Türkiye’de Hayvansal Gıdaların Coğrafi İşaret Korumalarının Avrupa Birliği Çerçevesinde Değerlendirilmesi

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 1, 50 - 55, 24.12.2018

Duran Güler , Gamze Saner

Öz

Bu
çalışmanın amacı günümüze kadar Türkiye’de coğrafi işaretli olarak tescillenmiş
hayvansal gıdaların, Avrupa Birliği tarafından coğrafi işaret tescilli hayvansal
gıdalarla oransal olarak karşılaştırılması ve Türkiye’de hayvansal gıdaların
coğrafi işaret tescilinde mevcut durumun ortaya konulmasıdır. Coğrafi
işaretler; menşe adı ya da mahreç işareti olarak tescil edilen
sınai mülkiyet haklarıdır. Ürüne katma değer sağlayan coğrafi işaretler
bölgesel kalkınma, ürün kalitesinin korunması, üretici gelirinin artırılması,
tüketicilerin kalitesini ve kökenini bildikleri ürünleri tüketebilmeleri
açısından önemlidir. Avrupa Birliği (AB) tarafından şu ana kadar coğrafi işaret
tesciliyle koruma altına alınan hayvansal gıda sayısı 664’tür. Bunların 244’ü
peynir ve diğer süt ürünleri, 174’ü et ürünü, 164’ü taze et, 47’si su ürünü,
34’ü bal ve 1’i yumurtadır. AB tarafından ilk tescillerin gerçekleştirildiği
21/06/1996 tarihinden günümüze kadar geçen sürede en fazla sayıda koruma altına
alınan hayvansal gıdaların Fransa’ya ait olduğu görülmektedir. Nitekim koruma
altına alınmış toplam hayvansal gıdanın %24.55’i (163 tane) Fransa’nın
ürünleridir. AB tarafından hayvansal gıdaları koruma altına alınmış önde gelen
diğer ülkeler sırasıyla İtalya (109 adet), Portekiz (96 adet), İspanya (74 adet),
İngiltere (46 adet) ve Almanya’dır (40 adet). Henüz AB tarafından koruma altına
alınmış Türkiye’ye ait hayvansal gıda bulunmamaktadır. Bununla birlikte
Türkiye’den AB’ye koruma hakkı için başvurusu yapılmış 11 ürün arasında 4
hayvansal gıda ürünü bulunmakta olup, bunlar et ürünleridir. Oysa Türkiye’de
Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından coğrafi işaretli olarak tescillenmiş 18
hayvansal gıda ürünü bulunmaktadır. Bununla birlikte kuruma 51 hayvansal gıda
ürünü için coğrafi işaret başvurusu yapılmıştır. Coğrafi işaretli hayvansal
gıdaların üretici gelirine ve bölgesel kalkınmaya yeterli katkıyı
sağlayabilmesi için üreticilerin coğrafi işaretli ürünlerin ayırt edici
özelliklerine uygun üretim yapmaları, ilgili kurumlar tarafından AB’de tescil
işlemlerinin yürütülmesi ve politika yapıcıların yasal düzenlemelerle coğrafi
işaretli ürünlerde etkin bir izlenebilirlik, denetleme ve yönetişim sistemi
sağlamaları gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Coğrafi işaret, hayvansal gıdalar, Türkiye, Avrupa Birliği

Kaynakça

• [1] Taşdan, K., Albayrak, M., Albayrak, K., 2014. Coğrafi İşaret Tecilli Gelenekel rünlere İzleneilirlik: Ankara İli Örneği. XI. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 3-5 Eylül, Samsun.
• [2] Ertan, A., 2010. Prestijli Tarım Ürünlerinin Pazarlanmasında Kalite ve Coğrafi İşaret Kavramlarının Tutundurulması ve Bu Bağlamda Tarım Satış Kooperatiflerinin Önemi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2010/2(12): 157-170.
• [3] Toklu, İ.T., Ustaahmetoğlu, E., Öztürk Küçük, H., 2016. Tüketicilerin Coğrafi İşaretli Ürün Algısı ve Daha Fazla Fiyat Ödeme İsteği: Yapısal Eşitlik Modellemesi Yaklaşımı. Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 23(1): 145-161.
• [4] Marangoz, M., Akyıldız, M., 2006. Doğal ve Kültürel Mirasın Korunması Açısından Coğrafi İşaretlerin Önemi ve Buldan Bezi Örneği. Buldan Sempozyumu, 23-24 Kasım, Denizli.
