Yoğun Sahil Kullanımının Side-Sorgun Boğaz Sahili’nde (Manavgat/Antalya) Deniz Kaplumbağası (Caretta caretta (Linnaeus, 1758) ve Chelonia mydas (Linnaeus, 1758)) Populasyonlarına Etkileri

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 194, 24 - 49, 20.07.2023

Hakan Sert , Mehmet Cengiz Deval , Ertan Taşkavak

Öz

Ülkemiz kıyılarında üreyen deniz kaplumbağası Caretta caretta ve Chelonia mydas "tehdit altında" olan türler arasında gösterilmektedir. Ayrıca ülkemizin de taraf olduğu Bern ve Barcelona Antlaşmaları gereği deniz kaplumbağaları “kesin koruma altına alınan fauna türleri” listesinde yer almaktadır. Bu nedenle yurdumuzun Akdeniz kıyıları bu türler açısından çok büyük önem taşımaktadır. Şu an ülkemizde deniz kaplumbağaları tarafından yuvalama alanı olarak kullanıldığı belirlenen 21 kumsal bulunmaktadır. Ancak hala keşfedilmemiş üreme alanları mevcut olup buralarda hiçbir koruma önlemi olmadığı için antropojenik kaynaklı zararlar devam etmektedir. Antalya/Manavgat Boğaz Sahili de bu tür keşfedilmemiş önemli bir üreme alanı olma potansiyeline sahiptir. Bu çalışmada daha önce envanter çalışması yapılmayan Antalya/Manavgat Boğaz Kumsalında (Manavgat Irmağının denize döküldüğü yerden Side yönünde yaklaşık 9 km’lik sahil) üreyen deniz kaplumbağalarının yuvalı-yuvasız çıkış sayıları, sahilin farklı bölgelerinde deniz kaplumbağası yuva sayıları yoğunluklarının ne durumda olduğunun belirlenmesi ve kumsalda ergin, yavru kaplumbağaların ve yuvaların zarar görmesine neden olacak abiyotik ve biyotik faktörlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma öncesinde Tarım Orman Bakanlığından Boğaz Sahilinde ilk kez resmi Araştırma İzni alınmış ve Mayıs-Ekim 2022 tarihleri arasında, Batı Mendirek - Side antik kent doğu kapısı arasındaki kumsalda 250 yuvada onbinlerce juvenil Caretta bireyinin korunması ve resmi kayıtlarının tutulması için çaba sarf edilmiştir. Bu çalışma sonucunda, gözlemlerimizde tespit edilen 250 deniz kaplumbağa yuvasından 247’sının iri başlı deniz kaplumbağası (Caretta caretta) ve 3 tanesinin de yeşil deniz kaplumbağasına (Chelonia mydas) ait olduğu tespit edilmiştir. Çalışma alanında deniz kaplumbağalarını tehdit eden faktörlerin başında turizm ve yoğun sahil kullanımından dolayı antropojenik kaynaklı; yapay ışık kaynakları, sahile çöp bırakılması, üreme zamanında geceleri sahilde çok fazla insan bulunması yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Deniz Kaplumbağaları, Caretta caretta, Antropojenik etkiler

Teşekkür

Çalışma sırasında desteklerini esirgemeyen; Manavgat Kaymakamı Abdülkadir DEMİR'e, Manavgat Belediye Başkanı Şükrü SÖZEN'e, Manavgat İlçe Jandarma Komutanlığına, Manavgat Orman İşletme Müdürlüğü ve Doğa Koruma Milli Parklar görevlilerine, İlçe Spor Müdürlüğüne, İlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne ve katılımcı tüm öğrencilere teşekkür ederiz. Araştırma boyunca gece gündüz hep sahilde olan gönüllü desteklerini esirgemeyen hep yanımızda olan DEKAFOK derneği başkanı sayın Seher AKYOL'a teşekkürü bir borç biliriz.

Kaynakça

• Altın, A. , Ayyıldız, H. & Maden, M. (2021). Antalya ili Demre (Kale) kumsalındaki Deniz kaplumbağası (Caretta caretta) popülasyonunun koruma ve izleme faaliyetleri . Marine and Life Sciences , 3 (2) , 80-86 . DOI: 10.51756/marlife.1005331
• Anonim. (2020). National Light Pollution Guidelines for Wildlife Including Marine Turtles, Seabirds and Migratory Shorebirds. Department of Biodiversity, Conservation and Attractions, Common wealth of Australia 2020, 111 s.
