Portrait of a Teacher from the Founding Generation of the Republic Rifat Rami (Arıncı)

Yıl 2023, Sayı: 59 Cumhuriyet’in 100. Yılı Özel Sayısı, 445 - 471, 29.10.2023

Mustafa Arıkan

https://doi.org/10.21563/sutad.1378443

Öz

The Republic of Turkey is a result of the conditions of the last century of the Ottoman Empire and especially the one-decade war process. Those born in the last years of the nineteenth century have been witnesses and some of them heroes of this history. Rifat Rami (Arinci) is a figure from this generation. Due to the First World War, his education was left unfinished, he lived a life of captivity, and after the Armistice, he served the National Struggle in his hometown Çorum/İskilip. Immediately after the Battle of Sakarya, he was a teacher. After the proclamation of the Republic, he carried out activities under the roof of institutions such as the Turkish Hearth and Community Houses in order to raise new generations and create a citizen identity, not only in the school environment. He wrote articles and poems about education in the magazine Kurtuluş Yolu (Way of Liberation), which he had a great contribution to publish. He struggled against ignorance and obstinacy, defended unity in teaching, and drew attention to the importance of the school and library. With his activities in the community center, he contributed to the history, language and literature of the region. In the early Republican years, as a member of the community an intellectual and a teacher who realized and tried to fulfill the duty imposed on him. The documents, writings and photographs created by him and preserved by his family also made an original contribution to the emergence of this research.

Anahtar Kelimeler

Rifat Rami Arıncı, Education/Training, İskilip, Way of Liberation, Turkish Hearts, Community Centre.

Cumhuriyetin Kurucu Neslinden Bir Öğretmen Portresi Rifat Rami (Arıncı)

Öz

Türkiye Cumhuriyeti, Osmanlı Devleti’nin son yüzyılı şartlarının ve özellikle on yıllık savaş sürecinin ortaya çıkardığı bir neticedir. On dokuzuncu yüzyılın son yıllarında doğanlar bu tarihin şahidi ve bazıları kahramanları olmuşlardır. Rifat Rami (Arıncı) bu nesilden bir şahsiyettir. Birinci Dünya Savaşı sebebiyle tahsili yarım kalmış, esaret hayatı yaşamış, Mütarekeden sonra memleketi Çorum/İskilip’te Millî Mücadele’ye hizmet etmiştir. Sakarya Savaşı’nın hemen sonrasında o bir öğretmendir. Cumhuriyetin ilanından sonra ihtiyaç olan yeni nesilleri yetiştirmek ve vatandaş kimliği oluşturmak için sadece mektep ortamında değil; Türk Ocağı ve Halkevleri gibi kurumların çatısı altında faaliyetlerde bulunmuştur. Yayımlanmasında büyük emeğinin olduğu Kurtuluş Yolu adlı dergide eğitim/öğretime dair yazılar kaleme almış, şiirler yazmıştır. Cehalet ve taassupla mücadele etmiş, öğretimde birliği savunmuş, mektep ve kütüphanenin önemine dikkat çekmiştir. Halkevindeki faaliyetleri ile bölgenin tarihine, dil ve edebiyatına katkı sağlamıştır. Erken Cumhuriyet yıllarında, halkın içinden birisi, bir aydın ve bir öğretmen olarak omuzlarına yüklenmiş vazifeyi idrak etmiş ve yerine getirmeye çalışmıştır. Bu araştırmanın ortaya çıkmasına, kendisinin oluşturduğu ve ailesinin muhafaza ettiği belge, yazı ve fotoğraflar da özgün bir katkı sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Rifat Rami Arıncı, Eğitim/Öğretim, İskilip, Kurtuluş Yolu, Türk Ocağı, Halkevi.