• [5] Tekelioğlu, Y., Demirer R., 2008. Küreselleşme Sürecinde Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretlerin Geleceği. Küreselleşme, Demokratikleşme ve Türkiye Uluslararası Sempozyumu Bildiri Kitabı, Akdeniz Üniversitesi, Gazi Kitabevi, Ankara, 715- 730s.
• [6] Demirer, H.R., 2010. Yöresel Ürün ve Coğrafi İşaretler; Fransa ve Türkiye Üzerine Bir İnceleme. Doktora Tezi. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• [7] Şahin, G., 2011. Türkiye’nin Coğrafi İşaretleri. Uluslararası Katılımlı Coğrafya Kongresi, 7-10 Eylül, İstanbul.
• [8] Şahin, A., Meral, Y., 2012. Türkiye’de Coğrafi İşaretleme ve Yöresel Ürünler. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 5(2): 88-92.
• [9] Şahin, G., 2013. Coğrafi İşaretlerin Önemi ve Vize (Kırklareli)’nin Coğrafi İşaretleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15: 23-37.
• [10] Saner, G., Güler, D., Saner, S., 2014. Türkiye’de Tarımsal Pazarlamada Marka Olgusu. XI. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 3-5 Eylül, Samsun.
• [11] Doğan, B., 2015. Coğrafi İşaret Korumasının Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Önemi. NWSA-Social Sciences, 10(2), 58-75.
• [12] Oraman, Y., 2015. Türkiye’de Coğrafi İşaretli Ürünler. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1): 76-85.
• [13] Albayrak, K., Albayrak, M., Taşdan, K., 2016. Coğrafi İşaret Olarak Antep Fıstığının Menşe Adının Korunması. XII. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 25-27 Mayıs, Isparta.
• [14] Esen, Ş., 2016. Bir Farklılaşma Stratejisi Olarak Coğrafi İşaretler ve Türkiye İncelemesi. Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 7(14): 447-464.
• [15] Dayısoylu, K.S., Yörükoğlu, T., Ançel, T., 2017. Kahramanmaraş’ın Coğrafi İşaretli Ürünleri ve İlin Potansiyel Durumu. KSÜ Doğa Bil. Derg., 20(1), 80-88.
• [16] Dede, S., Didin, M., 2017. Coğrafi İşaretli Ürünlerin Gerçekliği, Orijini ve İzlenebilirliğinde Nanoenkapsülasyon Teknolojilerinin Kullanımının Araştırılması. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2): 97-106.
• [17] Gök, S.A., Ceyhun Sezgin, A., Yıldırım, F., 2017. Gastronomi Alanında Maraş Tarhanasının Değerlendirilmesi. Aydın Gastronomy, 1 (1): 61-70.
• [18] Işkın, M., Şengel, Ü., Zengin, B., 2017. Destinasyonların Tanınırlığında Yerel Yemeklerin Rolü: Büryan Kebabı Örneği. International West Asia Congress of Tourism Research, Van.
• [19] Kantarcı Savaş, S., 2017. Türkiye’de Coğrafi İşaret Kavramına Genel Bakış. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(5): 203-210.
• [20] Keskin, 2017. Türkiye’de Tarımsal Potansiyelin Gizli Gücü: Coğrafi İşaretler ve Geleneksel Ürün Adları. Ahi Evran Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1): 115-128.
• [21] Pamuk, Ş., 2017. Geleneksel Afyon Kaymağı Üretimi. Atatürk Üniversitesi Vet. Bil. Derg., 12(1): 84-89.
• [22] Gökovalı, U., 2007. Coğrafi İşaretler ve Ekonomik Etkileri: Türkiye Örneği. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(2): 141-160.
• [23] Kan, M., Gülçubuk, B., 2008. Kırsal Ekonominin Canlanmasında ve Yerel Sahiplenmede Coğrafi İşaretler. U. Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2): 57-66.
• [24] Kan, M., Gülçubuk, B., Kan, A., Küçükçongar, M., 2010. Coğrafi İşaret Olarak Karaman Divle Tulum Peyniri. KMÜ Sosyal ve Ekonomi̇k Araştırmalar Dergi̇si, 12(19): 15-23.
• [25] Orhan, 2010. Yerel Değerlerin Turizm Ürününe Dönüştürülmesinde “Coğrafi İşaretlerin” Kullanımı: İzmit Pişmaniyesi Örneği. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 21(2): 243-254.
• [26] Kan, M., 2011. Yerel Düzeyde Ekonomik Kalkınmada Coğrafi İşaretlerin Kullanımı ve Etkisi: Akşehir Kirazı Araştırması. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı, Ankara.
