GELENEĞİN GÖLGESİNDE İRADE VE KADER Halit Ziya Uşaklıgil’in “Ferhunde Kalfa” ile Sadık Hidayet’in “Abci Hanım” Hikâyeleri Arasında Bir Karşılaştırma

Yıl 2017, Sayı: 42, 145 - 157, 29.11.2017

Orhan Oğuz

https://doi.org/10.21563/sutad.359657

Öz

Bu çalışma, Halit Ziya Uşaklıgil’in (1866-1945) “Ferhunde Kalfa” ve Sadık Hidayet’in “Abci Hanım” (1903-1951) adlı hikâyelerini karşılaştırmayı amaçlamaktadır. Türk ve Fars edebiyatlarının modernleşmesinde önemli katkıları olan iki yazarın çevresi, sosyal sınıfı, eğitimi ve edebiyat anlayışı arasında benzerlik vardır. Bu çalışmanın konusu olan hikâyeler, iradesini gerçekleştiremeyen ve geleneksel bir toplumun belirlediği acı kaderi yaşayan iki genç kıza dairdir. Hikâyelerdeki en dikkat çekici ortak nokta, kadının ataerkil düzenin hem mağduru hem temsilcisi olmasıdır. Her iki hikâye, geleneksel değerlere yönelik eleştirel bir bakış üzerinde temellenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Halit Ziya Uşaklıgil, Sadık Hidayet, gelenek, cinsiyet

WILL AND FATE IN THE SHADOW OF TRADITION A Comparison of “Ferhunde Kalfa” by Halit Ziya Uşaklıgil and “Abji Khanom” by Sadeq Hedayat

Öz

This paper aims to compare two short stories: “Ferhunde Kalfa” by the Turkish author Halit Ziya Uşaklıgil (1866-1945) and “Abji Khanom” by the Iranian author Sadeq Hedayat (1903-1951). There are similarities between these two authors in terms of social environment, social class, education and view of literature and both made important contributions to modernization of Turkish and Persian literatures. The stories chosen for analysis in this paper are about a young girl who does not have free will and whose fate is determined by a traditional society. The most remarkable similar point of the stories is that they present woman as victim to and representative of the patriarchal society. Both of the stories are based on critique of traditional values.

