İSLÂMCILIK ÜZERİNE BAZI DİKKATLER VE NURİ PAKDİL’İN İSLÂMCI ÇİZGİDEKİ YERİ

Yıl 2020, Sayı: 49, 211 - 232, 21.08.2020

Murat Turna

https://doi.org/10.21563/sutad.857448

Öz

İslâmcılık, 19. asırda, dağılan bir devletin aydınları eliyle gündeme getirilmiş, dine dayandırılmış bir yorumlama ve siyasi pratik biçimidir. Osmanlı’nın, Batı karşısındaki mağlubiyetlerinin, her alanda olumsuz bir görünüm sergilemesi neticesinde, duruma çözüm bulmak amacıyla büyük bir arayış baş göstermiştir. Siyasi, sosyolojik, ekonomik, askerî boyutları olan; sanatın da bunlardan ayrı kalmadığı bir perspektif oluşturulmuştur. Aydınlar, zor durumdan çıkışın ne şekilde olacağını uzun süre düşünmüşler; çeşitli fikirler ileri sürmüşlerdir. İslâmcılık da işte bu sancılı devrin fikrî mahsulüdür.
İslâmcılık, aynı zamanda, tarihî bir birikimi günümüze taşımıştır. Bu birikimin kültürle, sanatla ve edebiyatla yoğun bir ilişkisi vardır. Cumhuriyet sonrası Türk edebiyatında, İslâmcılık, izleri hâlen takip edilebilen bir fikrî cereyan olmaya devam etmektedir. Aydın kimliğiyle sanatçıların, bu ideolojiye gösterdiği ilgi, ortaya koydukları eserlerde tezahür etmiştir. Söz konusu sanatçılardan biri olan Nuri Pakdil, kırkı aşkın eseriyle Cumhuriyet sonrası Türk edebiyatında, İslâmcılığın önemli temsilcilerinden biridir. İdeoloji ve edebiyat bağlamında Pakdil’in eserlerini incelemek, Türk kültür ve sanat hayatına katkı sağlayacak faydalı bir çalışma olacaktır.
Bu makale, Nuri Pakdil’in ideoloji dünyasını ele alarak, Türk edebiyatında süregelen İslâmcı çizgideki konumunu belirtmeyi amaçlar. Pakdil’in eserleri genel olarak İslâmcılık doğrultusunda verilmiş eserler olmakla birlikte, sanatçının savunduğu ideoloji, en yoğun şekilde deneme ve özellikle mektuplarında kendini gösterir. O yüzden, makalenin inceleme zemini olarak deneme ve mektuplar seçilmiştir. Araştırmada varılan sonuç, Pakdil’in program ve terminoloji bağlamında, İslâmcılığın da yaşadığı açmazları temsil ettiğidir.
•

