Sekülerleşme Bağlamında Dinin Geleceği: Richard Rorty ve Gianni Vattimo'nun Dinin Geleceği Hakkındaki Söylemleri Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2023, Sayı: 41, 99 - 115

Kübra Canbaz Akça

Öz

Din kavramı insanlık tarihinde oldukça önemli bir yere sahiptir. İlk insan olan Hz. Adem’den bu yana toplumsal yaşamda insanların merkez aldıkları bir olgu olarak dikkat çekmektedir. Toplumsal yapıda meydana gelen bazı değişimlerle insan yaşamının merkezi olan din kavramının geleceği sorgulanmaya başlanmıştır. Modernite öncesi toplumlarda egemen olan din unsuru modernleşme aşamasına gelmiş toplumlarda dönüşüm sürecine girmiştir. Bunun ilk patlak verdiği nokta ise Fransız devriminin gerçekleştiği aydınlanma devri olarak bahsedilen dönemdir. Fransız devrimiyle birlikte aydınlanma çağına geçişte kilise temelinde gerçekleşen bir iktidar gerilemesi, sekülerleşme kavramını ortaya çıkarmıştır. Kilise ve ruhban sınıfın toplum üzerindeki yönlendirici etkisinin azalması noktasında ortaya atılan “dinin gerilemesi” ve “dinin süreç içinde yok olacağı” iddiaları, sekülerleşme olgusunu var olan toplumsal yapıda oldukça tartışılır boyutlara ulaştırmıştır. Nitekim tarihsel süreçte ortaya atılan hemen hemen her görüşün karşıt bir savı da bulunduğu gibi sekülerleşme sürecinin ortaya attığı bu görüşlere karşı oluşan Yeni Paradigma ve Eklektik Paradigma savunucularının savları, din olgusu üzerinde öngörülen bu sürecin tanımlanmasında yol haritası çizmiştir. Çalışmada sekülerleşme teorileri temelinde dinin geleceği değerlendirilirken Richard Rorty ve Gianni Vattimo’nun dinin geleceği hakkında gerçekleştirdiği söylemler kapsamında değerlendirme gerçekleştirilmiştir.
Bu çalışmada Sekülerleşme kavramı bağlamında dinin geleceği tartışılmıştır. Çalışmada din ve sekülerleşmenin kavramsal çerçevesi çizilmiş, sekülerleşme teorileri temelinde dinin geleceği hakkında Rorty ve Vattimo’nun ileri sürdüğü üç din söylemi üzerinden bir değerlendirme yapılmıştır. Elde edilen veriler ve Sekülerleşme teorileri kapsamında din olgusunun toplumsal yaşamdaki rolünün hala devam edip etmediği ve ediyorsa hangi formlarda işlerliğini sürdürdüğü belirlenmeye çalışılmıştır. Klasik sekülerleşme Teorisi’nin öngördüğü “dinsel gerileme” ve “dinsel yok oluş” ifadelerinden hareketle dinsel olanın geleceği, söylemler ve teoriler ışığında tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

sekülerleşme, dinin geleceği, sekülerleşme teorileri, tanrısız hristiyanlık, yorum çağı, kılavuz olarak din

