Beyşehir Eşrefoğlu Süleyman Bey Külliyesindeki Türbelerde Yer Alan Mezar Taşları

Yıl 2014, Sayı: 35, 165 - 215, 02.06.2016

Hüseyin Muşmal , İbrahim Kunt , Mustafa Çetinaslan

https://doi.org/10.21563/sutad.187107

Cited By: 2

Öz

Beyşehir Eşrefoğlu Süleyman Bey Külliyesi içerisinde bulunan iki türbede; Beyşehir veçevresindeki farklı yapılar, mezarlık ve türbelerden getirilmiş çeşitli mezar taşları, sandukalar,kitabeler ve bazı mimari plastik parçalar yer almaktadır. Söz konusu taş ve mermer eserlerinbir kısmı bütün, bir kısmı ise parçalar halinde günümüze ulaşmış durumdadır. Bu çalışmadayalnızca türbelerde bulunan mezar taşları ele alınmıştır. Bazıları kırık durumda olan toplam32 mezar taşı, tarih ve sanat tarihi ölçütlerine göre incelenmiş ve bu taşlar üzerinden genel birdeğerlendirme yapılmıştır.Türbede yer alan mezar taşlarının önemli bir kısmı Osmanlı Türkçesi ile yazılmış olup, bazımezar taşları Arapça ve Farsça dillerinde yazılmışlardır. Mezar taşları ele alınırken, Farsça‐Arapça ve Osmanlı Türkçesiyle yazılmış olan metinler de günümüz Türkçesi’ne çevrilmiş veyorumlanmışlardır. Bu çerçevede mezar taşlarında kimlik ve tarih bilgisine ulaşılabilenlerinbir kısmı hakkında kaynaklarda ve arşiv vesikalarında elde edilebilen bilgiler dedeğerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Beyşehir, Eşrefoğlu, Mezar Taşı, Osmanlı

The Gravestones in Kulliya (Social Complex) of Beysehir Esrefoglu

Öz

In two shrines inside of Kulliya (social comlex) of Beyşehir Eşrefoğlu Süleyman Bey, there are various gravestones, sarcophaguses, inscriptions and some plastic architectural ruins, which were brought from graveyards, shrines and different buildings in Beyşehir region. Some of the marble and stone ruins mentioned above have reached today undividedly or piece by piece. In this study, the gravestones in shrines will be investigated. A general evaluation has been made about 32 gravestones; some of them are broken, from the point of history and art history. Some of these gravestones were written with Ottoman Turkish and the others Arabic or Persian languages. While gravestones were being investigated, the texts that were Arabic, Persian and Ottoman Turkish have been translated to today’s Turkish and interpreted.
Knowledges which are about some of people who could be identified and dated from
gravestones and were obtained from archives and sources , have been evaluated also.

Anahtar Kelimeler

Beyşehir, Eşrefoğlu, Gravestone, Ottoman.

