Ahmed Resmi Efendi Who Signed Treaty of Küçük Kaynarca, and His Works

Yıl 2024, Sayı: 61, 87 - 104, 30.04.2024

Telli Korkmaz

https://doi.org/10.21563/sutad.1474171

Öz

The nineteenth century, which was considered as the period when the modernization movements started in the history of the Ottoman Empire, also contained the reasons that led to the collapse of this magnificent empire. This period is also important in terms of Russian history. As a matter of fact, Russia came to the stage of history as a strong state after the Treaty of Küçük Kaynarca (1774) signed with the Ottoman Empire in this century. This treaty, which ended the Turkish-Russian War 1768-1774, was signed by Ahmed Resmi Efendi who was Ottoman Empire's court officer and delegate. Ahmed Resmi Efendi, who had previously been in Vienna and Prussia embassies, was sent to the frontline when the Turkish-Russian war started. In addition to performing various tasks at the frontline, he wrote the Hülasatü’l-İtibar. İn this work, he described the war and the Ottoman world in a language of criticism and analysis. In this study, which describes Ottoman-Russian relations, Ottoman statesman Ahmed Resmi Efendi and his works were examined. He is one of the prominent figures in the history of Ottoman diplomacy and innovation. He was also on the frontline in almost all of the Ottoman-Russian war. In this study, especially Hülasatü’l-İtibar, which was written after the war by Ahmet Resmi Efendi to describe the events he witnessed during the war, was evaluated in terms of Treaty of Küçük Kaynarca.

Anahtar Kelimeler

Turkish-Russian War, Küçük Kaynarca Treaty, Ahmet Resmi Efendi, Ottoman Diplomacy, Hülasatü’l-İtibar Work.

Küçük Kaynarca Antlaşması’nı İmzalayan Ahmed Resmi Efendi ve Eserleri

Öz

Osmanlı Devleti tarihinde yenileşme hareketlerinin başladığı dönem olarak değerlendirilen XVIII. yüzyıl, aynı zamanda bu muhteşem imparatorluğu çöküşe götüren nedenleri de içinde barındırmaktadır. Bu dönem Rusya tarihi bakımından da önem arz etmektedir. Nitekim Rusya bu yüzyılda Osmanlı Devleti ile yaptığı Küçük Kaynarca (1774) Antlaşması’ndan sonra güçlü bir devlet olarak tarih sahnesine çıkmıştır. 1768-1774 Türk-Rus Savaşı’na son veren bu antlaşmaya Osmanlı Devleti tarafından divan görevlisi, murahhas Ahmed Resmi Efendi imza atmıştır. Daha önce Viyana ve Prusya sefaretlerinde bulunan Ahmed Resmi Efendi Türk-Rus savaşı başladığı zaman cepheye gönderilmiştir. Cephede çeşitli görevler icra etmesinin yanı sıra savaşı ve Osmanlı dünyasını tenkidi ve tahlili bir dille anlattığı Hülasatü’l-İtibar eserini yazmıştır. Osmanlı-Rus ilişkilerinin anlatıldığı bu çalışmada Osmanlı devlet adamı Ahmed Resmi Efendi ve eserleri incelenmiştir. O, Osmanlı diplomasisinde ve yenileşme tarihinde öne çıkan şahsiyetlerden biridir. Ayrıca Osmanlı-Rus savaşının neredeyse tamamında cephede bulunmuştur. Çalışmada özellikle Ahmed Resmi Efendi’nin, cephede şahit olduğu olayları anlatmak için savaş sonrasında kaleme aldığı Hülasatü’l-İtibar eseri, Küçük Kaynarca Antlaşması açısından değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk-Rus Savaşı, Küçük Kaynarca Antlaşması, Ahmed Resmi Efendi, Osmanlı Diplomasisi, Hülasatül-İtibar Eseri.