• Aymak, C. (2004). Alata Sahilindeki Deniz Kaplumbağalarının (Chelonia mydas ve Caretta caretta) Biyolojik Özellikleri, Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü,
• Balanga, V. (2003). The Green Sea Turtle. Herpetology-F03. Term Paper.
• Baran, I., Durmus, H., Cevik, E., Ucuncu, S., ve Canbolat, A. F. (1992). Türkiye deniz kaplumbağaları stok tespiti. Tr. J. Zool., 16; 119-139.
• Baran, İ. ve Kasparek, M. (1989). Marine Turtles in Turkey. Status survey 1988 and recommendation for conservation and management. Prepared by WWF Hiedelberg , 128pp.
• Başkale, E. (2003). Deniz Kaplumbağa (Caretta caretta (L., 1758)) Yuva Yerlerinin Değiştirme Yöntemiyle Korunması, Yüksek Lisans Tezi. P.A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü,78s, Denizli.
• Başkale, E. ve Kaska, Y. (2003). Koruma Amaçlı Deniz Kaplumbağa Yuvalarının Taşınması. I. Ulusal Deniz Kaplumbağası Sempozyumu, İstanbul.
• Başkale, E. ve Kaska, Y. (2005). Sea Turtle Nest Conservation Techniques on Southwestern Beaches in Turkey. Israel Journal Of Zoology, Vol. 51, pp. 13-26.
• Bertolotti, L., M. Salmon. (2005). Do embedded roadway lights protect sea turtles? Environmental Management 36:702–710
• Canbolat, A.F. (1990). Dalyan Kumsalı’na yuva yapan deniz kaplumbağası Caretta caretta (Linnaeus 1758) üzerine incelemeler, Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 52s, Ankara.
• Canbolat, A.F. (1991). Dalyan Kumsalı (Muğla, Türkiye)’nda Caretta caretta (Linnaeus, 1758) Populasyonu Üzerine İncelemeler. Doğa-Tr.J. of Zoology, 15s.
• Canbolat, A.F. (1997). Dalyan ve Patara Caretta caretta (Linnaeus, 1758) DenizKaplumbağası Populasyonlarının Biyolojisi, Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 454s Ankara .
• Candan, O. (2006). Hollanda plajında (Ceyhan-Adana) yuvalayan yeşil deniz kaplumbağası (Chelonia mydas) yavrularında eşey sıcaklık ilişkisi, Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 121s, Ankara.
• Çıtak Tütün, E. (1998). An Investigation on the effects of different ecological conditions to the embriological development of marine turtle populations, M. Sc. Thesis. Dokuz Eylul University, 54p, Izmir.
• Davenport, J. (1997). Temperature and the Life-History Strategies of Sea Turtles. J. Therm Bio, 22 (6): 479-488.
• Davies, T. W., Smyth. (2018). Why artificial light at night should be a focus for global change research in the 21st century. Global Change Biology 24:872–882.
• Dodd, C. K. Jr. (1988). Synopsis of the biological data on the loggerhead turtle Caretta caretta (Linnaeus 1758). U. S. Fish and Wildlife Service Biological Report, 88; 1-110.
• Du, S. (2021). “Lights, Ocean, Action!”: The Effects of Light Pollution on Sea Turtles’ Nesting and Hatching Behaviours, Toronto university, Canada (https://www.utm.utoronto.ca/ biology/sites/files/biology/public/shared/ undergraduate/BIO376_SherryDu.pdf)
• Erdogan, A., Öz, M., Kaska, Y., Dusen, S., Aslan, A., Yavuz, M., Tunc,
• Erk’akan, F. (1993). Nesting biology of loggerhead turtles Caretta caretta L. on Dalyan Beach. Biol. Cons., 66;1-4, Mugla-Turkey.
• Fossette, S., A. C. Gleiss, J. P. Casey, A. R. Lewis, and G. C. Hays. (2012). Does prey size matter? Novel observations of feeding in the leatherback turtle (Dermochelys coriacea) allow a test of predator-prey size relationships. Biology letters 8:351–354
• Frazer, N.B. (1983). Survivorship of Adult Female Loggerhead Sea Turtles, Caretta caretta, Nesting on Little Cumberland, Herpetologica, 39, 436-447, Georgia, USA.