Kaynakça

• ABDURRAHMAN VEFİK (1328). Tekâlif Kavaidi, 1, Dersaadet.
• AHMED EFLÂKÎ (1980). Menâkibu’l‐ârifîn, II, (Yay. Haz.: Tahsin Yazıcı), Ankara.
• AKÖZ, Alâaddin (2000). “Tarihçe: Türk Devri”, Karaman Kültür Sanat, Karaman, 53–90.
• AKYURT, Yusuf (1940). “Beyşehri Kitabeleri ve Eşrefoğlu Camii ve Türbesi”, Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi,  İstanbul. s. 91–129.
• ALPEREN, Bilal Bülent (2001). Beyşehir ve Tarihi, Konya.
• ARSLAN, Aslı Sağıroğlu (2005). Kayseri Zamantı Irmağı Çevresindeki Bezemeli Mezar Taşları, Kayseri.
• ARSLAN, Ayşegül, (2007). Edirne Üç  Şerefeli Cami Haziresi Mezar Taşları, Ankara (G.Ü. SBE, Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ÂŞIK PAŞA, (1985). Âşıkpaşaoğlu Tarihi, (hzl. A.Nihal Atsız), Ankara.
• BACQUE‐GRAMMONT, Jean‐Louis–VATİN, Nicolas–LAQUEUR, Hans‐ Peter (1990). “Tarihsel Kaynak Olarak Osmanlı Mezarlıkları, Uygulanan Yöntemler ve Bilgisayarda Yapılabilecek  İşlemler”, Erdem, 6, 16, Ankara, 210‐214.
• BACQUE‐GRAMMONT, Jean‐Louis (1996). “Osmanlı Mezarlıklarının İncelenmesi: Yöntemler ve Geleceğe Dönük Düşünceler”, İslâm Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri I, (Ed. Jean‐Louis Bacque‐Grammont) Ankara, 135‐157.
• BAŞKAN, Seyfi (1996). Karamanoğulları Dönemi Konya Mezartaşları, Ankara.
• BATUR, Muzaffer (1949). “Beyşehir Eşrefoğullarına Ait Ağaç Oyma Pencere Kapakları Hakkında”, Arkitekt, Sayı: 18, İstanbul, 211‐214.
• BİÇİCİ, H. Kamil (2012). “Osmanlı Dönemi Ortakent Başlıklı Mezar Taşları”, Turkish Studies‐International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/4, Fall 2012, Ankara, 1063‐1105.
• ÇADIRCI, Musa (1970). “II. Mahmut Döneminde Mütesellimlik Kurumu”, DTCFD, XXVIII, Ankara, 287–296.
• ÇAKAR, Gülşen (2007). Bursa Emir Sultan Mezarlığı’ndaki 18. Ve 19. Yüzyıl Mezar Taşları, Ankara, (G. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ÇAL, Halit–Ataoğuz ÇAL, Özlem (2008). Kastamonu Atabey Gazi Camisi ve Türbesi Hazirelerindeki Mezar Taşları, Ankara
• ÇAL, Halit (2007). “Göynük (Bolu)  Şehri Mezar Taşları”, Vakıflar Dergisi, Sayı: XXX, Ankara, 307–395.
• ÇAL, Halit. (2000). “İstanbul Eyüp’teki Erkek Mezartaşlarında Başlıklar”. Tarihi Kültürü ve Sanatıyla III. Eyüpsultan Sempozyumu Tebliğler (28‐30 Mayıs 1999). İstanbul, 226–241.
• ÇAL, Halit‐İLTAR, Gazanfer (2011). Giresun İli Mezar Taşları, Ankara.
• ÇAYCI, Ahmet – ÜREKLİ, Bayram (2003). “Dediği Sultan Haziresi Mezar Taşları”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 10, Konya, 359‐401.
• ÇAYCI, Ahmet (2008). Eşrefoğlu Beyliği Dönemi Mimarî Eserleri, Ankara.
• ÇETİNASLAN, Mustafa (2013). “İnegöl Kavaklaraltı Mezarlığındaki Muhacirlere Ait Mezar Taşları”, İdil Sanat ve Dil Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 6,
• 2013, 158‐197.
