MEVLANA CELALEDDİN-İ RUMÎ’NİN SELÇUKLU SULTANLARI İLE İLİŞKİLERİ

Yıl 2014, Sayı: 36, 115 - 135, 01.06.2016

Mehmet Ali Hacıgökmen

https://doi.org/10.21563/sutad.187081

Öz

Mevlâna Celâleddin-i Rumî eserleri, yaşamı itibarıyla hakkında en çok araştırma yapılan mutasavvıflardan
birisidir. Yaşadığı dönem, Türkiye Selçuklu Devletinin son dönemi olması Sultanlar,
Melikler, Emirlerle yakın münasebette bulunması sebebiyle, Mevlâna Celâleddin-i
Rumî'nin hayatı dönemin siyasî durumunun açıklanması açısından önem arz etmektedir.
Çalışmamızda Sultanu’l-ulema Bahaeddin Veled’in Larende’ye (Karaman) gelişinden itibaren
yakın münasebette bulunduğu Selçuklu emirleri ile ilişkileri ele alınmaya çalışılacaktır. Ayrıca
çalışmamızda, I.Alaeddin Keykubat ile ilişkilerin Bedreddin Gühertaş tarafından sağlandığı,
hatta Bedreddin Gühertaş’ın Sultanu’l-ulema Bahaeddin Veled’in müridi olduğu ortaya çıkmıştır.
Bedreddin Gühertaş Sultanu’l-ulema Bahaeddin Veled’e bir medrese yaptırmıştır. Babailer
isyanı ve Kösedağ savaşı sonrası tahta çıkan II. İzzeddin Keykavus ve IV. Rükneddin
Kılıçarslan daha küçük çocuktular. Bu Sultanlarla ilişkiler daha çok emirler tarafından sağ-
lanmıştır. Bu emirler Şemseddin İsfehanî ve Muineddin Süleyman Pervanedir. Çalışmamızda
dönemin siyasî olayları çerçevesinde Mevlâna Celâleddin-i Rumî’nin, II. İzzeddin Keykavus ve
IV. Rükneddin Kılıçarslan ile ilişkileri ele alınmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mevlana Celaleddin-i Rumî, Sultanu’l-ulema Bahaeddin Veled, II. İzzeddin Keykavus, IV. Rükneddin Kılıçarslan, Bedreddin Gühertaş, Şemseddin İsfehanî, Muinuddin Süleyman Pervane

Mewlana Jalaluddin Rumî’s Relationships with Seljuk Sultans

Öz

Mewlana Jalaluddin Rumî is one of the Sufis, who have been researched most often, because of his works and life. The period he lived was the last period of the Seljuk Sultanate of Rum and he stayed in touch with Sultans, Meliks and Emirs; therefore, Mewlana Jalaluddin Rumî’s life has importance in the sense of explaining the political landscape of the term. In this paper, it will be studied on the relations between Sultan-ul-ulema Bahā' al-DīnVeled and Seljuk Emirs with whom he had close relations since he came to Larende (Karaman).Moreover; in the study, it has been found out that his relation with Ala al-Din Kayqubad I was provided by Badr alDin Guhertash who turned out to be a disciple of Sultan-ul-ulema Bahā' ad-Dīn Veled. Badr al-Din Guhertas had a madrassa built for Sultan-ul-ulema Bahā' al-Dīn Veled. Izz al-Din Kayka'us II and Rukn al-Din Kilij Arslan IV who acceded to the throne after Babai Revolt and the Battle of Kösedağ were little children. The relations with these Sultans were mainly provided by Emirs. These Emirs were Shams al-Din Isfahani and Mu'in al-Din Sulaiman Parwana. In this paper, the relations between Mewlana Jalaluddin Rumî and Izz al-Din Kayka'us II and Rukn al-Din KilijArslan IV will be studied on within the scope of the political events of the term

Anahtar Kelimeler

Mewlana Jalaluddin Rumî, Sultan-ul-ulema Bahā' ad-Dīn Veled, Izz al-Din Kayka'us II, Rukn al-Din Kilij Arslan IV, Badr al-Din Guhertash, Shams al-Din Isfahani, Mu'in al-Din Sulaiman Parwana.

