KONYA KÂDISI MUSA EFENDİ VE DÜNYASI: OSMANLI TAŞRASINDA BİREY VE GÜNDELİK YAŞAMI ANLAMLANDIRMA ÜZERİNE BİR DENEME

Yıl 2020, Sayı: 48, 173 - 188, 20.04.2020

Bayram Ürekli Muhammed Özler

https://doi.org/10.21563/sutad.856473

Öz

Bu makalede, bir taşra kâdısı olan Musa Efendi’nin hayat hikâyesi, ailesi, evi, gündelik yaşamı, serveti ve ticari faaliyetleri hakkında bir değerlendirme yapılacaktır. Bu değerlendirmeler büyük oranda şer’iye sicillerinden elde edilen verilere dayanmaktadır. Şer’iye sicilleri bireyin gündelik hayatını anlamlandırmak için kullanılan en önemli kaynaklardandır. Miras paylaşımı, vasî tayini, kişiler arası anlaşmazlıklar ve ticari faaliyetler gibi toplumun sosyal ve ekonomik yapısının ipuçlarını barındıran olayların mahkemeye intikal etmesi akrabalık ilişkileri, ailelerin yapısı ve bireylerin serüvenlerinin ortaya çıkarılmasında önemli rol oynamaktadır. Bu bağlamda XVII. yüzyılda çeşitli şehirlerde kadılık yapmış ve Konya’da görev yapmakta iken vefat etmiş olan Musa Efendi’ye ait mahkeme kayıtlarından hareketle, onun hayatını kısmen de olsa ortaya çıkarmaya ve sosyo-ekonomik durumu ile aile bağları hakkında genel bir değerlendirme yapılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Gündelik Yaşam, Kâdı, Konya, Musa Efendi, Şer’iye Sicilleri

Kaynakça

• Acartürk, F. (2006). 1672-1673 tarihlerinde Konya'nın sosyal ve ekonomik durumu (19 no'lu Konya şer'iye siciline göre) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Açık, T. & Düzenli, H. İ. (2016). XVI-XVII. Yüzyıl İstanbul evlerine dair. M. A. Aydın & C. Yılmaz (Ed.), Antik Çağ'dan XXI. Yüzyıla büyük İstanbul tarihi içinde, (8, s. 244-264). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi.
• Akbaş, E. (2018). 13 numaralı Konya şer'iye sicili (1087-1088 / 1676-1677) değerlendirme ve transkripsiyon (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Akbaş, F. B. (2018). 1670-1671 tarihleri arasında Konya'nın sosyal ve ekonomik durumu (15 numaralı şer'iye siciline göre) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Akyıldız, A. (2017). İnsanı yazmak: 19. Yüzyıl Osmanlı biyografi yazıcılığı ve problemleri üzerine bir değerlendirme. Osmanlı Araştırmaları, 50, 219-242.
• Arık, F. Ş. (1997). Osmanlılarda kadılık müessesesi. OTAM, 50, 1-72.
• Aydın, M. A. (2003). Mahkeme. İslam ansiklopedisi (C. 27, s. 341-344). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Barkan, Ö. L. (1966). Edirne askerî kassamı'na âit tereke defterleri (1545-1659). Belgeler. III ( 5-6). 1-491.
• Berk, C. (1951). Konya evleri. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Beyazıt, Y.(2014). Osmanlı ilmiyye mesleğinde istihdam (XVI. Yüzyıl). Ankara: TTK.
• Devellioğlu, F. (2015). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Eldem, S. H. (1968). Türk evi plan tipleri. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi.
• Emecen, F. (1999). Osmanlı kronikleri ve biyografi. İslam Araştırmaları Dergisi, 3. 83-90.
• Eregenç, Ö. (1995). Osmanlı klasik dönemi kent tarihçiliğine katkı XVI. Yüzyılda Ankara ve Konya. Ankara: Ankara Enstitüsü Vakfı Yayınları.
• Faroqhi, S. (2009). Orta halli Osmanlılar 17. Yüzylda Ankara ve Kayseri'de ev sahipleri ve evler (H. Çalışkan, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gündoğdu, R. (2012). Uşşâkīzâde İbrâhim Efendi, İslam ansiklopedisi. (42, s. 233-234). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• İnalcık, H. (2003). Şair ve patron: Patrimanyol devlet ve sanat üzerine sosyolojik bir inceleme, İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• İpşirli, M. (1997). Osmanlı Devleti'nde kazaskerlik (XVII. Yüzyıla kadar). Belleten, LXI(232), 597-699.
• Kafadar, C. (2012). Kim var imiş biz burada yoğ iken dört Osmanlı: Yeniçeri, tüccar, derviş ve hatun. İstanbul: Metis.
• Kallek, C. (2002). Kile. İslam ansiklopedisi, (25, s. 568-571). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kılıç, C. (2017). XVII. Yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı ilmiye teşkilatında istihdam ve hareket (Anadolu kadıaskerliği örneği) (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi. Ankara.
• Konyalı, İ. H. (1964). Âbideleri ve kitabeleri ile Konya tarihi. Konya: Yenî Kitap Basımevi.
• Küçük, F. (2013). 14 numaralı Konya şer'iye sicili (1080-1081 / 1669-1670) (Değerlendirme ve transkripsiyon) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Mardin, E. (1955). Kadı. Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi (VI, s. 42-46). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Maydaer, S. (2008). XVII. Yüzyılda Bursa'da emekli bir kadı: Baldırzade oğlu Derviş Mehmed Efendi ve serveti. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi. 17(2), 596- 592.
• Oğuzoğlu, Y. (1995). Osmanlı şehirlerindeki halkın vergi yükü üzerine bir araştırma (1680-1700). Osmanlı Araştırmaları, XV, 157-186.
• Ortaylı, İ. (1994). Hukuk ve idare adamı olarak Osmanlı Devleti'nde kadı. Ankara: Turhan Kitabevi.