Tüketim Toplumunda Bireyin Pozitif Özgürlüğü: Teknolojinin İrade Özgürlüğüne Etkisi Bağlamında Bir İnceleme

Yıl 2024, Sayı: 42, 34 - 52

Kübra Canbaz Akça

Öz

Bu çalışmada, kapitalizmin başlamasıyla birlikte ortaya çıkan tüketim toplumundaki bireyin özgürlük meselesi sorgulanmıştır. Kapitalizmle birlikle meydana gelen üretim yapılarındaki değişim zamanla tüketim yapılarındaki değişimi de beraberinde getirmiştir. Bireyler üzerinde oluşturulmaya çalışılan tüketim kültürü ise bireylerin özgürlüğünün sorgulanmasına sebep olmuştur.
Özgürlük meselesi bireylere devlet güvencesiyle beraber sunulan ve çeşitlilik barındıran bir meseledir. Modern toplumlarda bireyin özgür iradesine göre kullandığı bu özgürlüklerin gerçek anlamda bir özgürlük barındırması için irade kapsamında değerlendirilmesi gerekir. Teknolojinin küresel ölçekte yayılması ve bireylere sınırsız bir iletişim alanı sunması bireylerin kitle iletişim araçları aracılığıyla etkilenmesi durumunu ortaya çıkarmıştır. Bu durum da bireydeki pozitif özgürlük ve irade özgürlüğü meselesini sorgulanır hale getirmiştir. Bu kapsamda çalışmada teknolojinin bireyler üzerindeki etkisi pozitif özgürlük ve irade özgürlüğü temelinde analiz edilmiştir. Gerçekleştirilen araştırma sonucunda teknolojinin tüketim toplumunu büyük oranda desteklediği ve kitle iletişim araçlarının bireylerdeki arzu, istek ve heyecanı tetikleyen önemli bir araç olduğu tespit edilmiştir. Bireyin irade özgürlüğünün ise tüm özgürlükleri kapsayan bir kriter olduğu ve irade özgürlüğünün kullanılamaz duruma gelmesiyle diğer özgürlüklerin de kullanılamayacağı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tüketim toplumu, Birey, Teknoloji, Pozitif özgürlük, İrade özgürlüğü