Anahtar Kelimeler

İslâmcılık, Nuri Pakdil, ideoloji, edebiyat, sanat

Kaynakça

• Aktay, Y. (2013). İslâmcı siyasetin yeni hâlleri ve söylemleri. İ. Kara & A. Öz (Ed.), Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi ve Hareketi (Sempozyum Tebliğleri) içinde (s. 817, 836 – 837). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi.
• Aktay, Y. (2014). Modernleşme ve gelenek bağlamında dinî bilgi ve otoritenin dönüşümü. Y. Aktay & M. Gültekingil & T. Bora (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce – İslâmcılık, c. 6 içinde (s. 390). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Altun, F. (2015). Alternatif tarih yazmak: Necip Fazıl Kısakürek’in hafıza siyaseti. A. Öz & İ. Kara & A. Ertuğrul (Ed.), Necip Fazıl Kitabı (Sempozyum Tebliğleri) içinde (s. 359 – 360). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi.
• Bilici, M. (2014). Küreselleşme ve Postmodernizmin İslâmcılık Üzerindeki Etkileri. Y. Aktay & M. Gültekingil & T. Bora (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce – İslâmcılık, c. 6 içinde (s. 802). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bulut, Y. (2014). İslâmcılık, tercüme faaliyetleri ve yerlilik. Y. Aktay & M. Gültekingil & T. Bora (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce – İslâmcılık, c. 6 içinde (s. 918). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çaha, Ö. (2014). Ana temalarıyla 1980 sonrası İslâmî uyanış – demokrasi, çoğulculuk ve sivil toplum. Y. Aktay & M. Gültekingil & T. Bora (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce – İslâmcılık, c. 6 içinde (s. 492). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Duran, B. (2014). Cumhuriyet dönemi islâmcılığı – ideolojik konumları, dönüşümü ve evreleri. Y. Aktay & M. Gültekingil & T. Bora (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce – İslâmcılık, c. 6 içinde (s. 140 – 142). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Duran, B. (2015). Necip Fazıl Kısakürek’te tek parti ve Kemalizm eleştirisi. A. Öz & İ. Kara & A. Ertuğrul (Ed.), Necip Fazıl Kitabı (Sempozyum Tebliğleri) içinde (s. 525). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi.
• Gencer, B. (2013). Şeriatçılıktan medeniyetçiliğe İslâmcılık: bir islâmcılık tipolojisine doğru. İ. Kara & A. Öz (Ed.), Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi ve Hareketi (Sempozyum Tebliğleri) içinde (s. 83). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi.
• Göka, E. & Göral, F. S. & Güney, Ç. (2017). Bir hayat insanı olarak Türk muhafazakârı ve kaygan siyasal tercihi. T. Bora & M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce – Muhafazakârlık, c. 5 içinde (s. 304). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kara, İ. (2018). Müslüman kalarak Avrupalı olmak – çağdaş Türk düşüncesinde din siyaset tarih medeniyet. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Karlığa, B. (1995). Ekin eken Aydın. Yedi İklim – Nuri Pakdil Ustamıza, 8, 58.
• Kısakürek, N. F. (2010). Çerçeve I. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
• Kurtoğlu, Z. (2014). Türkiye’de İslâmcılık düşüncesi ve siyaset – pozitivist yönetim ideolojisinin İslâm’ın siyasallaşmasına katkısı. Y. Aktay & M. Gültekingil & T. Bora (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce – İslâmcılık, , c. 6 içinde (s. 204). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öz, A. (2010). Saatçi Musa. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Öz, A. (2015). Necip Fazıl’ın çağdaş Müslüman düşünürlerle hesaplaşması üzerine. A. Öz & İ. Kara & A. Ertuğrul (Ed.), Necip Fazıl Kitabı (Sempozyum Tebliğleri) içinde (s. 425). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi.
• Özdalga, E. (2014). Kimlik denklemleri – Türkiye’nin sosyo-kültürel anlam haritası üzerine. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özdenören, R. (2015). Necip Fazıl. A. Öz & İ. Kara & A. Ertuğrul (Ed.), Necip Fazıl Kitabı (Sempozyum Tebliğleri), içinde (s. 22). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi.
• Pakdil, N. (2014a). Biat II. Ankara: Edebiyat Dergisi Yayınları.
• Pakdil, N. (2014b). Mektuplar I. Ankara: Edebiyat Dergisi Yayınları.
• Pakdil, N. (2014c). Mektuplar II. Ankara: Edebiyat Dergisi Yayınları.
• Pakdil, N. (2015). Sınır Tanımayan Devrim Ateşi: Mektuplarım. Ankara: Edebiyat Dergisi Yayınları.
• Pakdil, N. (2016). Tüm Karanlığa Yiğit Direniş / Konuşmalar 2, Ankara: Edebiyat Dergisi Yayınları.
• Roy, O. (2014). İslâmcı Hareketlerin Sıradanlaşması. Y. Aktay & M. Gültekingil & T. Bora (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce – İslâmcılık, c. 6 içinde ( s. 930). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Shayegan, D. (2014). Yaralı bilinç. İstanbul: Metis Yayınları.
• Su, H. (2015). Keklik vurmak. İstanbul: Şule Yayınları.
• Su, H. (2017). Takvim yırtıkları II. İstanbul: Şule Yayınları.
• Topçu, N. (2013). İslâm ve insan – Mevlana ve Tasavvuf. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Turna, M. (2012). Sezai Karakoç’un gözüyle Yunus Emre, Mehmet Akif ve Mevlana. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7/1, 2025 – 2042.
• Yalçıntaş, N. (2012). Türkiye’yi yükselten yıllar – hatıralar. İstanbul: İşaret Yayınları.
• 31. 10. 2015 - Nuri Pakdil ile Yapılmış ve Yayımlanmamış Röportaj.