Kaynakça

• Abidin Paşa, Tercüme ve Şerh-i Mesnevî-i Şerîf I, İstanbul 1324/1906.
• AKNERLİ Grigor, History of the Nation of Archers, (Türkçe terc., Okçu Mille- tin Tarihi, (çev. Hrant D. Andreasyan), İstanbul 1954.
• AKSİT, Ahmet (2002). “Eflâkî’nin Alaeddin Keykubad Hakkındaki Rivayet- lerine Dair”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 11.
• ATEŞ, Ahmet (1954). “Mevlâna ve Babası” Türk Düşüncesi, 4-7.
• AMBARCIOĞLU, Meliha (1986). “Sultanü'l-ulema Baha'eddin Veled'in ha- yatı, eseri ve düşünceleri”, Selçuk Üniversitesi, 1. Millî Mevlâna Kongresi Tebliğler, Konya. ; (1962). Mevlâna ve Muhiti, Ankara.
• ARABACI, Caner (1998). Osmanlı Dönemi Konya Medreseleri (1900-1924), Konya.
• BAYRAM, Mikail (1979). “Baba İshak Harekâtının Gerçek Sebebi ve Ahi Evren ile ilgisi”, Diyanet Dergisi, XVIII. ; (1983).“Sadrü'd-din Konevi ile Ahi Evren Şeyh Nasirü'd-din'in Mek- tuplaşması”, SÜ Fen-Ed. Fak. Edebiyat Dergisi, S. 2, Konya. ; (1981). “Babailer İsyanı Üzerine”, Hareket, Mart 1981.
• BAL, M. S. (2006). "Türkiye Selçuklu Devletine Hükümdarlık Yapan Vezir; Şemseddin İsfahânî", SÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türkiyat Araş- tırmaları Dergisi, (19). ; (2004). II. İzzeddin Keykâvus Dönemi (1246-1262), Yayınlanmamış Dok- tora Tezi, AÜ Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Ankara.
• CAN, Şefik (1995). Mevlânâ Hayatı Şahsiyeti Fikirleri, İstanbul.
• CEYHAN, Semih (2010). “ Şems-i Tebrizi”, DİA, XXXVIII, İstanbul.
• CEBECİOĞLU, E.(1998). “Seyyid Burhaneddin Muhakkık-ı Tirmizi'nin Bazı Tasavvufi Kavramlara Getirdiği Metaforik Yaklaşımlar”, AÜİF Dergisi, C. XXXVIII. Ankara.
• CEYHAN, Semih (2010). “ Seyyid Burhaneddin” DİA, XXXVII, İstanbul, s. 56-58.
• Câmî, Abdurrahmân (1995). Nefehâtu’l- Üns: Evliyâ Menkibeleri, (çev ve şrh. Lâmiî Çelebî, hzl. Süleyman Uludağ ve Mustafa Kara), İstanbul.
• Eflâkî (1986). Ahmet Âriflerin Menkıbeleri, I, (çev. Tahsin Yazıcı), Ankara: Remzi Yay.: 243-244.
• Ebu’l Ferec, İbnü’l İbrî, Târîhu Muhtasari’d-Düvel, (Türkçe terc., Şerafeddin Yaltkaya), İstanbul 1941.
• El Ömeri, Mesâlîkü’l Ebsâr fî Memâlîk-i Emsâr, (nşr. F.Taeschner), Leipzig 1929.
• Erdem, İlhan (1995). Türkiye Selçukluları İlhanlı İlişkileri (1258-1308), AÜ Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• Feridun b. Ahmed (1977). Risale-i Sipehsâlâr (Mevlâna ve Etrafındakiler), çev. Tahsin Yazıcı, İstanbul.
• Furuzanfer, B. Mevlâna. Celâleddin. (çev. F. Nafiz Uzluk) İstanbul 1986. s. 34;
• GÖLPINARLI, Abdülbaki (1952). Mevlâna Celâleddin. Hayatı, Felsefesi, Eserle- ri, Eserlerinden Seçmeler, İstanbul.
• GÖKSU, E. (2009). “Kösedağ Savaşı (1243)” Uluslararası Tarih ve Sosyal Araş- tırmalar Dergisi 2.
• İbn Bibi (1957). El- Evâmirü’l- alaiyye fi’l-umuri’l- Alaiyye I, Tıpkı Basım, (nşr. A. Erzi- N.Lugal) Ankara.
• İbn Bibi (1996). El- Evâmirü’l- Alaiyye fi’l-Umuri’l- Alaiyye (Selçuk-nâme), (trc. M. Öztürk), I-II, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• HACIGÖKMEN M. A. (2011). “Türkiye Selçukluları Zamanında Konya’nın Devlet Merkezi Oluşu” SÜ Türkiyat Araştırmaları Der. S. 25. ; (2011). “I. Alaeddin Keykubat Dönemi Emirlerinden Atabey Bedred- din Gühertaş (Gevhertaş) (d. ?- ö. 1262)”, AÜ, DTCF, Tarih Araştırmaları Dergisi, XXX/ 50, Ankara – 2011/Eylül.