Kaynakça

• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi: Maarif Nezareti Mektubi Kalemi.
• Emekli Sandığı Arşivi: Vo 522631; Mo 082003.
• Konya Karatay Nüfus Müdürlüğü: Nüfus Kayıt Örneği (11.09.2013).
• Mehmet Arıncı Özel Arşivi: Fotoğraflar; İstiklal Madalyası Vesikası Sureti.
• Millî Savunma Bakanlığı Arşivi: DN: 17745.
• Rifat Rami Arıncı Özel Arşivi: Klasör I-II; Fotoğraf Albümü; Cumhuriyetin 10. Yılı (1933) İçin Hazırlanmış Notlar.
• Işık, 1919, S. 70, 74, 75.
• Kurtuluş Yolu, 1926-28, S. 1-41.
• Akyüz, Y. (1985). Türk eğitim tarihi (başlangıçtan 1985’e). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yay.
• Arıkan, M. (2016). Rifat Rami (Arıncı) ve esaret dönemi şiirleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. (39). 101-145. E-ISSN 24-58-9071.
• Arıkan, M. (2012). Halkevi bir kültür kurumu. Konya Ansiklopedisi. (C. 4, s. 169-173). Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yay.
• Arıncı, R. R. (1970). Âvize. İstanbul: Kutulmuş Matb.
• Arıncı H. R. (1992). Çorum ve havalisi şairleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Basım.
• Arıncı, R. (1940). Ebussuud Efendi. Çorumlu, (20-23), 615, 633, 665, 695.
• Arıncı, R. (1940). Şeyh Muhittin Yavsî. Çorumlu. (18), 535.
• Bardakçı, S. (7 Temmuz 2014). Halil Rifat Arıncı. İskilip’in Sesi, https://www.iskilipinsesi.com/yazarlar/salih-bardakci/halil-rifat-arinci/22/.
• Bir mektep açmak bir hapishane kapamaktır. Kurtuluş Yolu, 1 Haziran 928, (42), 433-434.
• Çavdar, T. (1983). Halkevleri. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, (C. 4. s. 877-884). İstanbul: İletişim Yay.
• Demiryürek, M. & Ozulu, A. Eşeref Ertekin’in günlüklerinden bir zamanlar Çorum. Çorum: Çorum Belediyesi Yay.
• Ercan, A. (1998). XIV. yüzyıldan günümüze Çorumlu şairler. İstanbul: Çorum Eğitim ve Kültür Vakfı Yay.
• İdris Sabih. (1919a). Kurban bayramı. Işık, 6. 9. 35, (70), 1.
• İdris Sabih. (1919b). Mustafa Kemal Anadolu’da ne yapıyor?. Işık, 14. 9. 35/1919, (74), 1.
• İdris Sabih. (1919b). Mustafa Kemal Anadolu’da ne yapıyor?. Işık, 15. 9. 35/1919, (75), 1.
• Halil Rifat. (1927b). Üç zafer. Kurtuluş Yolu, 15 Mart 927, (23), 290.
• Katipoğlu. (1927a). Ocağa girelim. Kurtuluş Yolu. 15 Mart 927. 23. 1.
• Katipoğlu. (1927b). Türk Ocağı. Kurtuluş Yolu. 28 Şubat 927. 22. 1-2.
• Pustu, Y. (2017). Türkiye muallimler birliği genel merkezi ve şubelerinin neşrettiği mecmualar. Çukurova Araştırmaları Dergisi. 3(2). 56-9, DOI: http//dx.doi.org/10.1.18560/cukurova.1085.
• Rifat Rami. (1926a). Artık kalk!. Kurtuluş Yolu, 31 Mayıs 926, (5), 69.
• Rifat Rami. (1926b). Kalk davran. Kurtuluş Yolu, 31 Temmuz 926, (8), 1-2.
• Rifat Rami. (1926c). Muallim Oğuz Doğan zindanda. Kurtuluş Yolu, 31 Kânunuevvel 926, (18), 254.
• Rifat Rami. (1926d). Türk’ün içtimaî yaraları, âraz ve tedavisi. Kurtuluş Yolu, 30 Nisan 926, (3), 39-41.
• Rifat Rami. (1926e). Türk’ün içtimaî yaraları, âraz ve tedavisi. Kurtuluş Yolu, 1 Nisan 926, (1), 10-11.
• Rifat Rami. (1927a). Milliyet. Kurtuluş Yolu, 15 Temmuz 927 (29), 337-340.
• Rifat Rami. (1928a). Gençlikte alâka kabiliyeti. Kurtuluş Yolu, 1 Mart 928, (38), 404-405.
• Rifat Rami. (1928b). Terbiyede vahdet ve ideal. Kurtuluş Yolu, 1 Mayıs 928, (41), 325-327.
• Rifat Rami. (1928c), Mektep binası derdi. Kurtuluş Yolu, 15 Mart 928, (39), 410-412.
• Rifat Rami, (1928d). Artık İskilip’e bir kütüphane binası yapılmalıdır. Kurtuluş Yolu, 1 Mart 928, (38), 400-403.
• Rifat Rami. (1926f). İlk tedrisat hakkında düşüncelerim – kıraat. Kurtuluş Yolu, 15 Ağustos 926, (9), 138-139.
• Rifat Rami. (1927c). Terbiyede nefis sanatların vazifesi. Kurtuluş Yolu, 15 Mayıs 927, (25), 308-309.
• Rifat Rami. (1927d). Terbiyede nefis sanatların vazifesi. Kurtuluş Yolu, 1 Haziran 927, (26), 315-317.
• Rifat Rami. (1927e). Terbiyede nefis sanatların vazifesi. Kurtuluş Yolu, 15 Haziran 927, (27), 3324-326.
• Rifat Rami. (1927f). Terbiyede nefis sanatların vazifesi. Kurtuluş Yolu, 30 Haziran 927, (28), 331-332.
• Rifat Rami. (1927g). Terbiyede nefis sanatların vazifesi. Kurtuluş Yolu, 15 Temmuz 927, (29), 339-340.
• Rifat Rami. (1927h). Terbiyede nefis sanatların vazifesi. Kurtuluş Yolu, 31 Temmuz 927, (30), 348-349.
• Rifat Rami. (1927ı). Terbiyede nefis sanatların vazifesi. Kurtuluş Yolu, 31 Temmuz 927 [15 Ağustos 927] , (31), 358-359.
• Rifat Rami. (1934). Ülküç. Çorum: Çorum Vilayet Matb.
• Sabah, İ. (2017). Çanakkale’nin şehit kalemleri Çanakkale savaşlarının Türk eğitim sistemine etkileri. Ankara: MEB Yay.
• Sarınay, Y. (2005). Türk milliyetçiliğinin tarihî gelişimi ve Türk Ocakları. İstanbul: Ötüken Yay.
• Selvi, H.& Cırık, B. (2020). Millî Mücadelede TBMM’ye Anadolu’dan çekilen telgraflar. Ankara: TBMM Yay.
• Taşkıran, C. (2001). Ana ben ölmedim I. Dünya Savaşında Türk esirleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yay.
• Ozulu, A. (2012). Çorum basın tarihi notları. Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yay.
• “Yolumuz ve Yerimiz”. Kurtuluş Yolu. 1 Nisan 926, 1. 1-2.
• Kendircioğlu, D. (2011). Millî Mücadele ve cumhuriyetin ilk on yılında Çorum (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Ertan, A. (2008). Millî Mücadele döneminde Çorum ve çevresi (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Tekinsoy, B. (2013). Çorum halkevi ve faaliyetleri (1933-1951) (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Yıldırım, S. (2012). Kurtuluş Yolu Mecmuasında Muallimler Birliğinin eğitim yazılarının içerik analizi (yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.