ABDULLAH EFENDİ’NİN RÜYALARI HİKÂYESİNDE KORKUNUN HÜKÜMRANLIĞI

Yıl 2017, Sayı: 42, 201 - 230, 19.12.2017

Ferda Atlı

https://doi.org/10.21563/sutad.368610

Öz

İnsanın hemen her davranışının altında yatan temel etken duygulardan kaynağını alan düşünceleridir. Duyguların varlığı insanın yaşamını şekillendirmede çok önemli rol oynarken bu duyguların kontrolden çıkmış bir hâl almaları kişinin ruh sağlığını tehlikeye sokmaktadır. Bireyin temel ihtiyaçlarından olan ‚güvenlik‛ gereksinimini kişiye hatırlatan fakat gereğinden fazla hissedildiğinde içinden çıkılmaz buhranlara yol açan duygulardan biri de ‚korku‛dur.

Duyguların ifadesini sağlayan sanatın korkuyu sıklıkla kendisine malzeme ettiği bilinmekte özellikle edebiyatta bu duygu hem her edebî türün içinde insana ait bir unsur olarak hem de müstakil bir tür olarak varlığını devam ettirmektedir. Doğu ve Batı edebiyatını iyi bilen Ahmet Hamdi Tanpınar’ın da bu duyguyu eserlerinde sıkça kullandığı görülmekte, sanatçı kendi kişisel korkularından arınmak için sanatını etkin şekilde kullanmaktadır. Tanpınar’ın özellikle hikâyelerinde ele aldığı bu duygu Abdullah Efendi’nin Rüyaları adını taşıyan hikâyesinde oldukça dikkat çekici şekilde kullanılmıştır. Sosyal yaşam ve toplum, cinsellik-kadın, kastrasyon, ihanet edilme, ölüm, anneden uzaklaşma, kişisel bütünlüğün kaybedilmesi, terk edilme ve karanlık korkularının pençesinde kıvranan Abdullah Efendi’nin tek çareyi kaçmakta bulduğu uzun bir gecesinin anlatıldığı hikâye olağanüstü öğelerle süslü bilinçdışı sembollerle örülmüştür.

Bu çalışmanın amacı bireyin psikolojik ve fizyolojik olarak hayatını idame ettirebilmesi için çok gerekli olan korku duygusunun haddinden fazla hissedilmesi hâlinde yarattığı buhranları Abdullah Efendi karakteri üzerinden takip edebilmektir.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Hamdi Tanpınar, hikâye, Abdullah Efendi’nin Rüyaları, korku

THE DOMINANCE OF FEAR IN THE STORY OF ABDULLAH EFENDİ’NİN RÜYALARI

Öz

The main reason that effects the emotions of each human behavior is the thoughts of the humankind. The existence of the emotions has a key role in shaping the life of human and a change in the emotions in a different and dangerous way may affect the mental health of the individuals. One of the most important requirements for each individual is the ‚security‛ situation. ‚Fear‛ is a normal feeling if the emotion is controlled and limited, otherwise it may cause a inexcusable situation.

It is very well known that the fear that is a main subject for the art, and especially in the literature that feeling is a main determinant of the all kinds of literature. Ahmet Hamdi Tanpınar, who is aware of the Eastern and Western literature in deep, uses fear in his studies very often. The author uses his art very efficiently and often in order to avoid his fears in the real life. Tanpınar especially uses that topic in the stories especially in the story Abdullah Efendi’nin Rüyaları. Social life and the society, sexuality-women, castration, betrayal, death, get far from the mother, to lose the individual integrity, abandonment, and darkness are the main fears of Abdullah Efendi. The story is full of great unconscious examples and focus on the long night that he tries to escape his fears.

The main purpose of the study is to determine the optimum fear feeling that will result a healthy psychological and physiologic life. If the fear feeling is more than the required optimum, such results will be commented within the framework of Abdullah Efendi character