• Kalkaşandi, Subhu’l Â’şa, VIII, Kahire 1915.
• KAYA, Selim (2006). “Mevlânâ'nın Siyasî Faaliyetleri (Mevlânâ'nın Selçuklu Devlet Erkânı Üzerindeki Etkisinin Siyasi Boyutları”, Uluslararası Dü- şünce ve Sanatta Mevlânâ Sempozyum Bildirileri, 25-28 Mayıs 2006, Çanak- kale/Türkiye (International Symposium on Mawlânâ Jalâladdîn Rumî in Tho- ught and Art Papers,).
• KOCA, Salim (2009). “Selçuklu İktidarının Belirlenmesinde Rol Oynayan Güçler ve Alâeddîn Keykubâd’ın Türkiye Selçuklu Tahtına Çıkısı” SÜ Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 25. ; (2010). “Türkiye Selçuklu Tarihine Damgasını Vuran Menfur Bir Cina- yet: Sultan I. Alâeddîn Keykubâd’ın Zehirlenmesi”, SÜ Türkiyat Araş- tırmaları Dergi, S. 27, Konya.
• KESİK, M. (2008). “ Sadeddin Köpek” DİA, XXXV, İstanbul.
• KÜÇÜK, O. Nuri (2007). Mevlâna ve İktidar, Ankara.
• KÖPRÜLÜ, F. (1976). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara.
• KAYMAZ, Nejat (1970). Pervâne Mu‘înüd’ddîn Süleymân, Ankara. ; (1958). Anadolu Selçuklu Sultanlarından II. Gıyâsü’d-dîn Keyhüsrev ve Devri, Ankara. ; (1967). “Anadolu Selçuklu Devletinin İnhitatında İdare Mekanizması- nın Rolü II”, Tarih Araştırmaları Dergisi, III/4-5.
• Müneccimbaşı (2001). Ahmed b. Lütfullah, Câmiu’d-Düvel, Selçuklular Tarihi II. Anadolu Selçukluları ve Beylikler (Yay. Ali Öngül), İzmir.
• OCAK, Ahmet Yaşar (1980). Babaîler İsyanı, İstanbul.
• PAYDAŞ, Kazım (2007). “Mevlânâ Celâleddin’in Anadolu Selçukluları ile Olan Münasebetleri” Harran Üni. Uluslararası Mevlâna ve Mevlevîlik Sempozyumu, Bildiriler-I, Şanlıurfa.
• QUENTİN, Simon de Saint (2006). Histoire des Tartares, (terc., Bir Keşişin Anılarında Tatarlar ve Anadolu, (çev. Erendi, Özbayoğlu) Antalya.
• QURBANZÂDE, Kâzım (2000). “Mevlânâ Celâleddîn Rûmî’nin Hayatı Ya- ratıcılığı ve Felsefî Görüşleri”, Bildiriler Uluslararası Mevlânâ Bilgi Şöleni 15-17 Aralık 2000.
• RİTTER, Helmuth (2007). "Mevlânâ Celâleddin Rûmî ve Çevresi", (çev. Rüs- tem Orhan), Mevlânâ Araştırmaları I, Ankara.
• SARIKAYA, Yaşar, “Osmanlı Dönemi Konya’sında Medrese Kurucusu ve Patronu Olarak Sufiler ve Âlimler (18.-19. Yüzyıllar)”, Turkish Studies, S .2/1 Kış.
• ŞAHİNOĞLU, M. Nazif (1991). “Bahaeddin Veled”, DİA, IV, İstanbul.
• Sultan Veled (1985). Maârif, çev. Meliha Tarıkâhya, İstanbul. ; (1976). İbtida name (trc. A.B. Gölpınarlı) Ankara.
• SÜMER, Faruk (2002). “Keykâvus II” , DİA, XXV, Ankara. ; (2002).“Kılıçarslan IV” DİA, XXV, Ankara.
• TEKİNDAĞ, Şehabeddin (1949-1950). “Alâeddin Keykûbat ve Halefleri Zamanında Selçuklu Küçük Ermenistan Hududları”, Tarih Dergisi, II/1- 2.
• TURAN, O. (1971). Selçuklular Zamanında Türkiye, Ankara.
• TEMİR, Ahmet (1959). Kırşehir Emiri Cacaoğlu Nuru'd-din'in 1272 tarihli Arapça- Moğolca Vakfiyesi, Ankara. ; (1977). “Keyhüsrev II”, İA, VI, İstanbul. ; (2001). "Saded-Din Köpek", İA, X, Eskişehir. ; (1948). “Selçuklu Devri Vakfiyeleri III. Celâleddin Karatay”, “Vakıfları ve Vakfiyeleri”, Belleten, XII/45. ; (1958). Türkiye Selçukluları Hakkında Resmi Vesikalar (Metin, Tercüme ve Araştırmalar), Ankara. ; (1977). "Keykavus II", İA, VI, İstanbul.
• UYUMAZ, Emine (2003). Sultan I. Alâeddin Keykubad Devri Türkiye Selçuklu Devleti Siyasi Tarihi, Ankara.
• VASSAF, Hüseyin (1990). Sefine-i Evliya, (neşr. Ali Yılmaz- Mehmet Akkuş) İstanbul.