KONYA’DA 1935 GENEL SEÇİMİ

Yıl 2014, Sayı: 36, 253 - 279, 01.06.2016

Ömer Akdağ

https://doi.org/10.21563/sutad.187086

Öz

Türkiye’de iki aşamalı (müntehib-i evvel ve müntehib-i sani) olarak yapılan 1935 genel seçimi kadınların seçime girdikleri ilk genel seçimdir. Demokrasi tarihimizde kadın milletvekillerinin en yüksek oranda parlamentoya girdiği bu seçimler olmuştur. Bu seçimde Türkiye genelinde 18 kadın ve 4 gayrimüslim milletvekili meclise girmiştir. Sadece CHF’nin katıldığı 1935 genel seçimi tek partili dönemde yapılan diğer seçimlerden farklı değildir. Tek partili dönemde yapılan seçimlere bu yönüyle “sözde seçim” denilmektedir. 1935 genel seçiminde Konya’dan da bir kadın milletvekili seçilmiştir. Bu çalışmada; 1935 genel seçiminin hukuki zemini verilerek Türkiye genelinde yapılan seçim ile Konya’daki seçim çalışmaları incelenmiştir. Basında yapılmış olan seçim öncesi ve sonrası yorumlar gözden değerlendirilmiştir. Konya’dan seçilmiş olan milletvekillerinin özgeçmişleri dipnot olarak verilmiş ve bu seçimin toplumsal boyutuyla ilgili değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Seçim, 1935 seçimleri, tek partili dönem, Konya’da seçimler.

1935 General Election in Konya

Öz

1935 general election which was conducted as two phase (müntehib-i evvel ve müntehib-i sani) in Turkey was the first general election that women participated in the election. These elections were with the highest ratio that women were elected for the parliament in our democracy history. 18 women and 4 non-Muslim ministers were elected for the assembly from all over the Turkey in this election. 1935 general election in which only RPP (Republican People's Party) joined was not different from those that carried out in single-party period. Those elections that conducted in single-party period are called “quasi election” from this perspective. A woman minister was also elected in Konya in 1935 general election. Election activities which were conducted in Konya and all over Turkey are discussed in this study by providing the legal ground of 1935 general election. Pre-election and post-election remarks which were made in the press are evaluated. Autobiographies of ministers elected from Konya are given in footnotes and evaluations regarding the social dimension of this election are carried out.

Anahtar Kelimeler

Elections, 1935 elections, one-party period, the elections in Konya

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi: (BCA) 030.10.75.492.8, 4; 490.01.357,1497,1, 41. 030.10/82,538–1
• Konya Koyunoğlu Müzesi Kâzım Gürel Dosyası: (KKMKGD)
• Cumhuriyet Hakimiyet-i Milliye Yeni Ses
• Zaman (Süreli yayınların tarihleri ilgili bölümde gösterilmiştir)
• AKGÜN, Birol (2007). Türkiye’de Seçmen Davranışı, Partiler Sistemi ve Si- yasal Güven, Ankara: Nobel Yay.
• ATEŞ, Nevin Yurtsever (1994). Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşu ve Te- rakkiperver Cumhuriyet Fırkası, İstanbul.
• AYDOĞAN, Erdal (2013). Tansu Barış MAHMUTOĞLU. “Mustafa Kemal Atatürk Döneminde Yapılan Seçimler ve Karakteristik Özellikleri”, Ta- rihin Peşinde, Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 10.
• BALI, N. Rıfat (1997). “1930 Yılı Belediye Seçimleri ve Serbest Fırka’nın Azınlık Adayları”, Tarih ve Toplum Aylık Ansiklopedik Dergi, Kasım 1997, C. 28, S: 167.
• ÇAVDAR, Tevfik (1995). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi, Ankara.
• ÇOKER, Fahri (1996). Türk Parlamento Tarihi, TBMM-IV. Dönem 1931– 1935, C. II, Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yay. No: 12.
• DELİ, Ogün (2007). Atatürk Nasıl Öldürüldü? “70 Yıldır Gizlenen Büyük Sır”, İstanbul: Akis Kitap Yay.
• GÜNEŞ, İhsan (2001). Türk Parlamento Tarihi TBMM-V. Dönem 1935–1939, C. II, Ankara: Türkiye Büyük Millet Vakfı Yay., No: 26.
• KAYALI, Kurtuluş. “I. TBMM’de Muhalefet”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul 1982.
• KOCAHANOĞLU, Osman Selim (2002). Ali Fuat Cebesoy Siyasî Hatıralar Lozan’dan Cumhuriyete, C. 2, İstanbul: Temel Yay.
• KOLOĞLU, Orhan (2002). “Osmanlı’dan Bugüne, Kronolojik Bir Döküm. Seçimler ve Meclisler”, Popüler Tarih, Kasım 2002, S. 27.
• ÖZÇELİK, Ayfer (1993). Ali Fuat Cebesoy, İstanbul: Akçağ Yay.
• ÖZTÜRK, Kazım (1995). Türk Parlamento Tarihi TBMM-II. Dönem 1923– 1927, C. III, Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yay., No: 3.
• ÖZTÜRK, Kazım (1995). Türk Parlamento Tarihi TBMM-III. Dönem 1927– 1931, C. III, Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi Yay. No: 10.
• PERİNÇEK, Doğu (1999). Kemalizm-3, İstanbul: Kaynak Yay.
• SEMİZ, Yaşar (2007). “Bir Köylü Parlamanter Mustafa Lütfi Eken”, Çumra Sempozyumu..
• SEZER, Ayten (2009). “Türkiye’de İlk Kadın Milletvekilleri ve Meclis’teki Çalışmaları”, htm(25 Ekim 2009).
• TEKİN, Nil Türker (2002). “1935 Seçimlerinde Kadın Türk Kadının Saylav- lık Konusuna Yaklaşımı”, Toplumsal Tarih, Mart 2002, S. 99.
• TEKİN, Nil Türker (1998). Türkiye’de Seçim Propagandaları 1908-1946, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilim- ler Enstitüsü, İstanbul.
• TUNAYA, Tarık Zafer. Türkiye’de Siyasi Partiler 1859-1952, İstanbul 1952.
• TUNCAY, Mete (1992). TC’nde Tek-Parti Yönetiminin Kurulması (1923- 1931), İstanbul: Cem Yay.
• UYAR, Hakkı (1999). “Tek Parti Döneminde Seçimler”, Toplumsal Tarih, S. 64, Nisan 1999.
• UYAR, Hakkı (2002). “Tek Parti İktidarının Toplumsal Kökenleri”, Top- lumsal Tarih Dergisi, 16.11. 2002. (Uyar, http://kisi.deu.edu.tr/ hak- kı.uyar/yayinlar) .
• UYAR, Hakkı (2009). “Türkiye’de Tek Parti Döneminde CHP’nin Toplum- sal http://kisi.deu.edu.tr//hakki. Uyar/7.pdf (10.11.2009). İkinci Seçmenler Örneği (1935)”,
• YÜCEKÖK, Ahmet N. (1983). Siyaset Sosyolojisi Açısından Türkiye’de Par- lamentonun Evrimi, Ankara; Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakül- tesi Yay.: 533.
• ZÜRCHER, Erik Jan (1992). Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, (çev. Gül Çağalı Güven), İstanbul.