• ÇİFTÇİOĞLU,  İsmail (2002). “Beyşehir’de Moğol Emiri  İsmail Ağa’nın Eserleri ve Vakıfları”, SDÜFEFSBD, Sayı: 6‐7, Isparta 2002, 1–16.
• ÇORUHLU, Yaşar, (1997). “Orta Asya’dan Anadolu’ya Çatma lahit veya Taş Sandukalarda Görülen Hançer‐Bıçak Tasvirlerinin Sembolizmi”, 1. Eyüp Sultan Sempozyumu –Tebliğler, İstanbul, 60‐70.
• ÇULPAN, Cevdet (1961). Serviler, Cilt: I‐II, İstanbul.
• DOĞAN, Burcu (2009). Edirne Gazi Mihal Camisi Haziresi’ndeki Mezar Taşları, Edirne, (Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• EFE, İsmail (2012). Eşrefoğlu Camii ve Külliyesi, Beyşehir, Konya.
• ERDEMİR, Yaşar (1999). Beyşehir Eşrefoğlu Süleyman Bey Camii ve Külliyesi, Beyşehir.
• ERDEMİR, Yaşar (2009). Sırçalı Medrese Mezar Anıtları Müzesi, Konya.
• ERDOĞRU, Mehmet Akif (1992). “Beyşehir”, DİA, VI, İstanbul 1992, 84‐85.
• HALİL EDHEM (1330), “Anadolu’da  İslami Kitabeler, Beyşehri‐Uluborlu‐Alaiyye”, TOEM, IV/27, İstanbul, 139‐140.
• HOCA SADEDDİN (1992). Tacüttevarih, (Çev.  İsmet Parmaksızoğlu), II. Ankara.
• KAFESOĞLU, İbrahim (1997). “Selçuklular”, İA, Cilt: X, Eskişehir, 396‐397.
• KARA, Hacer‐DANIŞIK,  Şerife (2005). Konya Mezarlıkları ve Mezar Taşları, Konya.
• KARAMAĞARARALI, Beyhan (1992). Ahlat Mezar Taşları, Ankara.
• KOCA, Salim (2002). “Anadolu Türk Beylikleri”, Türkler, Cilt: VI, Ankara, 703–759.
• KOFOĞLU, Sait (1995). “Eşrefoğulları”, TDVİA, Cilt: 11, İstanbul, 484‐485.
• KONYALI,  İbrahim Hakkı (1991). Âbideleri ve Kitâbeleriyle Beyşehir Tarihi, (Haz. Ahmet Savran), Erzurum.
• LAQUEUR, Hans‐Peter (1996). “Mezartaşları Başlıkları Tasnifi Hakkında Bazı Mülahazalar”, İslâm Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri I, (Ed. Jean‐Louis Bacque‐Grammont) Ankara, 159‐163.
• LAQUEUR, Hans‐Peter (1997). Hüve’l‐Baki,  İstanbul’da Osmanlı Mezarlıkları ve Mezar Taşları, Çev. Selahattin Dilidüzgün. İstanbul.
• MEHMET NEŞRİ, (1995). Kitab‐ı Cihannümâ, II, (Yay. Faik Reşit Unat, Mehmet A. Köymen), Ankara.
• MERT, Özcan, (1991).“Âyan”, Türkiye Diyanet Vakfı İA, C.IV, İstanbul.
• MUSTAFA NURİ PAŞA, (1979). Netayic’ül‐Vukuat, Kurumları ve Örgütleriyle Osmanlı Tarihi, (Sadeleştiren: Neşet Çağatay), I‐II, Ankara.
• MUŞMAL, Hüseyin (2005). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Beyşehir ve Çevresinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı (1790‐1864), Konya (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensititüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• MUŞMAL, Hüseyin (2013). “Eşrefoğlulları Beyliği”, Konya Ansiklopedisi, Cilt: 3, Konya 2013, 274‐275.
• MUŞMAL, Hüseyin (2013). “Modernleşme Sürecinde Anadolu’da Bir Ayan: Konya Ayanı Süleyman Bey ve Onun Muhakemesi” Tarihin Peşinde‐Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 10, 171‐194.
• MÜNECCİMBAŞI AHMET DEDE (Ty). Müneccimbaşı Tarihi, Cilt: I, (Türkçeleştiren: İsmail Erünsal), Yy.
