1946 General Elections: The Case of Adana (Seyhan)

Yıl 2023, Sayı: 59 Cumhuriyet’in 100. Yılı Özel Sayısı, 535 - 557, 29.10.2023

Sevilay Özer , Kenan Özkan

https://doi.org/10.21563/sutad.1378785

Öz

The establishment of the Democrat Party on January 7, 1946 is of undeniable importance for the history of Turkish democracy. With the effect of the victory of the supporters of democracy in the Second World War, the opposition movement, which matured during the war years, resulted in the establishment of the Democratic Party in 1946. In fact, even though the National Development Party was founded in 1945, it could not really achieve the feature of being an alternative opposition party to the government. The fact that the general elections that should have been held in 1947 were pushed back a year ago, strained the power-opposition relations and highlighted the election held on July 21, 1946 as a "doubtful" election, and this brought greater debates in the political life. Despite these discussions, the 1946 General Elections were a turning point for Turkish democracy. With the new election law adopted on June 5, 1946, the majority system with open ballot, secret counting and list method was applied in the single-stage elections. The elections, which took place in a very active political atmosphere, were an important experience for both voters and parties. The DP frequently expressed the irregularities applied in these elections during its stay in the opposition and carried it to the election squares before the 1950 General Elections. In this article, the process of the 1946 General Elections in Adana, the competition of the parties with each other and the election results were tried to be examined.

Anahtar Kelimeler

Adana, Seyhan, 1946 Elections, Demokrat Parti, CHP.

1946 Genel Seçimleri: Adana (Seyhan) Örneği

Öz

7 Ocak 1946’da Demokrat Parti (DP)’nin kuruluşu, Türk demokrasi tarihi açısından yadsınamayacak bir önem taşır. II. Dünya Savaşı’nı demokrasi cephesinin kazanmasının etkisiyle savaş yıllarında olgunlaşan muhalif hareket, 1946 yılında DP’nin kurulmasıyla sonuçlanmıştır. 1945 yılında Milli Kalkınma Partisi kurulmuş olsa da gerçek anlamda iktidara alternatif bir muhalefet partisi olma özelliğini yakalayamaz. 1947 yılında yapılacak olan genel seçimlerin 1946 yılına çekilmesi iktidar-muhalefet ilişkilerini gerginleştirirken, 21 Temmuz 1946’da gerçekleşen bu seçimlerin “şaibeli” seçimler olarak öne çıkması, siyasi hayatta daha büyük tartışmaları beraberinde getirmiştir. Tüm bu tartışmalara rağmen 1946 Genel Seçimleri Türk demokrasisi adına bir dönüm noktasıdır. 5 Haziran 1946 tarihinde kabul edilen yeni seçim kanunu ile tek dereceli olarak yapılan seçimlerde açık oy gizli sayım, liste usulü çoğunluk sistemi uygulanmıştır. Oldukça hareketli bir siyasi atmosfer içerisinde gerçekleşen seçimler hem seçmen hem de partiler adına önemli bir deneyimdir. DP bu seçimlerde uygulanan usulsüzlükleri muhalefette kaldığı süre zarfında sıklıkla dile getirdiği gibi 1950 Genel Seçimleri öncesi seçim meydanlarına da taşımıştır. Çalışmamızda Adana özelinde 1946 Genel Seçimlerinin uygulanış süreci; seçim çalışmaları, partilerin birbirleriyle olan rekabeti ve seçim sonuçları irdelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Adana, Seyhan, 1946 Seçimleri, Demokrat Parti, CHP.

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• BCA, Fon Kodu: 490.1.0.0, Yer No: 434.1803.1
• BCA, Fon Kodu: 490.1.0.0, Yer No: 318.1307.1
• BCA, Fon Kodu: 490.1.0.0, Yer No: 318.1308.1
• BCA, Fon Kodu: 490.1.0.0, Yer No: 358.1500.1
• BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0, Yer No: 77.506.11
• BCA, Fon Kodu: 10.9.0.0, Yer No: 2.5.1
• BCA, Fon Kodu: 30.1.0.0, Yer No: 11.65.4
• BCA, Fon Kodu: 30.1.0.0, Yer No: 12.71.9
• Ahmad, F. (1994). Demokrasi sürecinde Türkiye 1945-1980. İstanbul: Hil Yayınları.
• Akandere, O. (2009). 1946 Genel seçimleri ve sonuçları üzerinde iktidar ve muhalefet partileri arasında yapılan tartışmalar I. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 25, S. 75, 437-464.
• Albayrak, M. (2004). Türk siyasi tarihinde Demokrat Parti (1946-1960). Ankara: Phoenix Yayınları.
• Batumlu, R. (23.07.1946). Bir seçim yapıldı. Demokrat.
• Bayar, C. (1946). Demokrat Parti merkez idare kurulunun belediye seçimlerine girmemek sebeplerini açıklayan beyannamesi. Adana: Toros Matbaası.
• Celal Bayar’ın 1946, 1950 ve 1954 yılları seçim kampanyasındaki söylev ve demeçleri. (1955). (Ö. Şahingiray, top.). Ankara: Doğuş Ltd. Ortaklığı Matbaası.
• Çavdar, T. (2004). Türkiye’nin Demokrasi tarihi 1839-1950. Ankara: İmge Kitabevi.
• Eroğul, C. (2003). Demokrat Parti tarihi ve ideolojisi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Fenik, M. F. (1946). Köylerde seçim karantinası. Demokrat.
• Fersoy, O. C. (1978). Bir devre adını veren Başbakan Adnan Menderes. İstanbul: Hun Yayınları.
• Goloğlu, M. (1982). Demokrasiye geçiş 1946‐1950. İstanbul: Kaynak Yayınları
• İcra, B. (1992). Demokrat Parti tüzük ve programı. Ankara.
• Karpat, K. (2010). Türk Demokrasi tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Koçak, C. (1996). Türkiye’de Millî Şef dönemi (1938-1945). C. 2, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koçak, C. (2013). Rejim krizi Türkiye’de iki partili siyasi sistemin kuruluş yılları (1945-1950). C. 3, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Milletvekili genel seçimleri 1923-2007, (2008). Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Yayını.
• Olgun, K. (2011). Türkiye’de Cumhuriyet’in ilanından 1950’ye genel seçim uygulamaları. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 27, S. 79, 1‐36.
• Sun, Z. B. (1946). Demokrat Parti kurma teşebbüsü. Türksözü.
• TBMM albümü 1920-2010, (2010). C. 1, Ankara: TBMM Yayını.
• Toker, M. (1990). Demokrasimizin İsmet Paşa’lı yılları 1944-1973, tek partiden çok partiye 1944-1950. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Uran, H. (2008). Meşrutiyet, tek parti ve çok parti hatıralarım (1908-1950). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yalman, A. E. (1970). Yakın tarihte gördüklerim ve geçirdiklerim. İstanbul: Rey Yayınları.
• Zürcher, E. J. (2000). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.