BATI OĞUZ TÜRKÇESİNDEKİ YARDIMCI /Y/ SESİNİN KÖKENİ ÜZERİNE

Yıl 2020, Sayı: 48, 47 - 63, 20.04.2020

Orçun Ünal

https://doi.org/10.21563/sutad.856416

Öz

Bu makalede yalnızca Batı Oğuz grubuna dâhil olan Türk dillerinde görülen yardımcı /y/ sesinin kökeni üzerinde durulmaktadır. Öncelikle, bütün tarihî ve çağdaş Türk dilleri ile Moğolca ve Farsçada görülen yardımcı /y/ sesi üzerine bilgi verilmiştir. Ardından, Oğuz Türkçesinin tarihî ses bilgisi ışığında farklı ek tiplerinin gelişimi incelenmiş ve yardımcı /y/ sesinin türemesinin muhtemel sebepleri tartışılmıştır. İlk Oğuzcada yalnızca yardımcı /g/ sesi olduğu öne sürülmüştür. Son olarak Harezm Türkçesinde ve Moğolcada görülen yardımcı /g/ sesi üzerinde durulmuş, Batı Oğuz dillerinde görülen yardımcı /y/ sesinin ek başı /g/ düşmesiyle tetiklenerek ünlü zarf-fiili ve geniş zaman ekinin /y/ ile başlayan yanbiçimbirimlerine benzeşmeyle oluştuğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Oğuz Türkçesi, yardımcı /y/ ünsüzü, Harezm Türkçesi, Moğolca

Kaynakça

• Adamović, M. (1985). Konjugationsgeschichte der türkischen sprache. Leiden: E. J. Brill.
• Adamović, M. (2016). Kleinere schriften. Göttingen.
• Ağca, F. (2010). Eski Türkçe -ga(y)sug eki ve ekin tarihî Türk dili alanındaki biçimleri üzerine. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 7(1), 231-250.
• Aşmarin, N. İ. (1898). Materialı dlya izslědovaniya çuvaşskago yazıka. Kazan’.
• Ata, A. (2002). Harezm-Altın Ordu Türkçesi. Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi 36, İstanbul.
• Atalay, B. (1985). Divanü lûgat-it-Türk tercümesi, I-IV. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Bailey, H. W. (1930). Iranica I. Journal of the Royal Asiatic Society, 1930, 11-20.
• Başdaş, C. (1999). Türkmen Türkçesinde +(ı)k (intensivum) eki ve kullanılışı. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 8, 492-496.
• Bazin, L. (1959). Le Turkméne. Philologiae Turcicae Fundamenta, I, Wiesbaden: Franz Steiner, 308-317.
• Berta, Á. (1996). Deverbale Wortbildung im Mittelkiptschakisch-Türkischen. Turcologica 24, Wiesbaden: Harrassowitz.
• Berta, Á. (1998). Middle Kipchak. Turkic Languages, ( L. Johanson, É. Á. Csató, Ed.), London-New York: Routledge, 158-165.
• Bozkurt, M. F. (1975). Untersuchungen zum Boǰnurd-Dialekt des Chorasantürkischen (Yayımlanmamış doktora tezi). Georg-August-Universität Göttingen, Philosophische Fakultät, Göttingen.
• Bulut, C. (2005). Iranian influences in Sonqor Turkic. Linguistic Convergence and Areal Diffusion, Case Studies from Iranian, Semitic, and Turkic, (É. Á. Csató, B. Isaksson, C. Jahani, Ed.), London-New York: RoutledgeCurzon, 241-269.
• Bulut, C. (2014). Turkic varieties in West Iran and Iraq. Representatives of a South Oghuz dialect group?, Turkic Languages in Iran – Past and Present, (H. Stein, Ed.), Turcologica 100, Wiesbaden: Harrassowitz, 15-99.
• Bulut, C. (2016). Convergence and variation in the Turkic varieties of Iran: Examples from Qashqâ’î. Turks And Iranians, Interactions in Language and History. The Gunnar Jarring Memorial Program at the Swedish Collegium for Advanced Study, (É. Á. Csatό, L. Johanson, A. Rόna-Tas, B. Utas, Ed.), Turcologica 105, Wiesbaden: Harrassowitz, 235-282.
• Caferoğlu, A. (1931). Abû-Hayyân. Kitâb al-idrâk li-lisân al-atrâk. İstanbul: Evkaf Matbaası.
• Csató, É. Á. (2005). On copying in Kashkay. Linguistic Convergence and Areal Diffusion, Case Studies from Iranian, Semitic, and Turkic, (É. Á. Csató, B. Isaksson, C. Jahani, Ed.), London-New York: RoutledgeCurzon, 271-283.
• Dankoff, R. & Kelly, J. (1982-1985). Maḥmūd al-Kāšγarī. Compendium of the Turkic dialects (Dīwān luγāt at-Turk). Part I-III, (Sources of Oriental Languages and Literatures 7, Edited by Şinasi Tekin-Gönül Alpay Tekin, Turkish Sources VII), Duxbury, Mass.: Harvard University.
• Dobos, É. (1974). An Oghuz dialect of Uzbek spoken in Urgench. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, 28(1), 75-97.
• Doerfer, G. (1978). Das Chorasantürkische. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 1977, 127-204.
• Doerfer, G. (1992). Chorasantürkisch aus dem ‘Türkischkessel’. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 1987, 81-102.
• Doğan, L. (1996). Türkmen Türkçesinde uzun ünlüler ile ilgili hususlar. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 1, 232-238.