TÜRK CEZA HUKUKUNDA HAKSIZLIK HATASI (TCK m. 30/4)(TEORİDE VE GÜNCEL YARGITAY UYGULAMASINDA)

Yıl 2021, Sayı: 46, 201 - 254, 05.04.2021

Hakan A. Yavuz

Öz

Bu çalışmada, Türk Ceza Kanununa hâkim olan kusur teorisinin önemli bir yansıması olarak kabul edilen haksızlık hatasına ilişkin temel hususlar ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. Suçun yapısal unsurlarından bağımsız olarak bir değerlendirmeye tabi tutulan kusurluluk kapsamında ele alınan haksızlık hatası, klasik ceza hukuku doktrininin terk edildiğinin önemli bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Haksızlık hatası, bu bağlamda hem teori hem de uygulamaya yansımaları bakımından incelemeye tabi tutulmaktadır. Haksızlık hatası, Türk Ceza Kanununun 30. maddesi kapsamında hata hükümleri bağlamında düzenlenmiştir. Düzenlemeyle, işlediği fiilin haksızlık oluşturduğu hususunda kaçınılmaz bir hataya düşen kişinin cezalandırılamayacağı öngörülmüştür. Bu düzenleme karşısında, kanunun bağlayıcılığı başlıklı Türk Ceza Kanununun 4. maddesindeki “ceza kanunlarını bilmemenin mazeret sayılamayacağı” hükmünün bir anlamı ve esasen geçerliliği kalmamıştır. Yargıtay’ın güncel uygulamasında meselenin henüz bir vuzuha kavuşmadığı ve kararlarda halen büyük ölçüde kast teorisinin izlerinin görüldüğü tespit edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Haksızlık Hatası, Hukuki Hata, Yanılgı,, Kusur Teorisi,, Kaçınılabilirlik

Mistake of Unjustness in Turkish Criminal Law (Turkish Criminal Code Art. 30/4) (In the Light of Theory and Current Decisions of the Turkish Court of Cassation)

Öz

In this study, the basic issues of the mistake of unjustness, which is accepted as an important reflection of the culpability theory that dominates the Turkish Penal Code, are discussed in detail. The mistake of unjustness, which is considered within the scope of the mistake, which is evaluated independently from the structural elements of the crime, is accepted as an important indicator of the abandonment of the classical criminal law doctrine. In this context, the mistake of unjustness is examined in terms of its reflections on both theory and practice. The mistake of unjustness is regulated within the scope of article 30 of the Turkish Criminal Code within the context of error provisions. With the regulation, it has been stipulated that the person who makes an inevitable mistake regarding the act he committed constitutes an unjustness cannot be punished. In the face of this regulation, the provision in article 4 of the Turkish Penal Code titled bindingness of the law “ignorance of the law does not excuse” has no meaning and essentially validity. In the current practice of Yargıtay (the Turkish Court of Cassation), it is determined that the issue has not yet reached the clarity and that the traces of the criminal intent theory are still seen in the decisions.

