TÜRK İŞ HUKUKU BAĞLAMINDA İKALE SÖZLEŞMELERİNİN GEÇERLİLİK ÖLÇÜTLERİ VE “MAKUL YARAR” KAVRAMI*

Yıl 2022, Sayı: 50, 385 - 416, 30.03.2022

Serkan Taylan Karaç

Öz

Özellikle iş güvencesi hükümlerinin mevzuatımızda yer almasının ardından sıklıkla karşılaşılan ikale (bozma sözleşmesi), mevcut bir iş sözleşmesinin sona erdirilmesini amaç edinir. İş ilişkisi taraflarının karşılıklı olarak anlaşmasıyla, türü ne olursa olsun halihazırdaki bireysel iş sözleşmesi sona ermektedir. İş ilişkisinde zayıf konumda bulunan işçiyi koruma prensibi çerçevesinde şekillenen iş mevzuatımız içerisinde söz konusu sözleşmenin ne şekilde yapılacağı hususunda bir düzenleme yer almamaktadır. İkale (bozma sözleşmesi), her ne kadar hukuki temelini sözleşme özgürlüğünden alsa da işçi bakımından doğuracağı olumsuz neticeler nedeniyle özel bir denetlemeye muhtaç görülmüştür. Genel olarak sözleşmeler bakımından göz önünde bulundurulan geçerlilik ölçütlerinin yanı sıra öğreti tarafından geliştirilen “makul yarar (menfaat)” ölçütü de ikalenin geçerliliği bakımından değerlendirmede bir kriter olarak dikkate alınmaktadır. Hatta geçerli bir ikalenin varlığından bahsedebilmek için söz konusu yararın sağlanmış olması en fazla önem atfedilmiş ölçüt olmuştur. Çalışmamızda ikale konusunda genel bilgiler verildikten sonra söz konusu sözleşmenin geçerlilik ölçütleri, ikale özelinde değerlendirilecek ve makul yarar kavramı ayrı bir başlık altında incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

İkale, iş sözleşmesinin sona ermesi, makul yarar, makul menfaat, iş sözleşmesi, geçerlilik ölçütleri

Legality Criteria of Mutual Rescission Agreements and Concept of “Reasonable Benefit”** within the Context of Turkish Labour Law

Öz

Mutual rescission agreements, which is frequently encountered especially after job security provisions are included in our legislation, aspire to terminate a labour contract. Regardless of the type, the current individual labour contract is terminated by mutual agreement of the employment relation parties. In our labour legislation, which is shaped within the framework of the principle of protecting the employee who is in a weak position in the employment relation, there is no regulation on how the mentioned contract will be formed. Despite mutual rescission agreements take their legal infrastructure from the freedom of contract, they were deemed in need of a particular assessment due to the negative consequences for the employee. In addition to the legality criteria generally considered in respect to contracts, the “reasonable benefit” criterion developed by the doctrine is also taken into consideration as a criterion in the evaluation in terms of the legality of the rescission. In fact, in order to be able to speak of the existence of a valid rescission, the provision of the mentioned benefit has been the most significant criterion. In our study, after giving general information about the mutual rescission, the legality criteria of the said contract will be evaluated in terms of the mutual rescission and the concept of reasonable benefit will be examined under a separate heading.

Anahtar Kelimeler

Mutual rescission, termination of labour contract, reasonable benefit, contract of employment, legality criteria

