Contribution of Ruse District to Logistics and War Organization in the Ottoman-Russian War (1768-1774)

Yıl 2024, Sayı: 61, 23 - 46, 30.04.2024

İbrahim Etem Çakır

https://doi.org/10.21563/sutad.1474161

Öz

Conquered by the Ottoman Empire in 1388; Ruse had developed and become an important city in the course of time. Ruse whose population structure changed in the 16th century and which became a Turkish-Islamic city had become the center of the Danube fleet as from the beginning of the 17th century just like in the Roman period. Ruse fell under a threat due to the wars of 1768-1774 and 1787-1792 in the second half of the 18th century. During this period, the city was fortified all around. Deep and dry ditches reinforced with rocks were excavated, shields and bastions were built. In 1773, the Russians were overwhelmed just outside of Ruse. This study examines the function of the District of Ruse in army kitchen, means of transportation, supply of soldiers, transportation of materials and soldiers during the wars that took place between 1768 and 1774. As Ruse was one of the main centers of grain supply, the grains were directly procured from Ruse and the grains collected from other districts nearby were also transported from here. During the wars; the crews, bouncer soldiers, masters and laborers employed in building bridges, a part of horses which were used to pull shallop-style small naval ships with open top and,oxcarts and gun carriages were procured from Ruse. In addition, the District of Ruse financially supported the wars. Cash was collected at certain intervals in exchange for imdâd-ı seferiyye, avârız and nüzül taxes. In this work, archival records in various catalogues in the Ottoman Archives of the Presidency are used as the main source. These records involve remarkable information about the contribution of the District of Ruse in army kitchen, means of transportation and supply of soldiers and the function of Ruse Pier in the transportation of materials and soldiers.

Anahtar Kelimeler

Ruse, Logistics, War Organization, Ottoman-Russian Wars

Osmanlı-Rus Savaşı’nda (1768-1774) Rusçuk Kazası’nın Lojistik ve Sefer Organizasyonuna Katkısı

Öz

Osmanlı Devleti tarafından 1388’de fethedilen Rusçuk, zamanla gelişerek önemli bir şehir konumuna yükseldi. XVI. yüzyılda nüfus yapısı değişen ve Türk İslam şehrine dönüşen Rusçuk, XVII. yüzyılın başlarından itibaren Roma döneminde olduğu gibi Tuna filosunun merkezi oldu. XVIII. yüzyılın ikinci yarısında Rusçuk 1768-1774 ve 1787-1792 savaşları dolayısıyla tehdit altında kaldı. Bu dönemde şehrin etrafı tahkim edildi. Taşlarla desteklenen derin ve kuru hendekler kazıldı, siperler, tabyalar oluşturuldu. 1773’te Ruslar, Rusçuk’un hemen dışında ağır bir yenilgiye uğradı. Bu çalışmada 1768-1774 yılları arasında meydana gelen savaşlarda Rusçuk kazasının; ordu iaşesi, ulaşım araçları ve asker temini, malzeme ve asker naklinde üstlendiği fonksiyon ele alınmıştır. Zahire temininde ana merkezlerden birisi olan Rusçuk’tan hem doğrudan zahire tedarik edilmiş hem de civardaki kazalardan toplanan zahire buradan nakledilmiştir. Savaşlar sırasında gemi personeli, serdengeçti askerleri ve köprü yapımında istihdam edilen usta ve amele, üstü açık, şalope türü ince donanma gemileri ile öküz arabası ve top arabalarının çekilmesinde kullanılan atların bir kısmı Rusçuk’tan temin edilmiştir. Ayrıca Rusçuk kazasından savaşlara finansal destek sağlanmıştır. İmdâd-ı seferiyye, avârız ve nüzül bedeli karşılığında belli aralıklarla nakit para toplanmıştır. Ana kaynak olarak Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’ndeki muhtelif kataloglarda bulunan arşiv kayıtları kullanılmıştır. Bu kayıtlar; ordu iaşesi, ulaşım araçları ve asker temininde Rusçuk kazasının katkısı ve Rusçuk İskelesi’nin malzeme ve asker naklinde üstlendiği fonksiyon hususunda dikkat çekici bilgiler ihtiva etmektedir.
Anahtar Kelimeler:

Anahtar Kelimeler

Rusçuk, Lojistik, Sefer Organizasyonu, Osmanlı-Rus Savaşları.