Anahtar Kelimeler

Mistake of Unjustness, Mistake of Law,, Error,, Culpability Theory, Evitable

Kaynakça

• Akbulut, Berrin, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 7. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2020.
• Artuk, M. Emin/Gökcen, Ahmet/Alşahin, M. Emin/Çakır, Kerim, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 14. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2020.
• Apaydın, Cengiz, “Ceza Hukukunda Hukuki Hata”, Terazi Hukuk Dergisi, C. 12, S. 133, Eylül 2017, s. 34-47.
• Baba, Yasemin, Haksızlık İçeriğindeki Azlığın Cezalandırma Üzerindeki Etkisi, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul 2017.
• Brody, David C./Acker, James R./Logan, A. Wayne, Criminal Law, Jones&Bartlett Publishers, Sudbury 2001.
• Centel, Nur/Zafer, Hamide/Çakmut Yenerer, Özlem, Türk Ceza Hukukuna Giriş, 11. Bası, Beta Basım Yayın Dağıtım, İstanbul 2020.
• Çetin, Sefa, Haksızlık Hatasının Suç Genel Teorisindeki Yeri ve İçeriği, Suç ve Ceza, Ceza Hukuku Dergisi, Y. 2018, S. 3, s. 17-41.
• Değirmenci, Olgun, “Ceza Hukukunda Yanılma Kavramı ve Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Yanılma”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 110, Y. 2014, s. 129-188.
• Demirbaş, Timur, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 15. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2020.
• Demirel, Hakkı, “Ceza Hukukunda Bilmeme ve Hata”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XII, S. 3-4, Y. 1955, s. 94-110.
• Dülger, Murat Volkan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 1. Baskı, Hukuk Akademisi, İstanbul 2021.
• Dülger, Murat Volkan/Özkan, Onur/Bakdur, Merve, “Ceza Hukukunda Hata ve Hataya Bağlanan Sonuçlar”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y. 12, S. 45 (Ocak 2021), s. 227-263.
• Dönmezer, Sulhi/Erman, Sahir, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, Beta Basım Yayın Dağıtım, C. I, 14. Baskı, İstanbul 1997.
• Erbaş, Rahime, “Haksızlık Hatasının Kaçınılabilir Olduğunu Gösteren Ölçütlerin Kanunda Öngörülmesi: Avusturya Ceza Kanunu Örneği”, Ceza Hukuku Dergisi, Y. 14, S. 40, Ağustos 2019, s. 379-401.
• Erman, Ragıp Barış, Yanılmanın Ceza Sorumluluğuna Etkisi, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul 2006.
• Erman, Sahir, “Ceza Kanununda Hukukî Bilmeme ve Yanılma”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. XII, S. 2-3, Y. 1946, s. 511-516. “Erman (S)”
• Fletcher, George P., The Grammar of Criminal Law, American, Comparative and International, Vol I: Foundations, Oxford University Press, New York 2007.
• Göktürk, Neslihan, Haksızlık Yanılgısının Ceza Sorumluluğuna Etkisi, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2016.
• Gündüz, Nurcan, “Türk Ceza Hukukunda Hukuki Hata”, Prof. Dr. Nevzat Toroslu’ya Armağan, C. I, Ankara 2015, s. 489-543.
• Güngör, Devrim, “Kural Üzerinde Hata”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 68, Y. 2007, s. 135-160.
• Güngör, Devrim, Ceza Hukukunda Fiil Üzerinde Hata, Yetkin Yayınları, Ankara 2007.
• Hafızoğulları, Zeki, “Hukukî Bilmeme ve Açık Ceza Normları”, Ankara Hukuk Fakültesi 50. Yıl Armağanı 1925-1975 I, Ankara 1977, s. 193-211.
• Hafızoğulları, Zeki/Özen, Muharrem, Türk Ceza Hukuku, Genel Hükümler, 2. Baskı, US-A Yayıncılık, Ankara 2010.
• Hakeri, Hakan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 23. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara 2020.
• Heinrich, Bernd, Ceza Hukuku Genel Kısım, C. II, Adalet Yayınevi, Ankara 2015,
• Husak, Douglas/Von Hirsch Andrew, “Culpability and Mistake of Law”, içinde: Stephen Shute/John Gardner/Jeremy Horder (Editörler), Action and Value in Criminal Law, Clarendon Press, Oxford 1993, s. 155-174.
• Karakurt, Ahu, “Türk Ceza Kanunu’nda Hata”, Ceza Hukuku Dergisi, Y. 4, S. 10, Ağustos 2009, s. 109-155. Koca, Mahmut, “Türk Ceza Hukukunda Hata”, içinde: 3. Yılında Yeni Ceza Adaleti Sistemi, İstanbul Kültür Üniversitesi, Ankara 2009, s. 63-90.