• Frazer, N.B. and Ehrhart, L.M. (1985). Preliminary Growth Models for Green, (Chelonia mydas) and Loggerhead, (Caretta caretta) Turtles in the Wild. Copeia, 73-79. 62
• Geldiay, R., Koray, T. ve Balik, S. (1982). Status on sea turtle populations (Caretta caretta and Chelonia mydas) in the northern Mediterranean sea, Turkey. in: Biology and Conservation of Sea Turtle (ed. K. A. Bjorndal) pp. 425-434.
• Göde, E. (1988). Köyceğiz Dalyanköy’de kocabaş deniz kaplumbağası (Caretta caretta)’nın yumurta verimliliği üzerine bir çalışma, Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri Enstitüsü, 39s, İzmir.
• Gönenç, E. (1992). Doğal çevre ve Dalyan’da kaplumbağa turizmi, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 67s, İstanbul.
• Groombridge, B. (1990). Marine turtles in the Mediterranean; Distribution, population status, conservation: A report to the Council of Europe, World Conservation Monitoring Centre, 72 p, Cambridge, UK.
• Harewood A., Horrocks J. (2008). Impacts of coastal development on hawksbill hatchling survival and swimming success during the initial offshore migration. Biological Conservation 141, 394-401.n
• Hathaway, R.R. (1972). Sea Turtles Unanswered Questions About Sea Turtles in Turkey. Balık ve Balıkçılık 20 (1): 1-8. http://www.gazipasa.gov.tr
• Herren, R. Bresette, M. & Witherington, B. (2006). Chelonia mydas – Green Turtle. Chelonian Research Monographs 3:90–104
• Ilgaz, Ç. (1998). Investigations on the marine turtle populations of Northern Karpaz and Dalyan Beaches and effects of different ecological condition on hatching success, M. Sc. Thesis. Dokuz Eylul University, 61p, Izmir.
• IUCN (1988). IUCN on sea turtle conservation. Amphibia- Reptilia, 9; 325-327. Kamrowski, R. L., C. Limpus, J. Moloney, Hamann, M. (2013). Coastal light pollution and marine turtles: Assessing the magnitude of the problem. Endangered Species Research 19:85–98
• Kaska, A. (2004). Türkiye kumsallarına yuva yapan deniz kaplumbağalarının genetik yapısı, Yüksek Lisans Tezi. Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 73s, Denizli.
• Kaska, Y. (1993). Investigation of Caretta caretta population in Patara and Kizilot, M. Sc. Thesis. Dokuz Eylul University, 28p, Izmir.
• Kaska, Y. (1998). Studies on the Embryology, Ecology and Evolution of Sea Turtles in the Eastern Mediterranean, PhD Thesis, Glasgow University, UK.
• Kaska, Y. (2000). Predation Pattern of Loggerhead and Green Turtle Nest in the Eastern Maditerranean and it’s Possible Effect on Sex Ratio. Isr. J. Zool., 46: 343-349.
• Kaska, Y., Baran, İ., Ilgaz, Ç.,Türkozan, O., Öz, M., Erdoğan, A. (2001). An estimation of the total nesting activity of sea turtles in Turkey. Proceedings of the 21th International Sea Turtle Symposium. Philedelphia-USA.
• Kaska, Y., Baran, İ., Öz, M., Erdoğan, A., Ilgaz, Ç.,Türkozan, O. (2001). Deniz Kaplumbağalarında Sıcaklığa Bağlı Cinsiyet Tayini. VI. Ulusal Ekoloji Kongresi, Bodrum-Muğla.
• Kaska, Y., Gidiş., Başkale. E., Katılmış. Y., Urhan. R. (2003). Deniz Kaplumbağa Yavru Cinsiyet Oranının Kuluçka Sıcaklık Analizi ve Gonad Histolojisiyle Araştırılması. I. Ulusal Deniz Kaplumbağaları Sempozyumu, İstanbul.
• Kaska, Y., Ilgaz, Ç., Özdemir, A., Başkale, E., Türkozan, O., Baran, İ., Stachowıtsch, M. (2006). Sex ratio estimations of loggerhead sea turtle hatchlings by histological examination and nest temperatures at Fethiye beach. Naturwissenschaften, 93: 338-343, Turkey.
• Kuru, M. (1999). Omurgalı Hayvanlar. Palme Yayıncılık, 5. Baskı, 841s, Ankara .