Kaynakça

• Beydilli, K. (2003). Mehmed Emin Paşa-Yağlıkçızâde. İslam Ansiklopedisi, (C. XVIII, s. 464-465). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bezikoğlu, M. (2001). The Deterıoratıon of Ottoman Admınıstratıon in the Light of the Ottoman-Russian War of 1768-1774 (Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Bilkent Üniversitesi.
• Bostan, İ. (1992). Osmanlı Bahriye Teşkilatı: XVII. Yüzyılda Tesâne-i Âmire. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çakır, İ. E. (2018). Osmanlı-Rus/Avusturya Savaşları’nda (1787-1792) Rusçuk Kazasının Lojistik ve Sefer Organizasyonuna Katkısı. XVII. Türk Tarih Kongresi, Kongrede Sunulan Bildiriler, IV/2, s. 859-891, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çalışkan, M. S. (2000). (Vekâyi’nüvis) Enverî Sadullâh Efendi ve Tarihi’nin I. Cildinin Metin ve Tahlili (1182-1188/1768-1774). (Doktora Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Çetin, E. (2017). Mehmed Emin Recâî Efendi’nin 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşına Dair Mecmuası (Değerlendirme-Çeviri Metin) (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Çiçek, H. (2018). Vekâyiʻnüvis) Sadullah Enverî Efendi ve Tarihi’nin II. Cildinin Metin ve Tahlili (1187–1197/1774–1783). (Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Demir, S. (2014). XVI. Yüzyılda Niğbolu Sancağı (Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demir, U. (2023). 1768 Savaşı Öncesi Osmanlı Diplomasisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Erdoğan, M. (2011). Rusçuk Kalesi. M. Bayrak Ferlibaş, (Ed.), Osmanlı İdaresinde Bir Balkan Şehri Rusçuk içinde (s. 21-55). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Erdoğan, M. (2015). XVI. Yüzyılda Rusçuk’ta Demografik ve Sosyo-Ekonomik Yapı. Yeni Türkiye, 67, 1604-1618. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Ertaş, Y. (2007). Sultanın Ordusu (Mora Fethi Örneği 1714-1716). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Evliya Çelebi (2014). Seyahatnâme (III. ve IV. Cilt), İndeksli Tıpkıbasım 2. Cilt, (S. A. Kahraman, yay. haz.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Hinz, W. (1990). İslâm’da Ölçü Sistemleri (A. Sevim, çev.). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• İnalcık, H. (2000). Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi Cilt I: 1300-1600. İstanbul: Eren Yayınları.
• İnbaşı, M. (2004). Ukrayna’da Osmanlılar Kamaniçe Seferi ve Organizasyonu (1672). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• İpşirli, M. (1991). Araba. İslâm Ansiklopedisi, (C. III, s. 242-245). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Jorga, N. (2005). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi V (N. Epçeli, çev., E. Afyoncu, yay. haz.). İstanbul Yeditepe Yayınları.
• Kırca, E. (2007). Başbakanlık Osmanlı Arşivi 168 Numaralı Mühimme Defteri (S. 1-200) (1183-1185/1769-1771) Transkripsiyon, Değerlendirme. (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Kiel, M (2008). Rusçuk. İslâm Ansiklopedisi, (C. XXXV, s. 246-247). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Koçak, Z (2017). 1787-1792 Osmanlı Rus Savaşında Değişen Dengeler ve Yaş Antlaşması. Tarih İncelemeleri Dergisi, 32, 59-490.
• Köse, O (2020). 1774 Küçük Kaynarca Andlaşması (Oluşumu-Tahlili-Tatbiki). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kuzucu, S (2014). Osmanlı Sefer Organizasyonunda Atların Yeri ve Önemi: 1768-1774 Osmanlı - Rus Savaşı Örneği. Askerî Tarih Araştırmaları Dergisi, 24, 21-33.
• Murphey, R (2007). Osmanlı’da Ordu ve Savaş 1500-1700, (M. T. Akad, çev.). İstanbul: Homer Yayınları.
• Osmanoğlu, S. (2017). Mustafa Kesbî’nin 1768-1774 Harbi Vekâyiʻi (Değerlendirme-Çeviri Metin) (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Öztürk, T (2007). Osmanlı-Rus Savaşının (1768-1774) Lojistik Desteğinde Trabzon’un Yeri. Osmanlı Araştırmaları, 29, 147-172.
• Sarıcaoğlu, F (2001). İvazzâde Halil Paşa. İslâm Ansiklopedisi (C. XIII, s. 494-496). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Sertoğlu, M (2011). Mufassal Osmanlı Tarihi V. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tanıdı, D (2022). Osmanlı Devleti’nde Huzursuz Bir Kesim ve Faaliyetleri: XVIII. Yüzyılda Rusçuk’ta Suç, Suçlular. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Topal, M (2011). II. Mustafa’nın Avusturya Seferlerinde Rusçuk Şehri ve Limanı’nın Önemi. M. Bayrak Ferlibaş, (Ed.), Osmanlı İdaresinde Bir Balkan Şehri Rusçuk içinde (s. 57-89). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Topal, M (2011). Rusçuk Şehrinin Yeri ve Adı Üzerine Düşünceler. M. Bayrak Ferlibaş, (Ed.), Osmanlı İdaresinde Bir Balkan Şehri Rusçuk içinde (s. 1-20). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Topal, M (2015). Balkanlarda Bir Modernleşme Örneği: Rusçuk. Mavi Atlas IV, 1-25.
• Tuğluca-Bayram, M-Z.B (2021). 1768-1774 Osmanlı-Rus Harbinde Yüzer Köprücülük Faaliyetleri. Osmanlı Araştırmaları, LVIII, 121-167.
• Uzunçarşılı, İ.H (1988). Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ.H (2011)., Osmanlı Tarihi Karlofça Antlaşmasından XVIII. Yüzyılın Sonlarına Kadar IV/ I. Bölüm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yavuz, H. (2012). Tarih-i Sefer-i Rusya’ya Göre 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı (Yüksek Lisans Tezi). Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldız, H (2022). 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı Ortasında Kırım Pazarlığı: Fokşan Barış Müzakereleri. Kadim 3, 1-30.
• Zinkeisen, HJ. W (2011). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi VI, (N. Epçeli, çev., E. Afyoncu ed.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.