Kaynakça

• Aktay N, Arıcı K, Senyen-Kaplan E.T, İş Hukuku (6th edn, Gazi 2013)
• Akyiğit E, İş Hukuku (12th edn, Seçkin 2021)
• Akyiğit E, Bireysel İş Hukuku (1st edn, Seçkin 2020)
• Alp M, ‘İş Hukukunda İkalenin (Bozma Sözleşmesi) Geçerlilik Koşulları’, (2008) 17 Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Yargı Kararları ve İncelemeleri Dergisi 26
• Alpagut G, ‘İş Sözleşmesinin Sona Ermesine İlişkin Sözleşmesel Kayıtlar ve Sözleşmenin Tarafların Anlaşmasıyla Sona Ermesi’ (2007) İstanbul Barosu 11. İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Toplantısı 19
• Antalya O. G and Topuz M, Medeni Hukuk, Giriş, Temel Kavramlar, Başlangıç Hükümleri, Cilt: I (4th edn, Seçkin 2021)
• Astarlı M, İş Hukukunda İkale (Bozma Sözleşmeleri) (2nd edn, Turhan 2016)
• Aydın U, ‘İş Sözleşmesinin Anlaşma ile Sona Erdirilmesi’ (2004) 3 Çimento İşveren 4
• Baskan E, İş Sözleşmesinin Feshinde Son Çare (Ultima Ratio) İlkesi (1st edn, Legal 2021)
• Başterzi S, ‘Avukatla Bağıtlanan Sözleşmenin Hukuki Niteliği, İş Sözleşmesinin Vekalet ve Diğer İş Görme Sözleşmelerinden Ayrılması’ (2010) 17 Sicil İş Hukuku Dergisi 175
• Bozkurt M, ‘İş Sözleşmesinin İkale Yolu İle Sona Erdirilmesi’ (Bahçeşehir Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü 2017)
• Bryan M, ‘Rescission, Restitution and Contractual Ordering: The Role of Plaintiff Election’ in Andrew Robertson (ed), The Law of Obligations: Connections and Boundaries (1st edn, UCL Press 2004)
• Collins H, Ewing K.D and McColgan A, Labour Law (1st edn, Cambridge University 2012)
• Çelik N, Caniklioğlu N and Canbolat T, İş Hukuku Dersleri (33rd edn, Beta 2020)
• Çil Ş, ‘İşçinin İşe Başlatılmamasının Fesih Olarak Değerlendirilmesi Sorunu’ (2013) 29 Sicil İş Hukuku Dergisi 77
• Demir K, İş Hukukunda 6701 Sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu Bağlamında Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı (1st edn, On İki Levha 2021)
• Demircioğlu A. M and Centel T, İş Hukuku (19th edn, Beta 2016)
• Ekonomi M, ‘İş Sözleşmesinin Sona Erdirilmesinde Tarafların Anlaşması, İbraname ile İş Güvencesinden Feragat ve Sulh’ (2006) 1 Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Yargı Kararları ve İncelemeleri Dergisi
• Eren F, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (19th edn, Yetkin 2017)
• Gerek H. N, ‘İş Sözleşmesinin İkale Sözleşmesi ile Sona Ermesi’ (2011) 31 Çalışma ve Toplum 43
• Günay C. İ, ‘İkale Sözleşmesi’ (2009) 5 Çimento İşveren 4
• Güzel A, ‘İş Sözleşmesinin Sona Ermesi ve Sonuçları (Eleştirel Bir Yaklaşım)’ in İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Akademik Forumu (1st edn, Legal 2014)
• Hekimler A, ‘Alman İş Hukukunda İş Sözleşmesinin Tarafların Anlaşması -İkale- Yoluyla Sonlandırılması’ (2019) 61 İSGHD 23
• Honeyball S, Honeyball and Bowers’ Textbook on Employment Law (13th edn, Oxford University 2014)
• Kabakçı M, ‘Sözleşme Özgürlüğü ve İkale’ (2012) 25 Sicil İş Hukuku Dergisi 121
• Kabakçı M, ‘İşçinin Eğitim Düzeyi ve İşyerindeki Konumunun İkalenin Geçerliliğiyle İlişkisi İkaleye İlişkin İçtihatta Bir Yumuşama mı?’ (2011) 3-4 Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 179
• Kar B, ‘İş Hukukunda Yorum’ (2012) 28 Sicil İş Hukuku Dergisi 72
• Karaç S. T, Türk İş Hukukunda İkale (Bozma) Sözleşmeleri (1st edn, On İki Levha 2020)
• Kayar İ, 6098 Sayılı Borçlar Kanunu’na Göre Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Özel Borç İlişkileri (11th edn, Seçkin 2019)
• Keser H, ‘Yargıtay Kararları Işığında İş Sözleşmesinin İkale (Bozma Sözleşmesi) ve Bildirim Süreli Fesih Yoluyla Sona Erdirilmesi Ayrımına İlişkin Bir Değerlendirme’ (2017) 54 İSGHD 633
• Kılıçoğlu A. M, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (18th edn, Turhan 2020)
• Kılıçoğlu M, İlke Kararları Işığında İş Hukukunda Temel Kavramlar (1st edn, Turhan 2009)
• Lockton D. J, Employment Law (4th edn, Palgrave Macmillan 2003)
• Mollamahmutoğlu H, Astarlı M and Baysal U, İş Hukuku (6th edn, Turhan 2014)
• Narmanlıoğlu Ü, İş Hukuku, Ferdi İş İlişkileri I (5th edn, Beta 2014)
• Narter S, İş Güvencesi, İşe İade Davaları ve Tazminatlar (3rd edn, Adalet 2018)
• Oğuzman M. K and Öz M. T, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt 1 (12th edn, Vedat 2016)
• Özdemir E, ‘“Sulh Sözleşmesi” İkale Uygulamasının Olumsuzluklarına Çözüm Olabilir mi?’ (2017) Prof. Dr. Turhan Esener II. İş Hukuku Uluslararası Kongresi
• Özdemir, E, ‘İstifa ve İkale İşçinin Sözleşmesini Sona Erdiren Hukuki İşlemlerin Geçerliliği’ (2009) İstanbul Barosu Yayınları 13
• Özön M. N, Küçük Osmanlıca Türkçe Sözlük (4th edn, İnkılap 1988)
• Özyörük H. A, İkale Sözleşmesi (1st edn, Seçkin 2017)
• Senyen-Kaplan E. T, Bireysel İş Hukuku (10th edn, Gazi 2019)
• Sevimli K. A, ‘İş Hukukunda İbra ve İkale Sözleşmelerinin Geçerlilik Koşulları Konusundaki Gelişmeler’ (2009) 14 Sicil İş Hukuku Dergisi 84
• Sözer A. N, ‘Sosyal Sigorta Hukukunda ve İş Hukukunda Gai Yorum Eşyanın Tabiatı ve Hayatın Olağan Akışı’ (2016) 50 İSGHD 631
• Sümer H. H, İş Hukuku (14th edn, Seçkin 2019)
• Süzek S, İş Hukuku (20th edn, Beta 2020)
• Taşkent S, ‘İş Sözleşmesinin İkale Yolu İle Sona Erdirilmesi’ (2011) 4 Kamu-İş 1
• Tulukçu, N. B, İş Mahkemeleri Kanunu ve Arabuluculuk Hükümlerine Göre İş Güvencesi İşe İade (1st edn, Seçkin 2017)
• Yürekli S, Türk Borçlar Kanununa Göre Hizmet Sözleşmesinin Sona Ermesi (3rd edn, Seçkin 2016)