Kaynakça

• Altıntaş, M. (2022). Özgür İrade Üzerine Bir İnceleme, (Erişim tarihi: 05.01.2024) https://onculanalitikfelsefe.com/ozgur-irade-uzerine-bir-inceleme-mert-altintas/#google_vignette Arendt, H. (2021). İnsanlık Durumu, İstanbul: İletişim Yayınları, 10. Baskı.
• Baudrillard, J. (2004). Tüketim Toplumu (Çev. H. Deliceçaylı & F.Keskin), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2010). Nesneler Sistemi (O. Adanır & A. Karamollaoğlu, Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Baudrillard, J. (2013). Tüketim Toplumu: Söylenceleri/Yapıları (H. Delicaçaylı ve F. Keskin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Bauman, Z. (2012). Küreselleşme: Toplumsal Sonuçları (A. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2014). Azınlığın Zenginliği Hepimizin Çıkarına Mıdır? (H. Keser, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Bayır, M. (2019). Küresel Tüketim Toplumu ve Küreselleştirici Araçları. Nosyon: Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi, (2), 11- 33.
• Berlin, I. (2007). İki Özgürlük Kavramı, Liberal Düşünce Dergisi, (Çev: Mustafa Erdoğan) 12(45) Kış-Bahar, 59-72.
• Bocock, R. (2014). Tüketim. (Çev. İ. Kutluk). Ankara: Dost Yayınları.
• Braudel, F. (1982). Civilization and Capitalism, 15th-18th Century: The Structures of Everyday Life. Harper & Row.
• Brenkert, G. G. (1991). Political Freedom, Routledge.
• Coşkun, M. (2012). Popüler Kültür ve Tüketim Toplumu, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1), 837-850.
• CURTIS, N., 2015, İdiotizm Kapitalizm ve Hayatın Özelleştirilmesi (Çev. M. Ratip). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Dinç, B. (2018). Dijitalleşmenin Tüketici Alışkanlıklarına Etkisi, Ekonomistler Platformu. (Erişim Tarihi: 22.12.2023) www.ekonomistler.org.tr
• Duman, Z. (2016). Tüketimci Kapitalizmin ve Tüketim Kültürünün Eleştirisi, Sosyoloji Dergisi, Sayı 33, 15-36.
• En Son Haber, (2023). Tüketim Alışkanlıklarımıza Yön Veren Teknoloji: Yapay Zekâ, (Erişim Tarihi: 21.12.2023). https://www.ensonhaber.com/teknoloji/tuketim-aliskanliklarimiza-yon-veren- teknoloji-yapay-zeka Erdoğan, M. (2001). Dersimiz Özgürlük, İstanbul: Pınar Yayınları, 1. BasımFrankfurt, H. G. (2020). "İradenin Özgürlüğü ve Kişi Kavramı". çev. Aysun Türkcan. Din ve Felsefe Araştırmaları 3/6 (Aralık 2020), 255-268
• Gözler, K. (2000). Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Bursa: Ekin Yayınları.
• Hakyemez, Y. Ş. (2002). Temel Hak ve Özgürlüklerde Objektif Sınır Kavramı ve Döşünce Özgürlüğünün Objektif Sınırları, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 57(2). 18-29.
• Han, B. C. (2019). Neoliberalizm ve Yeni İktidar Teknikleri, (Çev: Barışcan, H). İstanbul: Metis Yayınları.
• Hançerlioğlu, O. (1975). İnanç Sözlüğü, İstanbul: Remzi Yayınları.
• Hız, G. ve Hız, K. (2011). Yoksulluk ve Yoksunluk Penceresinden Tüketimi, Lüks Tüketimi ve Tüketim Toplumunu İzleme. Yoksullukla Mücadele Stratejileri Sempozyumu, 145-158.
• Hobsbawm, E. J. (1962). The Age of Revolution: Europe 1789-1848. Weidenfeld & Nicolson.
• Hülür, H. (2000). Küreselleşme ve Toplumbilimsel Kuramlaştırma Sorunu. Selçuk İletişim, 1(2), 27-36.
• Kale, N. (1992). Potansiyel Özgürlükten Eylemsel Özgürlüğe, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 2, ss. 753-761
• Kurt, S. (2006). Hayek’in Özgürlük ve Adalet Teorisi, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 199-213.
• Lasch, C. (2006). Narsisizm Kültürü, (Çev: S. Öztürk ve Ü.H. Yolsal), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Marcuse, H. (1990). Tek Boyutlu İnsan, (Çev: Aziz Yardımlı), İstanbul: İdea Yayınları. Marx, K. (1867). Das Kapital. Progress Publishers
• Odabaşı, Y. (2009). Postmodern Pazarlama: Tüketim ve Tüketici. İstanbul: MedCat Yayınları.
• Öner, N. (1990), İnsan Hürriyeti, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Örselli, E. (2009), Ulusal Program ve Türkiye’de Düşünce Özgürlüğü, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Cilt 9, Sayı 17, 2009, 218- 236.
• Özgül, E. (2011). Tüketicilerin Sosyo-Demografik Özelliklerinin Hedonik Tüketim ve Gönüllü Sade Yaşam Tarzları Açısından Değerlendirilmesi. Ege Akademik Bakış Dergisi, 11(1), 25-38.
• Sağlam, F. (1982). Temel Hakların Sınırlanması ve Özü, Ankara: AÜSBF Yayınları.
• Sarıbay, A. Y. (1993). Postmodernite ve Kültür Olarak İslam-Kültürel Bir Çözümleme, Türkiye Günlüğü, Sayı:25, Ankara.
• Savran, S. (1996). Küreselleşme mi Uluslararasılaşma mı? Sınıf Bilinci, c.1, s.16, ss.37-79. Schumpeter, J. A. (1942). Capitalism, Socialism and Democracy. Harper & Brothers
• Seyhan, N. (2013). Aristoteles’te ve Farabi’de Özgür İrade, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Şahin, K. (2008). Farklı Özgürlük Anlayışları Çerçevesinde İfade Özgürlüğünün Temellendirilmesi ve Sınırlandırılması, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı
• Şen, A. A. (2022). Tüketim Toplumu Hakkında (Erişim Tarihi: 02.01. 2024).
• https://medyaveiletisim.kulup.tau.edu.tr/tuketimtoplumu/
• T.C. Anayasası, (1982). Resmî Gazete, 17863 https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2709&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 TDK, (2005). Türkçe Sözlük, 10. Baskı, AnkaraTomlinson, J. (2004). Küreselleşme ve Kültür (Çev. A. Eker), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• TRT Akademi, (2016). Dijital Medya ve Özgürlük Problemi, Dijital Mmedya Sayısı- Röportaj, 1(2), 659-680.
• Uygun, O. (1992). 1982 Anayasası'nda Temel Hak ve Özgürlüklerin Genel Rejimi İstanbul: Kazancı Yayınları.
• Veblen, T. (1899). The Theory of the Leisure Class. Macmillan.
• We Are Social, (2022). We Are Social 2022: Dünyada ve Türkiye’de İnternet-Sosyal Medya Kullanımı, (Erişim Tarihi:22.12.2023). https://recrodigital.com/dunyada-ve-turkiyede-internet- sosyal-medya-kullanimi-2022/
• Weber, M. (1905). The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism. Routledge.
• Zuboff, S. (2019). The Age of Surveillance Capitalism: The Fight for a Human Future at the New Frontier of Power, PublicAffairs. PublicAffairs.