Anahtar Kelimeler

Halit Ziya Uşaklıgil, Sadeq Hedayat, tradition, gender

Kaynakça

• AHMEDÎ, Hamid (1998). Hatırat-ı Bozorg Alevi, Ġsveç: Dunya-yi Kitab. ]حوید احودی) 1999 (. خاطرات بسرگ علی، س ئٌد: دنیای کتاب.[
• BEAUVOIR, Simone de (1986). Kadın I: Genç Kızlık Çağı, çev.: Bertan Onaran, Ġstanbul: Payel Yayınevi.
• ÇAĞIN, ġerife (2016). “Halit Ziya UĢaklıgil‟in Eserlerinde Esaret” Yeni Türk Edebiyatı, sayı: 14, Ekim 2016, s. 25-42.
• DEMĠRALP, Oğuz (2001). Kör Okur, Sadık Hidâyet Üzerine Kör Baykuş Merkezli Okuma Denemesi, Ġstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• DEVECĠ, Mutlu (2014). Halit Ziya Uşaklıgil’in Öykülerinde Yapı ve İzlek, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ERDEBĠLĠ, Musa El-Rıza Tayifi (1993). Sâdık Hidâyet der Âyine-i Âsâreş, Tahran: Eyman. ]ه سٌی الرضا طایفی اردبیلی ) 1993 (. صدق ىدایت در آیینو آثارش، تيراى: ایواى.[
• GÜRER, Ahmet ġamil ve BAY, Abdullah (2013). Osmanlı Toplumunda Beslemelik Kurumu, Ankara: BirleĢik Yayıncılık.
• HĠDÂYET, Sâdık (1963). “Abci Hanom”, Zinde be-Gûr, s. 73- 83, Tahran: Müessese-yi Çap u ĠntiĢarat-i Emir Kebir. ]صادق ىدایت ) 1993 (. "آبجی جانن"، زنده بگ رٌ، 38 38 ، تيراى: هؤسسو چاپ انتطارات اهیر کبیر.[ -
• HĠDÂYET, Sâdık (1995). “Abacı Hanım”, Diri Gömülen, çev.: Mehmet Kanar, s. 42-47, Ġstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• HUYUGÜZEL, Ömer Faruk (2010). Halit Ziya Uşaklıgil, Ankara: Akçağ Yayınları.
• HÜSREVġAHĠ, HaĢim (2011). “Sadık Hidayet Öykülerinde Kadın”, Yazarın Gölgesi, Rıza Berahani vd., s. 96-136, Ġstanbul: Kavis Kitap.
• KAPLAN, Mehmet (2011). “Ferhunde Kalfa”, Hikâye Tahlilleri, s. 36-45, Ġstanbul: Dergâh Yayınları
• KARABULUT, Mustafa (2008). “Halit Ziya UĢaklıgil‟in Saray Hatıraları”, Türk Dili, sayı: 682, s. 343-356.
• KATOUZIAN, Homa (1991). The Life and Legend of an Iranian Writer, London: I. B. Taurus.
• NALCIOĞLU, Ahmet Uğur (2003). “Halit Ziya UĢaklıgil‟in Ferhunde Kalfa ve Ilse Tielsch‟in Bir Öykünün Sonu Adlı Öykülerine KarĢılaĢtırmalı Bir YaklaĢım”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat AraĢtırmaları Enstitüsü Dergisi, S: 22, s. 121-127, Erzurum. http://e-dergi.atauni.edu.tr/ataunitaed/article/view/1020001424/1020001420 (11.10.2016).
• ÖZBAY, Ferhunde (1999). Türkiye’de Evlatlık Kurumu: Köle mi, Evlat mı?, Ġstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• ÖZPALABIYIKLAR, Selahattin (2001). “Sâdık Hidâyet: „Garip‟ Ġranlı”, Hidâyetname, haz. ve çev.: Mehmet Kanar, s. 7-21, Ġstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• PARLATIR, Ġsmail (1992). Tanzimat Edebiyatında Kölelik. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• SEYED-GOHRAB, Ali-Asghar (2015). “Modern Persian Prose and Fiction Between 1900 and 1940”, A History of Persian Literature XI, s. 133-160, ed.: Ehsan Yarshater, London: I. B. Taurus.
• SOOFIZADEH, Abdolvahid (2014). “Osmanlı ve Ġran MeĢrutiyeti KarĢılaĢtırması”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C: 7, S: 35, s.: 286-296, http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt7/sayi35_pdf/2tarih_uluslararasiiliskiler_siyaset/soofizadeh_abdolvahid.pdf (11.10.2016)
• ġERĠFYAN, Mehdi ve RAHMANĠ, Kiyumers (2010). “Nakd-i Mektebi-i Dastanha-yi Sadık Hidayet” Mecelle-yi Bustan-i Edeb, Y: 2, S: 3, kıĢ 1389, s. 143-189. http://jba.shirazu.ac.ir/article_312_5a3927207b206277fcc08dbb53cd026e.pdf (11.10.2016) ]هيدي ضریفیاى كی هٌرث - رحواني ) 2010 (. "نقد هكتبي داستانياي صادق ىدایت"، هجلو ي ب سٌتاى ادب، د رًه د مً، ضواره س مٌ، پاییس ]99/ 1399 ، پیاپي، 1
• TALAJOOY, Saeed (2015). “A History of Iranian Drama”, A History of Persian Literature XI, s. 353-410, ed.: Ehsan Yarshater, London: I. B. Taurus.
• UġAKLIGĠL, Halit Ziya (1894). “Sanskrit Tarih-i Edebiyatı”. Mekteb, 30 Kânun-ı Evvel 1309, sene: 3, numara:1, s.: 18-20.
• UġAKLIGĠL, Halit Ziya (1941). “Ferhunde Kalfa”, Bir Yazın Tarihi, s. 207-219, Ġstanbul: Hilmi Kitabevi.
• UġAKLIGĠL, Halit Ziya (1981). Saray ve Ötesi, Ġstanbul: Ġnkılâp ve Aka Kitabevleri.
• UġAKLIGĠL, Halit Ziya (2008). Kırk Yıl, yayına haz.: Nur Özmel Akın, Ġstanbul: Özgür Yayınları.
• UġAKLIGĠL, Halit Ziya (2012). Hikâye, yayına haz.: Fazıl Gökçek, Ġstanbul: Özgür Yayınları.
• VEHMĠ, Ruya (2010). “HodkeĢi-i Abci Hanom” Şeş Dastan, Sadık Hidayet, s. 81-86, Tahran: ĠntiĢarat-ı Firuzan. ]ر یًا ىًوی ) 2010 (."خ دٌکص آبجی جانن"، ضص داستاى، 91 99 ، تيراى: انتطارات فیر زًاى.[