• [27] Çalışkan, V., Koç, H., 2012. Türkiye’de Coğrafi İşaretlerin Dağılış Özelliklerinin ve Coğrafi İşaret Potansiyelinin Değerlendirilmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 17(28): 193-214.
• [28] Giray, H., Özkan, F.Z., Oran, H., 2012. Yerel Ürünlerin Ekonomik Kalkınmadaki Önemi. Verimlilik Dergisi, 2012/4: 109-115.
• [29] Kan, M., Gülçubuk, B., Küçükçongar, M., 2012. Coğrafi İşaretlerin Kırsal Turizmde Kullanılma Olanakları. KMÜ Sosyal ve Ekonomi̇k Araştırmalar Dergi̇si, 14(22): 93-101.
• [30] Sünnetçioğlu, S., Can, A., Durlu-Özkaya, F., 2012. Yavaş Turizmde Coğrafi İşaretlemenin Önemi. 13. Ulusal Turizm Kongresi, 6-9 Aralık, Antalya.
• [31] Durlu-Özkaya, F., Sünnetçioğlu, S., Can, A., 2013. Sürdürülebilir Gastronomi Turizmi Hareketliliğinde Coğrafi İşaretlemenin Rolü. Journal of Tourism and Gastronomy Studies 1(1):13-20.
• [32] Mercan, Ş.O., Üzülmez, M., 2014. Coğrafi İşaretlerin Bölgesel Turizm Gelişimindeki Önemi: Çanakkale İli Örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29(2): 67-94.
• [33] Yenipınar, U., Köşker, H., Karacaoğlu, S., 2014. Turizmde Yerel Yiyeceklerin Önemi ve Coğrafi İşaretleme: Van Otlu Peyniri. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 2(2): 13-23.
• [34] Özsoy, T., 2015. Coğrafi İşaretlemenin Katma Değer Oluşturmada Bir Araç Olarak Kullanımı. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(2): 31-46.
• [35] Gürel, E., Gürler, A.Z., Nabalı, B., Ayyıldız, B., 2016. Coğrafi İşaretlerin Kırsal Kalkınma Açısından Değerlendirilmesi: Tokat İli Örneği. XII. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 25-27 Mayıs, Isparta.
• [36] Karaca, O.B., 2016. Geleneksel Peynirlerimizin Gastronomi Turizmindeki Önemi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4(2): 17-39.
• [37] Tepe Balaban, S., 2016. Ekonomik Açıdan Coğrafi İşaretler. FMR Dergisi, 2016(1): 55-62.
• [38] Yanar, A., 2016. Using the Culturel Identity and Geographical Indication in Touristic Souvenirs: Case of Turkey. Social Sciences (NWSASOS), 11(4): 258-269.
• [39] Başaran, D., 2017. Kırsal Kalkınmada Coğrafi İşaretlerin Etkisi: Gaziantep ve Siirt İlleri Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Akdeniz Üniversitesi İktisat Anabilim Dalı Gıda Ekonomisi ve İşletmeciliği Programı. TEPGE Yayın No: 284 ISBN: 978-605-9175-71-5.
• [40] Çekal, N., Aslan, B., 2017. Gastronomik Bir Değer Olarak Tarhana ve Coğrafi İşaretlemede Tarhananın Yeri ve Önemi. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(2): 124-135.
• [41] Çukur, F., Çukur, T., 2017. Coğrafi İşaretli Ürünlerin Kırsal Kalkınma Açısından Değerlendirilmesi: Muğla İli Örneği. Tarım Ekonomisi Dergisi, 23(2): 187-194.
• [42] Ölmez, Z.D., Zurnacı, N., Bozok, D., 2017. Gastronomi Turizminde Yerli Ziyaretçilerin Yöresel Yemeklere Yönelik Tutum ve Davranışları: Seferihisar. Kitapta Bölüm: Gastronomi Üzerine Araştırmalar. Sf: 389-404. Detay Yayıncılık, Ankara.
• [43] Polat, 2017. Turizm ve Coğrafi İşaretleme: Balıkesir Örneği. Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 1(1): 17-31.
• [44] Toprak, L., Oğuz, Z., 2017. Coğrafi İşaretler ve Siirt İli Örneği. 18. Ulusal Turizm Kongresi, 18-22 Ekim, Mardin.
• [45] Polat Üzümcü, T., Alyakut, Ö., Adalet Akpulat, N., 2017a. Coğrafi İşaretleme Kapsamında Kocaeli Gastronomik Ürünlerinin Değerlendirilmesi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(28): 132-140.
• [46] Polat Üzümcü, T., Alyakut, Ö., Fereli, S., 2017b. Gastronomik Ürünlerin Coğrafi İşaretleme Açısından Değerlendirilmesi: Erzurum-Olur Örneği. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 10(2): 44-53.
