Bilingualism) ve Dil Karışması (İnterference)”, Bengü Belek, Ankara: 101-122.
• ATALAY, Besim (1998-1999), Divânu Lûgat-it-Türk Tercümesi I-IV (4. Baskı), Ankara: TDK Yayınları.
• AYDIN, E. (1997), “Orhun Yazıtlarında Hendiadyoinler”, Türk Dili 544: 417-421.
• CAFEROĞLU, Ahmet (1993) Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• CAN, Meltem (2010), Eski Uygur Türkçesinde İkileme, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili Bilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• CLAUSON, Sir Gerard (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, Oxford.
• ÇAĞATAY, Saadet (1940-1941), “Uygurcada Hendiadyoinler”, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul: 97-145. Aynı makale için bk. (1978) “Uygurcada Hendiadyoinler”, Türk Lehçeleri Üzerine Denemeler, Ankara, 29-66: AÜDTCF Yayınları; 100. Doğum Yıldönümüne Armağan Prof. Dr. Saadet Çağatay’ın Yayınlanmış Tüm Makaleleri, C 1(Haz. Aysu Ata), İstanbul, 2008: Ayaz Tahir Türkistan İdil-Ural Vakfı Yayınları: 234-269.
• ÇAĞIRAN, Önder (2004), “Osman Nedim Tuna’nın İkilemelerindeki Ünsüz Dizisine Bazı Ekler”, V. Uluslararası Türk Dil Kurultayı I (20-26 Eylül), Ankara: 689-692.
• ÇORAKLI, Şahbender (2001), “Türkçenin Yaratma Gücü İkilemeler I”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 17: 53.
• ÇORAKLI, Şahbender (2005), “Türkçenin Yaratma Gücü İkilemeler II”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 27: 41-44.
• DURGUT, Hüseyin (2004), “Türkiye Türkçesinde İkilemelerde Kalan Arkaik Kelimeler”, V. Uluslararası Türk Dil Kurultayı I (20-26 Eylül): 805-814.
• EMRE, Ahmet Cevat (1945), Türk Dilbilgisi, İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
• ERDEM, Mehmet Dursun (2005) “Harezm Türkçesinde İkilemeler ve Yinelemeler Üzerine”, Bilig 33 (Bahar): 189-225.
• EREN, Hasan (1949), “İkiz Kelimelerin Tarihine Dair”, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi VII/2, Ankara: 283-286.
• ERGİN, Muharrem (2000), Üniversiteler İçin Türk Dili, İstanbul: Bayrak Yayınları.
• FOY, Karl (1899), “Studien zur Osmanischen Syntax, Das Hendiadyoin und die Wortfolge ‘ana baba’” Mittheilungen des Seminars für Orientalische Sprachen ,MSOS II-2, Berlin : 105-136.
• GÖKÇEOĞLU, Mustafa (2004), Kıbrıs Türk İkilemeleri ve Yansıma Sesleri Sözlüğü, Lefkoşa/Kıbrıs: Eğitim Vakfı Yayınları.
• GÜNER Dilek, Figen (2004), “Altay Türkçesinde İkilemeler”, Bilig 28 (Bahar): 83-100.
• HATİBOĞLU, Vecihe (1981), Türk Dilinde İkileme, Ankara: TDK Yayınları.
• HENGİRMEN, Mehmet (2002), Türkçe Dilbilgisi (4. Baskı), Ankara: Engin Yayınları.
• KARA, Mehmet (2009), “Hakas Türkçesinde İkilemeler”, Gazi Türkiyat 4 (Bahar): 35-62.
• KARGI ÖLMEZ, Zuhal (1997), “Kutadgu Bilig’de İkilemeler (1)”, Türk Dilleri Araştırmaları 7: 19-40.
• KARGI ÖLMEZ, Zuhal (1998), “Kutadgu Bilig’de İkilemeler (2)”, Bahşı Ögdisi 60. Doğum Yılı Dolayısıyla Klaus Röhrborn Armağanı, Freiburg-İstanbul, 235-260: Simurg Yayınları.
• KORKMAZ, Z. (1992), Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
• KÖSE, Nerin (2002), “Seyitbek Destanı’nda Müstakil Türler ve İkilemeler”, Türk Kültürü XL/473: 526-548.
• MARCHAND, H. (1952), “Alliteration, Ablaut und Reim in der Türkischen Zwillingsformen”, Oriens V/1, Leiden: 60-69; http://www.jstor.org/stable/1579322.
• NAGY, K. Eva (2004), “İki Taşla Bir Kuş…Çağataycada Hendiadyoin”, V. Uluslararası Türk Dil Kurultayı I (20-26 Eylül), Ankara: 1125-1136.