Anahtar Kelimeler

Ahmet Hamdi Tanpınar, story, Abdullah Efendi’nin Rüyaları, fear

Kaynakça

• AKYÜZ, Kenan (2008), ‚Abdullah Efendi’nin Rüyaları‛, ‚Bir Gül Bu Karanlıklarda‛ Tanpınar Üzerine Yazılar, (hzl. Abdullah Uçman, Handan İnci), İstanbul: 3F Yayınevi.
• ALANGU, Tahir (1965), Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman Öncüler 1940-1950, Antoloji, C. III, İstanbul: İstanbul Matbaası.
• ALPTEKİN, Turan (2001), Ahmet Hamdi Tanpınar Bir Kültür, Bir İnsan, İstanbul: İletişim Yayınları.
• ATİŞ MOMENT, Sarah (2011), Çağdaş Türk Hikâyesinde Semantik Yapı Tanpınar’ın Abdullah Efendinin Rüyaları’ndaki Hikâyelerin Tahlili, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• BACHELARD, Gaston (1995), Ateşin Psikanalizi, (çev. Aytaç Yiğit), İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• BACHELARD, Gaston (2006), Su ve Düşler Maddenin İmgelemi Üzerine Deneme, çev: Olcay Kunal, İstanbul: YKY.
• BINKERT, Dörte (1995), Melankoli Kadındır, (çev. İlknur İgan), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• BUDAK, Selçuk (2009), Psikoloji Sözlüğü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• CAMUS, Albert (2015), Sisifos Söyleni, (çev. Tahsin Yücel), İstanbul: Can Yayınları.
• DEMİRALP, Oğuz (2001), Kutup Noktası Ahmet Hamdi Tanpınar Üzerine Eleştirel Deneme, İstanbul: YKY.
• ECEVİT, Yıldız (2012), Türk Romanında Postmodernist Açılımlar, İstanbul: İletişim Yayınları.
• ERHAT, Azra (2007), Mitoloji Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• FORDHAM, Frieda (2008), Jung Psikolojisinin Ana Hatları, (çev. Aslan Yalçıner), İstanbul: Say Yayınları.
• FREUD, Sigmund (1997), Psikanalize Yeni Giriş Dersleri, (çev. Selçuk Budak), Ankara: Öteki Yayınevi.
• FREUD, Sigmund (2014)(a), Haz İlkesinin Ötesinde, (çev. Ali Babaoğlu), İstanbul: Metis Yayınları.
• FREUD, Sigmund (2014)(b), Rüya Yorumları, (çev. Dilman Muradoğlu), İstanbul: Say Yayınları.
• GALEANO, Eduardo (2010), Aynalar, (çev. Süleyman Doğru), İstanbul: Sel Yayıncılık.
• GOLEMAN, Danıle (2002), Duygusal Zeka Neden IQ’dan Daha Önemlidir?, (çev. Banu Seçkin Yüksel), İstanbul: Varlık Yayınları.
• KANTARCIOĞLU, Sevim (2004), Ahmet Hamdi Tanpınar Yapıbozumcu ve Semiotik Yaklaşımlar Işığında Tanpınar Hikâyeleri, Ankara: Akçağ Yayınları.
• KAPLAN, Mehmet (1978), Edebiyatımızın İçinden, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KAPLAN, Mehmet (2013), Tanpınar’ın Şiir Dünyası, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KILIÇ, Latife (2003), Hikâye Yazarı Olarak Ahmet Hamdi Tanpınar, Erzurum: A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Sayı: 21.
• KLEİN, Melaine (2014), Haset ve Şükran, (çev. Orhan Koçak, Yavuz Erten), İstanbul: Metis Yayınları.
• KRİSTEVA, Julia (2014), Korkunun Güçleri İğrençlik Üzerine Deneme, (çev. Nilgün Tutal), İstanbul: Sanat ve Kuram.
• KURDAKUL, Şükran (1994), Çağdaş Türk Edebiyatı 4 Cumhuriyet Dönemi 2, İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• OKAY, Orhan(2008),Tanpınar’ın Hikâyeleri Üzerine Notlar, ‚Bir Gül Bu Karanlıklarda‛ Tanpınar Üzerine Yazılar, (hzl. Abdullah Uçman - Handan İnci), İstanbul: 3F Yayınevi.
• OKTAY, Ahmet (1993), Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı 1923-1950, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• SAMSAKÇI, Mehmet (2014), Tanpınar’ın Eşiğinde Ahmet Hamdi Tanpınar ve Eserleri Üzerine Düşünceler, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• SARP, Nuray - Tosun, Ahmet (2011), ‚Duygu ve Otobiyografik Bellek‛, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry; 3(3): 446-465.
• STEİNMETZ, Jean-Luc (2006), Fantastik Edebiyat, Ankara: Dost Kitabevi.
• SUNAT, Haluk (2004), Boşluğa Açılan Kapı Ahmet Hamdi Tanpınar ve Yapıtlarına Psikanalitik Duyarlıklı Bir Bakış, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi (2006), Yaşadığım Gibi, (hzl. Birol Emil), İstanbul: Dergâh Yayınları.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi (2007), Edebiyat Üzerine Makaleler, (hzl. Zeynep Kerman), İstanbul: Dergâh Yayınları.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi (2011), Hikâyeler, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi (2013), Tanpınar’ın Mektupları, (hzl. Zeynep Kerman), İstanbul: Dergâh Yayınları.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi (2015), Günlüklerin Işığında Tanpınar’la Baş Başa, (hzl. İnci Enginün - Zeynep Kerman), İstanbul: Dergâh Yayınları.
• TODOROV, Tzvetan (2004), Fantastik Edebi Türe Yapısal Bir Yaklaşım, İstanbul: Metis Yayınları.
• TOSUN, Necip (2011), Modern Öykü Kuramı, Ankara: Hece Yayınları.
• YAZICI, Nermin (2009), Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Hikâyelerinde Anlatıcı ve Kahramanlar, Ankara: Berikan Yayınevi.