• OĞUZOĞLU, Yusuf, (1981). “XVII. Yüzyılda Karaman Beylerbeyi ve Mütesellimine İlişkin Bazı Bilgiler”, SÜEFD, Sayı: 1, Konya, 93‐99.
• ÖDEKAN, Ayla (1986). “Some Observations on Mukarnas Decoration at the Portal Coverings of the Sinan Period”, II. Uluslararası Türk ve İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi, Bildiriler, İstanbul, 115‐124.
• ÖDEN, Zerrin Günal (2002). “Karamanoğulları Beyliği”, Türkler, Cilt: VI, Ankara, 756–763.
• ÖNGE, Yılmaz (1968). “Konya Beyşehir’de Eşrefoğlu Süleyman Bey Hamamı”, Vakıflar Dergisi, Sayı: VII, İstanbul, 139‐144.
• PARRY, V.J. (1986). “Beyshehir”, Rhr Encyclopadıa of Islam, 1, Leiden E.J. Brıll, 1191‐1192.
• SEKENDİZ, Serap (1998). Yenikapı Mevlevihanesi Mezartaşlarına Sanatsal Eleştiri Açısından Bir Bakış, Ankara, (G.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Resim‐İş Eğitimi Bölümü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• SERTOĞLU, Mithat, (1986). Osmanlı Tarih Lûgatı, İstanbul.
• SEVİNÇ, Bayram, (2013). “Yiğit ve Silahlı Adam Diyalektiğinde Kılıç İmgesi”, Turkish Studies  ‐  International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/6, Spring 2013, Ankara, 619‐639.
• SOLAK‐ZÂDE MEHMET HEMDEMÎ ÇELEBİ  (1989). Solak‐zâdeTarihi, (Haz. Vahid Çubuk), I, Ankara.
• SÜMER, Faruk (1996). “Karamanoğulları, Karamanlılar”, (Çev. M. Akif Erdoğru), TDAD, Sayı: 100, Şubat 1996, 67–81.
• ŞİKÂRÎ (1946). Karamanoğulları Tarihi, (Haz. Mesut Koman), Konya.
• TEKİNDAĞ,  Şehabettin (1963). “Son Osmanlı Karaman Münasebetleri Hakkında Araştırmalar”, İÜEFTD, Sayı: 17‐18, İstanbul, 43–76.
• TİBET, Aksel‐IŞIN, Ekrem‐YELKENCİ, Dilek (1996). “Stelae Turcicae VIII Yenikapı Mevlevihanesi Haziresi”, İslâm Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri I, (Ed. Jean‐Louis Bacque‐Grammont) Ankara, 223‐281.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (1981). Osmanlı Tarihi I, Ankara 1981.
• UZUNÇARŞILI,  İsmail Hakkı (1988). Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Ankara.
• UZUNÇARŞILI,  İsmail Hakkı (1979).“Âyân”,  İslam Ansiklopedisi, MEB Yayınları, C.II, İstanbul.
• ÜLKER, Necmi–GÜNAY, Vehbi–TELCİ, Cahit–GÖKÇE, Turan (2008). İzmir’de Türk Mührü, Emir Sultan Dergâhı Haziresi Mezar Kitâbeleri, İzmir.
• ÜREKLİ, Bayram‐YÖRÜK, Doğan (2002). “Kıvâmî’ye Göre Fatih’in I ve II. Karaman Seferi”, İpek Yolu V, Özel Sayı, Aralık 2002, 207–218.
• YAMAN, Talat Mümtaz (1944). “Osmanlı  İmparatorluğu Teşkilatında Mütesellimlik Müessesine Dair”, Türk Hukuk Dergisi, 1, Ankara, 75–105.
• YAVUZ, Memduh (1934). Eşrefoğulları Tarihi Beyşehir Klavuzu, Konya.
• YÜCEL, Erdem (1967). “Beyşehir Demirli Mescit ve Çinileri”, Arkitekt, Sayı: 37, İstanbul, 177–179.
• YÜCEL, Yaşar (1980). Beylikler, XIII. XV. Yüzyıllar Kuzey Batı Anadolu Tarihi, Çobanoğulları, Candaroğulları Beylikleri, Ankara.
• YÜCEL, Yaşar (1991). Anadolu Türk Beylikleri Hakkında Araştırmalar II,Ankara.