Kaynakça

• Akyüz, Niyazi ve Gürsoy, Şenol (2008). “Modernleşme Sekülerleşme İlişkisi Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme”, Sekülerleşme ve Dini Canlanma Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 22-23 Ekim 2008, 79- 89, Ankara.
• Aron, Raymond (2000). Sosyolojik Düşüncenin Evreleri. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aydın, İsmail Şefik (2020). Bunları Unutmayınız! https://www.yesilgiresun.com.tr/makale/4981379/ismail-sefik-aydin/bunlari-unutmayiniz (Erişim tarihi: 18.12.2023).
• Bayer, Ali (2010). “Sekülerleşme Din İlişkisi: Kuramsal Bir Yaklaşım”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (16), 149-190.
• Berger, Peter L. (2013). Sekülerleşmenin Toplumsal Kaynakları, (Çev. Yavuz, Nuran). Kültür ve Toplum (Editör: Jeffrey C. Alexander, Steven Seidman). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi
• Davie, Grace (2015). “Avrupa Kuralı Doğrulama İstisna Mı?”, Çev: İhsan Toker, M. Ali Kirman ve İhsan Çapçıoğlu (Ed.), Sekülerleşme, Klasik ve Çağdaş yaklaşımlar, ss. 277-298, Ankara: Otto Yayınları.
• Derrıda Jacques; Vattımo Gianni (2011). Din. (Çev: Kundakçı, Durdu; Özcan Mehmet E.). Ankara: Dost Kitabevi.
• Dobbeleare, Karel (1989). “The Secularization of Society? Methodological Suggestions”, Secularization And Fundamentalism Reconsidered, Religion and the Political Order Volume III, Edited by Jeffrey K. Hadden and Anson Shupe, Paragon Hause, New York, First edition, ss. 27-45
• Duignan, Brian (2015). Aydınlanma Avrupa Tarihi. https://web.archive.org/web/20150621073929/https://www.britannica.com/event/Enlightenment-European-history (Erişim tarihi:10.11.2023).
• Durkheim, Emile (1984). The Division of Labor in Society. (Çev. W. D. Halls). New York: Free Press.
• Ertit, Volkan (2020). Sekülerleşme Teorisi, Ankara: Liberte Yayınları, 2. Baskı: Şubat.
• Gorskı, Philip, S. (2000). “Historicizing the secularization debate church, state and society in late medieavel and early modern Europe, ca. 1300 to 1700”, American Sociological Review; Feb.; 65, 1, ss. 138- 168
• Gökberk, Macit (2023). Felsefe Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi, 2. Basım.
• Hamilton, Malcolm, B. (2001) Sociology of Religion: Theoretical and Comparative Perspectives. London: Routledge
• İpek, İbrahim (2018). “Din – Siyaset İlişkisi: Dünü, Bugünü, Geleceği”. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, (2). 33-51.
• İsa Mesih’in Son Zaman Azizler Kilisesi, (2021). Rahiplik Tanrının Gücüdür. https://www.churchofjesuschrist.org/study/liahona/2021/08/the-priesthood-is-gods-power?lang=tur (erişim tarihi: 10.11.2023).
• Karadağ, Cüneyt (2023). “Almanya'da 2022'de Katolik Kilisesinden ayrılanların oranı yüzde 45 arttı” https://www.aa.com.tr/tr/dunya/almanyada-2022de-katolik-kilisesinden-ayrilanlarin-orani-yuzde-45-artti/2933152 (Erişim Tarihi: 16.10.2023).
• Kızılabdullah, Yıldız (2008). Toledo Kılavuz İlkeleri ve Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Programı, Dini Araştırmalar Dergisi, (11), 175-189.
• Kirman, Mehmet A. (2005). Din ve Sekülerleşme, Adana: Karahan Kitapevi.
• Kirman, Mehmet, A. (2008). “Küreselleşme sürecinde sekülerleşme ve dinin geleceği”. ICANAS 38, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Bildirileri, 10-15 Eylül 2007, 279-295.
• Köse, Ali (2001). “Modernleşme-Sekülerleşme İlişkisi Üzerine Yeni Paradigmalar”, Liberal Düşünce Dergisi, (24), 150-165.
• Köse, Ali (2006). “Sekülerleşme Teorileri Bağlamında Türkiye’de Din ve Modernleşme”, Ali Köse (Ed.), Laik Ama Kutsal, ss. 11-19, İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• Kösemihal, Nurettin, Ş. (1982). Sosyoloji Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Löwıth, Karl (1999). Max Weber ve Karl Marx. (Çev. Yılmaz, Nilüfer). Ankara: Doruk Yayınları.
• Luckmann, Thomas (2003). Görünmeyen Din, Modern Toplumda Din Problemi. (Çev. Coşkun, Ali; Aydın, Fuat). İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Marx, Karl (1997). Hegel'in Hukuk Felsefesi'nin Eleştirisine Katkı (Çev. Kenan Somer). Karl Marx. Hegel'in Hukuk Felsefesi'nin Eleştirisi (191-209) içinde. Ankara: Sol Yayınları, 191-209.
• Oxford Languages (2023). “Din”, https://languages.oup.com/google-dictionary-tr/ (Erişim Tarihi: 15.10.2923). Phıllıps, Rick (2004). “Can Rising Rates of Church Participation be a Consequence of Secularization?”, Sociology of Religion; Summer, 65, 2; ss. 139-153.
• Rorty, Richard; Vattimo, Gianni, (2009). Dinin Geleceği. Zabala, Santiago (Der.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Shiner, Larry, (1967/1995) “The Concept of Secularization in Emprical Research”, Journal for the Scientific Study of Religion, (VI) 2, 207-220. Ayrıca The Sociology of Religion (ed) Steve Bruce (1995), c. I, s. 503- 516, Aldershot (İngiltere): Edward Elgar Pub.
• Stark, Rodney (1999). “Secularization: R.I.P.”, Special Issue of Sociology of Religion. 60(3), 249-273.
• Stark, Rodney; Ianaccone Laurence, R. (1994). “A SupplySide Reinterpretation of the ‘Secularization’ of Europe”, Journal for the Scientific Study of Religion. 33(3), 230-252.
• Swatos, William H.; Christiano Kevin J. (1996). “Secularization Theory: The Course of a Concept”, Sosyology of Religion, 60(3), 209-228.
• Swatos, William. H.; Christiano, Kevin J. (2000), “Secularization Theory: The Course of a Concept”, The Secularization Debate içinde (ed) William H. Swatos & Daniel V. Olson, s. 1-20, New York: Rowman & Littlefield Pub.
• Şengül, Fatmanur (2020). Kuramsal Boyutta Sekülerleşme ve Din İlişkisi. Aydın İnsan ve Toplum Dergisi, 6(2), 315-332.
• TDK, (1932). “Sekülerizm”, https://web.archive.org/web/20130328170015/http://www.tdkterim.gov.tr/ (Erişim tarihi: 14.10.2923).
• Wallace, Ruth A.; Wolf, Alison (2020). Çağdaş Sosyoloji Kuramları, (çev. Elburuz, Leyla; Ayas, Mehmet R.) İzmir: Doğu Batı Yayınları.
• Weber, Max (2015). Max Weber's 'Science as a Vocation'. (Ed. P. Lassman, I. Velody & H. Martins) Londra: Routledge.
• Wentworth, William M. (1989). “A Dialectial Conception of Religion and Religious Movements in Modern Society”, Secularization And Fundamentalism Reconsidered,Religion and the Political Order (3), Edited by Jeffrey K. Hadden and Anson Shupe, Paragon Hause, New York, 45-63.
• Wilson, Bryan (1966). Religion in Secular Society: A Sociological Comment, London: Watts.
• Wilson, Bryan (1982). Religion in Sociological Perspective, Oxford University Press.