• ÖLMEZ, Mehmet (1998), “Eski Uygurcada oduk sak İkilemesi Üzerine”, Türk Dilleri Araştırmaları 8: 35-47.
• ÖZ, Aynur (1997), “Özbek Türkçesinde İkileme”, AÜDTCF Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Türkoloji Dergisi XII/1: 287-311.
• ÖZKAN, Mustafa (2004), “Deyimleşmiş İkilemeler”, V. Uluslararası Türk Dil Kurultayı II (20-26 Eylül), Ankara: 2289-2318.
• ÖZTÜRK, Sevgi (2008), “Yeni Uygur Türkçesinde İkilemeler”, Turkish Studies 3/4 (Summer): 1036-1048.
• SERTKAYA, Osman Fikri (1986), “Maitrisimit Nom Bitig”, TDAY-Belleten 1982-1983: 253-271.
• SEV, Gülsel (2004), “Dîvânü Lügati’t-Türk’te İkilemeler”, Türk Dili 634: 497-510.
• SUÇİN, Mehmet Hakkı (2006), “Türkçe ve Arapça İkilemelerde Sözcük Dizilişi ve Ses Benzeşmesi”, Ekev Akademi Dergisi 28 (Yaz): 281-294.
• ŞAHİN, Hatice (1997), “Ferah-nâmede Geçen İkilemeler Üzerine” Osmanlı Araştırmaları XVII: 125-135.
• ŞAVK, Ülkü Çelik (2003), “Kırım Tatarcasında İkilemeler”, Türkbilig 6: 37-40.
• ŞEMSETTİN Sami (2009), Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Kapı Yayınları.
• ŞEN, Serkan (2002), Eski Uygur Türkçesinde İkilemeler, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun.
• ŞEN, Serkan (2005), “Standart Türkiye Türkçesinde İkilemelerle Yaşayan Tarihî Sözcükler”, Şinasi Tekin Anısına Uygurlardan Osmanlıya: 685-703: Simurg Yayınları.
• TEKİN, Şinasi (2001), İştikakçının Köşesi, İstanbul: Simurg Yayınları.
• TEKİN, Talât (2003), Orhon Yazıtları (Kül Tigin, Bilge Kağan, Tanyukuk), İstanbul: Yıldız Yayınları.
• TİETZE, Andreas (1966), “Reduplikasyon ve (r) ile Kurulmuş Çift Sözler”, Reşit Rahmeti Arat İçin, Ankara: 423-429.
• TOPRAK, Funda (2005), “Harezm Türkçesinde İkilemeler”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi V/2: 277-292.
• TUNA, Osman Nedim (1948), “Türkçede Tekrarlar”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi III/1-2, İstanbul: 429-447.
• TUNA, Osman Nedim (1950), “Türkçede Tekrarlar 2”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi IV/1-2, İstanbul: 35-82.
• TUNA, Osman Nedim (1986), “Türkçenin Sayıca Eş Heceli İkilemelerinde Sıralama Kuralları ve Tabii Bir Ünsüz Dizisi”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 1982-1983: 163-228.
• ULUTAŞ, İsmail (2007), “Kırgız Türkçesinde İkilemeler”, Akademik Bakış 13 (Ekim): Makale No 2.
• ÜSTÜNOVA, Kerime (1997), “Dede Korkut Destanlarında, Üçlemeler, Dörtlemeler, Beşlemeler”, Bilge Dergisi, TDTK AKM Yaz/13: 20-25.
• ÜSTÜNOVA, Kerime (1998), “Dede Korkut Destanlarında Aralıklı İkilemeler”, Türk Dili 557: 464-470.
• VURAL, Hanifi (2004), “Dede Korkut Anlatılarında Söz Tekrarları”, V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri II (20-26 Eylül), Ankara, TDK Yayınları: 3089-3094.
• YASTI, Mehmet (2007), “Türkçe Deyimlerde Geçen İkilemelerin Ses ve Şekil Özellikleri”, SÜ Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 21 (Bahar): 51-87.
• YILDIZ, Hüseyin (2010), “Süleyl ü Nev-Bahar’da İkilemeler Üzerine”, Mâî Dergisi 2/5: 51-53.
• YILDIZ, Hüseyin (2011), “Divân-ı Hikmet’te İkilemeler Üzerine”, IJSES 1 (1): 41-46.
• YÜCE, Nuri (1998), “İkilemelerdeki İlginç Problemler”, Bahşı Ögdisi (60. Doğum Yılı Dolayısıyla Klaus Röhrborn Armağanı), Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi 21, İstanbul-Freiburg: 419-427: Simurg Yayınları.
• ZÜLFİKAR, Hamza (1995), Türkçede Ses Yansımalı Kelimeler, Ankara: TDK Yayınları.