• Koca, Mahmut/Üzülmez, İlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 13. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2020.
• Mahmutoğlu, Fatih Selami/Ünver, Yener, “Kanunu Bilmemek Mazeret Sayılmaz Kuralı Üzerine”, İstanbul Barosu Dergisi, C. 72, S. 4-5-6, Y. 1998, s. 371-395.
• Meraklı, Serkan, Ceza Hukukunda Kusur, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2020.
• Meran, Necati, “TCK’da Yasak Hatası”, Terazi Hukuk Dergisi, Y. 4, S. 32, Nisan 2009, s. 65-72.
• Ozansü, Mehmet Cemil, “Yeni Türk Ceza Kanunu Çerçevesinde Hata Kavramı”, içinde: Suç Politikası, Karşılaştırmalı Güncel Ceza Hukuku Serisi 5, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2006, s. 385-402.
• Önder, Ayhan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, C. II-III, İstanbul, Beta Basım Yayın Dağıtım, 1992.
• Özbek, Veli Özer/Doğan, Koray/Bacaksız, Pınar, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 10. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2019.
• Özek, Çetin, “Ceza Normunun Varlığında Hata”, Bilgi Toplumunda Hukuk Ünal Tekinalp’e Armağan, C. III, İstanbul 2003, s. 817-830.
• Özen, Mustafa, Ceza Hukuku Genel Hükümler Dersleri, Adalet Yayınevi, Ankara 2020.
• Özen, Mustafa, “Ceza Hukukunda Bilmemek ve Hata”, Uğur Alacakaptan’a Armağan, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2008, s. 590 vd.
• Öztürk, Bahri/Erdem, Mustafa Ruhan, Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, 20. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2020.
• Roxin, Claus, “Yasağa İlişkin Yanılma”, (Tercüme: Osman İsfen), içinde: Suç Politikası, Karşılaştırmalı Güncel Ceza Hukuku Serisi 5, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2006, s. 277-296.
• Soyaslan, Doğan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 9. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2020.
• Soyer Güleç, Sesim, Türk Ceza Kanununda Haksızlık Yanılgısı (m. 30/4)”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.10, S. 1, Y. 2008, s. 59-91.
• Sözüer, Adem, “Hukukî Hata”, Yargıtay Dergisi, C. 21, S. 4, Ekim 1995, s. 466-490.
• Şenol, Cem, “5237 Sayılı Türk Ceza Kanununa Göre Suçun Maddi ve Nitelikli Unsurlarında Hata (TCK m. 30/1, 2)”, Ceza Hukuku Dergisi, Y. 13, S. 38, Aralık 2018, s. 117-145.
• Töngür, Ali Rıza/Çetintürk, Ekrem, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Adalet Yayınevi, Ankara 2020.
• Toroslu, Nevzat, Ceza Hukuku Genel Kısım, Savaş Yayınevi, Ankara 2005.
• Türk Hukuk Lügati, Türk Hukuk Derneği Yayını, Başbakanlık Basımevi, Ankara 1991. Ünver, Yener, Yeni Türk Ceza Kanununda Kusurluluk, Ceza Hukuku Dergisi, Y. 1, S. 1, Ekim 2006, s. 37-73.
• Van Verseveld, Annemieke, Mistake of Law: Excusing Perpetrators of International Crimes, Doktora Tezi, University of Amsterdam, Amsterdam 2011.
• Yaşar, Osman/Gökcan, Hasan Tahsin/Artuç, Mustafa, Yorumlu Uygulamalı Türk Ceza Kanunu, Cilt I, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2014.
• Yenisey, Feridun/Plageman, Gottfried, Alman Ceza Kanunu Strafgesetzbuch (StGB), Beta Basım Yayın Dağıtım, Ankara 2015.
• Yerdelen, Erdal, “Ceza Hukukunda Yorum Hatası (Der Subsumtionsirrtum)”, Ceza Hukuku Dergisi, C. 9, S. 25, Ağustos 2014, s. 69-101.
• 5377 Sayılı Türk Ceza Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı, TBMM, Dönem: 22, Yasama Yılı: 3, Https://Www.Tbmm.Gov.Tr/Develop/Owa/Kanun_Ss. Durumu?Kanun_No=5377, Erişim Tarihi: 01.01.2021.
• Türk Ceza Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu (1/593), TBMM, Dönem: 22, Yasama Yılı: 2, Sıra Sayısı: 664, https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem22/yil01/ ss664m.htm, Erişim Tarihi: 01.01.2021.
• Uluslararası Ceza Divanı Roma Statüsü, https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/ mevzuat_CDRS.htm, Erişim Tarihi: 01.01.2021. Roma Statüsünün İngilizce Orijinal Metni için bkz: Rome Statute of the International Criminal Court, https://www.icc-cpi.int/resource-library/documents/rs-eng.pdf, Erişim Tarihi: 01.01.2021.