KUZEY KAFKASYA (STAVROPOL) TÜRKMEN EDEBİYATINDA MAHTUMKULU

Yıl 2018, Sayı: 44, 93 - 113, 10.01.2019

Savaş Şahin

https://doi.org/10.21563/sutad.511062

Öz

17. asırda Maňgışlak, Üstyurt ve Balkan’dan Rusya’ya göç eden Kuzey Kafkas Türkmenleri 1677 yılında öncelikle Astrahan’a yerleşmişlerdir. Daha sonra ise Stavropol’da Kuma ve Terek Nehri boylarına yerleşen Türkmenler burada irili ufaklı on beş civarında köy kurmuşlardır. Kafkas Türkmenleri bugün Stavropol ve Astrahanda yaklaşık yirmi köyde yaşamaktadır. Stavropol Türkmenleri günümüzde dillerini kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya olan topluluklardandır. Kafkas Türkmenleri geçmişte dillerini, edebiyatlarını, kültürlerini koruma konusunda büyük çabalar harcamışlar, kısmen yazılı çoğunlukla sözlü bir edebiyat meydana getirmişlerdir. Kendi soylarından gelen büyük şairleri Mahtumkulu’yu uzak coğrafyalarda olsa bile unutmamışlar şiirlerini toylarda, meclislerde ezbere okumuşlardır. Bu çalışmada, Mahtumkulu’nun şiirlerinin Türkmenistan ve Kuzey Kafkasya Türkmenleri arasında bilinen nüshaları karşılaştırılacaktır. Ayrıca, Türkmenistan nüshasında bulunmayan Mahtumkulu şiirleri de yer alacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kuzey Kafkasya (Stavropol) Türkmenleri, Stavropol, Mahtumkulu, Magtymguly.

Kaynakça

• AŞIROV, Annakurban (1984), Magtımgulınıň Golyazmalarınıň Tesviri, Ilım:Aşgabat.
• AŞIROV, Annakurban (2012), Mahtumkulu Firaki: Türkmen Halkının Millȋ Gururu, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi. Cilt 9 (4). Aralık. s. 7-22. Ankara.
• AZMUN, Yusuf (2012). Türkmen Şair Magtımgulı ve Onun Eserleri Hakkında Bilinmesi Gereken Konular, Belleten, 2012(1), s.85-122.
• BİRAY, Himmet (1992), Mahtumkulu Divanı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• CANKURT, Hasan (2013), Mahtumkulu Firâki’nin Şiirlerinde Muhteva,Turkish Studies, Vol. 8/9. s. 911-953.
• ÇARIYEV, M. (1989), Magtımgulı ve Aydım Saz Sungatı, Magtımgulı-250,Şahır Hakında Ilmı Dokladlar, Makalalar ve Habarlar,s.276-284, Aşgabat:Ilım.
• ÇETİN, Ayşe Y., Çetin İsmet (2015), Mahdumkulu Düşüncesinde Türklük,Uluslar arası Mahtumkulu Firaki Sempozyumu Bildiri Kitabı,s.82-88.
• ERDEM, M. (2012), Mahtumkulu’nun Şiir Dünyasının Anlam Yönü,Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 9(4). s. 72-81.
• GARRIYEV, Baymuhammet Atalıyeviç (1959), Magtımgulı, Türkmen Döwletneşir: Aşgabat.
• GARRIYEV, S. A. (1975), Türkmen Edebiyatınıñ Tarıhı- Tom II. Aşgabat: Ilım.
• GULLA, Nazar (1998), Türkmenin Manevi Kalesi, Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Dergisi, Sayı 18, Tömer Dil ve Öğretim Merkezi, Nisan 1998, Ankara: Cem Ofset.
• KÖPRÜLÜ, Fuad (1976), Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• KÜRENOV, S. (1989), Magtımgulı Stavropol Türkmenleriniň Arasında, Magtımgulı-250, Şahır Hakında Ilmı Dokladlar, Makalalar ve Habarlar, S.72-83, Aşgabat:Ilım.
• SARI, Berdi (2008), Mahtumkulu’nun Şiirsel Coğrafyası,Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri, Cilt IV. S. 3809-3820, Ankara:TDK Yayınları.
• TÜRKMEN, Fikret (2009), Türk Edebi Geleneğinde Yunus Emre, Karacaoğlan, Mahtumkulu Çizgisi,Milli Folklor, Sayı, 84. s. 18-22.
• TEMİZKAN, Mehmet (2010), Onsekizinci Yüzyılın Şartları İçinde Mahtumkulu,Türk Dünyası İncelemeleri Degisi, Cilt 10 (1). s. 173-184.
• YILMAZ, Hayati (2006), Mahdumkulı’nın Divanı’nın Nüshaları ve Türkmenbaşı Milli Elyazmaları Enstitüsü 400-E Numarada Kayıtlı A Nüshasında Bulunmayan Şiirleri, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 3 (2), s. 86-156, Ankara.