• Kütle, B. ve Kuzutürk, E. (2005). Çıralı Deniz Kaplumbağası Yuvalama Kumsalı, Tekirova, Beycik, Maden ve Boncuk Koyları Alan Çalışma Raporu. Ulupınar Çevre Koruma, Geliştirme ve İşletme Kooperatifi, 14s, Çıralı, Antalya..
• Lee, S. (1999). Ancient Sea Turtles: Strandedin A Modern World Sea Turtle Restoration Project. 63
• Lutz, P.L. and Musick, J.M. (1997). The biology of sea turtles.CRC Press. Florida.
• M. R., ve Sert, H. (2001). Marine Turtles Nesting at Patara, Turkey, in 2000. Zoology in the Middle East. 24; 31-34.
• M., Tunç, M.R., (2004). Nest Temperatures and Sex Ratio Estimates of Loggerhead Turtles at Patara Beach an the Southwestren Coast of Turkey. Canadian Journal of Zoology, 82: 94-101.
• Mascarenhas, R., Santos, R., Zeppelini, D. (2004). Plastic Debris Ingestion by Sea Turtle in Paraiba, Brazil. Marine Pollution Bulletin, 49: 354-355.
• Mazor, T., N. Levin, H. P. Possingham, Y. Levy, D. Rocchini, A. J. Richardson, Kark, S. (2013). Can satellite-based night lights be used for conservation? The case of nesting sea turtles in the Mediterranean. Biological Conservation 159:63–72.
• Meylan, A.B., ve Meylan, P.A., (1999). Introduction to the Evolution, Life History and Biology of Sea Turtles, (Editors: K.L.
• Eckert, K.A. Bjorndal, F.A. Abreu- Grobois, M. Donnelly) Research and Management Techniques for the Conservation of Sea Turtles IUCN/SSC Marine Turtle Specialist Group Publication No: 4.
• Mısırlıoğlu, M. & Toper, R. (2020). Deniz Kaplumbağası (Caretta Caretta, Chelonia Mydas) İzleme Ve Koruma Çalışmaları: Göksu Deltası Örneği . Doğanın Sesi, (6), 28-43.
• Mrosovsky, N. (1994). Sex ratios of sea turtles. J. Exper. Zool., 270; 16-27.
• Oruç, A., Türkozan, O., Durmuş, S.H., (2003). Deniz Kaplumbağalarının İzinde.Deniz Kaplumbağası Yuvalama Kumsalları Değerlendirme Raporu, Doğal Hayatı Koruma Derneği, 96s İstanbul.
• Öz, M. ve Erdoğan, A. (2001). Patara Özel Çevre Koruma Bölgesinde Deniz Kaplumbağaları Populasyonlarının Araştırılması. Akdeniz Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü ve Akdeniz Üniversitesi Biyolojik Çeşitlilik Araştırma, Geliştirme ve Uygulama Merkezi (AK-BİYOM), 56s, Antalya.
• Öz, M., Erdoğan, A., Kaska, Y., Düşen, S., Aslan, A., Sert, H., Yavuz,
• Özdemir, B. (2004). Bazı biyotik ve abiyotik faktörlerin Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ndeki Chelonia mydas türü deniz kaplumbağası yavrularının yumurtadan çıkış başarısına ve morfolojilerine etkileri, Yüksek Lisans Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 42s, Aydın.
• Özdilek, H.G., Yalçın-Özdilek, Ş., Ozaner, F.S., ve Sönmez, B., (2006). Impact of Accumulated Beach Litter on Chelonia mydas L. 1758 (Green Tuertle) Hatchling of the Samandag Coast, Hatay, Turkey. Fresenius Environmental Bulletin, 15 (1).
• Pritchard, P.C.H ve Mortimer, J.A., (1999). Taxonomi, External Morphology, and Species İdentification, Research end Managements Techniques for the Conversation of the Sea Turtles (Editors: K.L. Eckert, K.A. Bjorndal, F.A. Abreu- Groboıs, M. Donnelly) Research end Managements Techniques for the Conversation of the Sea Turtles IUCN/SSC Marine Turtle Specialist Group Publication No: 4.
• Robertson, K., D. T. Booth, Limpus. C. J. (2016). An assessment of “turtle-friendly” lights on the sea-finding behaviour of loggerhead turtle hatchlings (Caretta caretta). Wildlife Research 43:27–37.