• [47] Zuluğ, A., 2010. Coğrafi İşaretli Gıdalara İlişkin Tüketici Tercihleri Üzerine Bir Araştırma: İstanbul Örneği. Doktora Tezi. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• [48] Meral, Y., Şahin, A., 2013. Tüketicilerin Coğrafi İşaretli Ürün Algısı: Gemlik Zeytini Örneği. KSÜ Doğa Bil. Derg., 16(4): 16-24.
• [49] Yalçın, B., 2013. Yöresel Ürünlerin Pazarlanması Üzerine Değerlendirmeler. Akdeniz Sanat Dergisi, 6(11): 205-213.
• [50] Meral, Y., 2013. Kahramanmaraş Kent Merkezinde Coğrafi İşaretli Ürünlere İlişkin Tüketici Tercihleri: Gemlik Zeytini Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• [51] Aytop, Y., Şahin, A., 2014. Coğrafi İşaretli Gemlik Zeytinine İlişkin Tüketici Tercihleri: Kahramanmaraş Kent Merkezi Örneği. XI. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 3-5 Eylül, Samsun.
• [52] Topcu, Y., Yalçın, S., 2016. Tüketicilerin Bölge Orijinli/Coğrafi İşaretli Elma Tüketim Tercihleri İçin Ödeme İstekliliği. XII. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 25-27 Mayıs, Isparta.
• [53] Baran, D., Topcu, Y., 2017. Coğrafi İşaretli Erzurum Civil Peynir Tüketim Tercihlerine Dayalı Pazarlama Taktik ve Stratejileri. Iğdır Üni. Fen Bilimleri Enst. Der., 7(3): 257-265.
• [54] Topcu, Y., Baran, D., 2017. Menşe İşaretli Karnavas Dut Pekmezi’nin Tüketici Tercihlerine Dayalı Pazarlama Stratejileri. Türk Tarım – Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi. 5(7): 822-831.
• [55] Töre Başat, H., Sandıkçı, M., Çelik, S., 2017. Gastronomik Kimlik Oluşturmada Yöresel Ürünlerin Rolü: Ürünlerin Satış ve Pazarlanmasına Yönelik Bir Örnek Olay İncelemesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5(Special issue 2): 64-76.
• [56] Yıldız, B., 2008. WIPO’nun Coğrafi İşaret Hukuku Alanındaki Faaliyetleri ile Paris, Madrid ve Lizbon Sözleşmeleri’nde Coğrafi Köken Gösteren İşaretlere İlişkin Düzenlemeler. FMR Dergisi, 2008(3): 34-54.
• [57] Özgür, D., 2011. Coğrafi İşaretlerin Korunması: Avrupa Birliği’ndeki Hukuki Çerçeve ve Türkiye Uygulaması. Doktora Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• [58] Bozgeyik, H., 2013. Garanti Markasının Marka Hukukundaki Yeri ve Benzer Kavramlarla İlişkisi. İÜHFM, LXXI(2): 91-102.
• [59] Altuntaş, A., Gülçubuk, B., 2014. Yerel Kalkınmada Yaygınlaşan Bir Araç Olarak Geleneksel Gıdalar ve Geleneksel Gıda Mevzuatının Yaygınlaştırılabilirliği. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 31(3): 73-81.
• [60] Arıkan, M., Taşcıoğlu, Y., 2016. Avrupa Birliği’nde ve Türkiye’de Coğrafi İşaretli Ürünlerin Gelişimi ve Yasal Yapılanmanın İncelenmesi. XII. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 25-27 Mayıs, Isparta.
• [61] European Comission, 2018. Agriculture and Rural Development. http://ec.europa.eu/Agriculture/quality/door/list.html (Erişim Tarihi: 01.02.2018).
• [62] Türk Patent ve Marka Kurumu, 2018a. Tescilli Coğrafi İşaretler. http://www.turkpatent.gov.tr/TURKPATENT/geographicalRegisteredList/ (Erişim Tarihi: 09.04.2018).
• [63] Türk Patent ve Marka Kurumu, 2018b. Başvuru Aşamasındaki Coğrafi İşaretler. http://www.turkpatent.gov.tr/TURKPATENT/geographicalList/ (Erişim Tarihi: 16.04. 2018).
• [64] Tekelioğlu, Y., 2017 Coğrafi İşaretlerde Yeni Dönem, Gastro, Temmuz-Ağustos-Eylül.
• [65] YÜCİTA (Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretler Türkiye Araştırma Ağı), 2018. yucita.org (Erişim Tarihi: 04.05.2018).