AHMET BAYTURSINULI’NIN TİL QURAL İSİMLİ GRAMERİNDEKİ ÇATI KONUSUNUN ÇAĞDAŞ KAZAK GRAMERLERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI
Öz
Kazak edebiyatının en önemli simalarından biri olan Ahmet Baytursınulı edebiyatçı kimliğinden ziyade âlim kimliğiyle tanınan bir şahsiyettir. Kazak edebiyatını tanıtan ilk eseri yazmış, Arap alfabesini Kazak Türkçesi fonetiğine uydurmuş, okullar için kitaplar yazmış ve Kazakçanın ilk grameri olan Til Qural’ı kaleme almıştır. Baytursınulı’nın yazdığı Til Qural Kazak Türkçesi dil bilgisi sahası için bir ilktir. O zamana kadar Nogay ve Rus gramer kaidelerine göre yetişen Kazak gençlerinin, Kazakçanın kurallarını bilmesi gerektiğini düşünen Baytursınulı bu eseri yazmıştır. Üç cilt olarak çıkan eser bugüne kadar defalarca basılmış, çağdaş Kazak gramerlerine kaynaklık etmiştir. Bugün çağdaş Kazak Türkçesi gramerlerinde Baytursınulı’nın bu eserinde ürettiği terimler kullanılmaktadır. Baytursınulı, Til Qural’da neredeyse bütün gramer konularına değinmiştir. Bu konulardan biri de çatı meselesidir. Baytursınulı çatı terimini etis kelimesi karşılar ve geçişli, geçişsiz, işteş, dönüşlü, oldurgan, ettirgen, edilgen, işteş-oldurgan, tekrarlanma ve şiddetlenme olmak üzere toplam on çatıdan bahseder. Bu çatıları tanımlar ve bu çatılara dair örnekler verir. Çağdaş Kazak Türkçesi gramerlerinde de çatı meselesi ayrıntılı olarak işlenmiştir. Bu mesele işlenirken Til Qural’daki bazı çatılar bu kategoriye dâhil edilmemiştir. Ancak Til Qural’da olmayan bazı yeni terimler üzerinde durulmuş, konu daha ayrıntılı şekilde incelenmiştir. Bu çalışmada Baytursınulı’nın Til Qural isimli gramerindeki çatı bahsi çağdaş Kazak Türkçesi gramerleri ile karşılaştırılacak, benzer ve farklı yönler gösterilmeye çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
A COMPARISON THE SUBJECT OF THE VOICE IN THE VERB IN AHMET BAYTURSINULI'S GRAMMAR TIL QURAL AND CONTEMPORARY KAZAKH GRAMMARS
Öz
One of the most important figures of Kazakh literature is Ahmet Baytursınulı, he is known for his scientific life rather than literary one. He wrote the first work introducing Kazakh literature, adapting the Arabic alphabet to Kazakh phonetics, he also wrote books for schools and the first grammar of Kazakh, the Til Qural. Til Qural written by Baytursınulı is a first for the Kazakh grammar field. Baytursınulı thought that Kazakh youth, who had been raised according to Nogai and Russian grammatical rules until then. They should know the rules of Kazakh, for this reason wrote this work. His work was published in three volumes, and it has been printed many times until our days. It has been a source for modern Kazakh grammars. Today, the terms produced by Baytursınulı are used in contemporary Kazakh Turkish grammars. Ahmet Baytursınulı mentioned almost all grammatical issues in Til Qural. One of these issues is the voice issue. Baytursınulı meets the voice term with the term etis. It mentions a total of ten voices, including the transitive, intransitive, reciprocal voice, reflexive, ergative, causative voice, passive voice, reciprocal-ergative voice, recurrence voice, and intensification voice. Baytursıulı is defines these voices and gives examples of these voices. Contemporary Kazakh grammars have also committed the voice issue in detail. This issue was being handled and some voices mentioned by Baytursınulı were not included in this category. However, some new terms that are not in Til Qural are emphasized and the subject is examined in more detail. In this study, the voice chapter in Ahmet Baytursınulı's grammar named Til Qural will be compared with contemporary Kazakh grammars similarities and different aspects are shown as well.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 21 Aralık 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Sayı: 56 |
- Makale Dosyaları
Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.