• Sak, S. (1998). Belek Kumsalındaki deniz kaplumbağası populasyonlarının incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 57s, İzmir.
• Santos, A.S. ve Godfrey, M. (2001). Caretta caretta (Loggerhead Sea Turtle) and Eretmochelys imbricata (Hawksbill Sea Turtle) Predatio. Herpetological Review, 32 (1) p: 37.
• Sella, I. (1982). Sea turtles in the eastern Mediterranean and Northern Red sea . pp. 417-423, in: K. A. Bjorndal (Ed.), Biology and Conservation of Sea Turtles. 583 pp, Washington D. C.
• Shoji, J., R. Masuda, Y. Yamashita, Tanaka, M. (2005). Effect of low dissolved oxygen concentrations on behavior and predation rates on red sea bream Pagrus major larvae by the jellyfish Aurelia aurita and by juvenile Spanish mackerel Scomberomorus niphonius. Marine Biology 147, 863–868 (2005). https://doi.org/10.1007/s00227-005-1579-8
• Silva, E., A. Marco, J. da Graça, H. Pérez, E. Abella, J. Patino-Martinez, S. Martins, C. Almeida, C. (2017). Light pollution affects nesting behavior of loggerhead turtles and predation risk of nests and hatchlings. Journal of Photochemistry and Photobiology B: Biology 173:240–249.
• Solomando, A., Pujol, F., Sureda, A., & Pinya, S. (2022). Ingestion and characterization of plastic debris by loggerhead sea turtle, Caretta caretta, in the Balearic Islands. Science of The Total Environment, 826, 154159.
• Sönmez, B. (2006). Samandağ Kumsalında Su Baskını ve Erozyon Tehdidi Altında Deniz Kaplumbağa Yuvalarına Uygulanan Koruma Tedbirleri etkinliğinin araştırılması, Yüksek Lisans Tezi. Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 69s, Antakya. 64
• Şimşek Barçak, D. (2003). Türkiye Akdeniz üreme kumsallarında iribaş deniz kaplumbağası Caretta caretta (L. 1758) genetiği üzerine araştırmalar, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 65s, İstanbul.
• Taşkın, N. (1998). Patara Kumsalındaki deniz kaplumbağası popülasyonunun embriyolojik gelişiminin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 61s, İzmir.
• Turpçulu, S. (2001). Fethiye Yanıklar Kumsalındaki deniz kaplumbağası (Caretta caretta) populasyonu embriyolarının gelişimine ekolojik şartların (sıcaklık, hava, nem, kumun tanecik büyüklüğü) etkisi ve yavru morfolojisinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 51s, İzmir.
• Türkozan, O. (1994). Investigation on the marine turtle populations distributed in Fethiye beach, M. Sc. Thesis. Dokuz Eylul University, 32p, İzmir.
• Türkozan, O., Ilgaz, Ç., Taşkavak. E., Özdemir, A., (2003). Hatch Rates of Loggerhead Turtles and Physical Characteristics of the Beach at Fethiye, Turkey. J. Mar. Biol. Ass. U.K. 83: 231-232.
• Van Meter, V.B. (2002). Florida’s Sea Turtles, Florida Power & Light Company Revised.
• Vandersteen, J., S. Kark, K. Sorrell, N. Levin. (2020). Quantifying the impact of light pollution on sea turtle nesting using ground-based imagery. Remote Sensing 12.
• Yerli, S. V. ve Demirayak, F. (1996). Türkiye’de deniz kaplumbağaları ve üreme kumsalları üzerine bir degerlendirme. DHKD. 238s, İstanbul.
• Yılmaz, C. (2006). Dalyan Kumsalı (Muğla) Caretta caretta deniz kaplumbağası populasyonunun üreme ekolojisi, Yüksek Lisans Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 56s, Aydın.
• Yntema, C. L. and Mrosovsky, N. (1980). Sexual differentiation in hatchling loggerhead (Caretta caretta) incubated at different controlled temperatures. Herpetologica, 36:33-36.
• Zug, G.R., Wynn, A., Ruckdeschel, C. (1983). Age Estimates of Cumberland Island Loggerhead Sea Turtles. Mar. Turtle Newsletter, 25, 9-11.
• https://www.cnnturk.com/yerel-haberler/antalya/manavgat/cevre-bizim-evimiz-ev-temiz-tutulur-1832548 (04.02.2023)