Kaynakça

• Akhundova, T. (2006). Osmanlı devlet hadimi Ahmed Resmi Efendi ve onun “Hülasatül-Etibar” eseri. Bakü: Nurlan Matbaası.
• Aksan, V. (1998). Savaşta ve barışta bir Osmanlı devlet adamı Ahmet Resmi Efendi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Beydilli, K. (1994). Küçük Kaynarcadan Yıkılışa. Osmanlı Devleti Ve Medeniyeti Tarihi, C. I (s. 66-130). İstanbul: Ircica.
• Beydilli, K. (Nisan 1998). Ahmed Resmi Efendi (Virginia Aksan, “Savaşta ve Barışta Osmanlı devlet adamı Ahmet Resmi Efendi” eserinin değerlendirmesidir)”, Toplumsal Tarih, 52, 56-64.
• Danışmend, İ. H. (1971). İzahlı Osmanlı tarihi kronolojisi, C. II. İstanbul: Türkiye Yay.
• Emecen, F. (1994). Kuruluştan Küçük Kaynarcaya. Osmanlı Devleti Ve Medeniyetleri Tarihi, C. I (s. 5-61). İstanbul: Ircica.
• Gövsa, İ. A. (1946). Türk meşhurları ansiklopedisi. İstanbul: Yedigün Neşriyatı.
• İnalcık, H. (1999). Osmanlı-Rus ilişkileri 1492-1700. Türk-Rus İlişkilerinde 500. Yıl 1491-1992 Sempozyum Bildirileri, Ayrı Basım (s. 25-37). Ankara: Türk Tarih Kurumu, Yay.
• İstanbul Kütüphaneleri, Tarih Coğrafya Yazmaları Katalogları, I. Türkçe Tarih Yazmaları I. Fasikül Umumi Tarihler. (1943). İstanbul: Maarif Basımevi.
• Kimya, O. (İlkbahar 2018). Nadir Şah Afşar dönemi Osmanlı-İran münasebetleri ile ilgili Türkiye’de yapılan akademik çalışmalar. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 5(14), 48-66.
• Kocabaş, S. (1989). Kuzey’den gelen tehdit tarihte Türk-Rus mücadelesi. İstanbul: Vatan Yay.
• Korkmaz, T. (Bahar-2018). Rusya’da Osmanlı’nın yararlanamadığı bir isyan Pugaçev isyanı (1772-1775). OTAM (Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), 43, 97-108.
• Köse, O. (1997). 1774 Küçük Kaynarça Antlaşması (oluşumu-tahlili, tatbiki), (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kurat, A. N. (1948). Rusya tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Kurtaran, U. (Mart 2014). XVIII. Yüzyıl Osmanlı-Avusturya Siyasi İlişkileri. Tarih Okulu Dergisi (TOD), 7, (17), 393-419.
• Kütükoğlu, B. (1989). Ahmed Resmi. İslam Ansiklopedisi, (C. II, s. 121-122). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Muradi, M. H. (1206/1791). Silkü’d-Dürer fi A’yani’l-Karni’s-Sani Aşer, I. Biyografya. Süleymaniye: Bağdatlı Vehbi Koleksiyonu No: 001279.
• Ortaylı, İ. (1999). XVIII. Asır Türk-Rus ilişkileri. Türk-Rus İlişkilerinde 500. Yıl 1491-1992 Sempozyum Bildirileri (s. 125-135). Türk Tarih Kurumu.
• Parmaksızoğlu, İ. (Nisan 1983). Bir Türk Diplomatının On Sekizinci Yüzyıl Sonunda Devletler Arası İlişkilere Dair Görüşleri. Belleten, XLVII(186), 527-535.
• Resmi, A. (1980). Viyana ve Berlin sefaretnameleri, (B. Atsız, sad.). İstanbul: Tercüman Gazetesi 1001 Temel Eser Serisi.
• Resmi, A. (1269/1853). Sefinetü’r-rüessâ. İstanbul: Takvimhaneyi Amire.
• Resmi, A. (XIX. Yüzyılda Çoğaltılmıştır). Hülasetü’l-itibar, (Muhammetali Bin Molla Mahmut Es-Selankuri, çoğ.). 44 Varak. Bakü: M-86/2829.
• Sander, O. (1993). Anka’nın Yükselişi ve düşüşü-Osmanlı diplomasi tarihi üzerine bir deneme. Ankara: İmge Yay.
• Solovyev, S. M. (1851-1879). İstoriya Rossii s drevneyşih vremyon, C. XXI. Peterburg: Tovarişestvo “Obşestvennaya polza”.
• Süreyyâ, M. (Hicri 1311). Sicill-i Osmânî yahud Tezkire-i Meşâhîr-i Osmâniyye, C. II. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Tahir, B. M. (1975). Osmanlı müellifleri, C. III. İstanbul: Meral Yay.
• Unat, F. R. (1968). Osmanlı sefirleri ve sefaretnameleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Büyük Osmanlı tarihi, C. II. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Büyük Osmanlı tarihi, C. IV. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Büyük Osmanlı tarihi, C. V. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Yağcı, Z. G. (2002). XVIII. yüzyılda Osmanlı devletinin Doğu Karadeniz politikası. Türkler, (C. XII, s. 905-925). Ankara: Yeni Türkiye Yay.
• Yalçınkaya, M. A. (2002). XVIII. Asır: Islahat, Değişme ve Diplomasi Dönemi (1703-1789). Türkler, (C. XII, s. 762-822). Ankara: Yeni Türkiye Yay.
• Yıldırım, A. (2017). I. Mahmut devri Osmanlı-İran ilişkileri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.