ARİSTOTELES’İN BİLGİ ANLAYIŞI: EPİSTEME, MANTIK VE DÜŞÜNCE ERDEMLERİ İLİŞKİSİ

Yıl 2024, Sayı: 43, 210 - 223

Mehmet Ali Sarı , Selin Güleroğlu

Öz

Aristoteles’in bilgi anlayışı, felsefe tarihi kapsamında klasik epistemolojiyi anlayabilmek açısından önemlidir. Aristoteles bilgi anlayışını oluştururken insan zihninin genel düşünme sistemini soruşturmak ve temellendirmek gayesiyle yola çıkmıştır. Bu doğrultuda bilimleri nesnelerine göre teorik, pratik ve poetik olmak üzere üç başlık altında sınıflandırmış ve tek tek her bir bilim türünün insan zihni tarafından nasıl bilinebileceğine dair sorular sorarak ilk ilkelere ulaşmayı hedefleyen bir bilim tasarımı ortaya çıkarmıştır. Buradan hareketle düşünce, dil ve mantık arasında bir ilişki kurmuş ve meşhur Aristoteles mantığını sistematize etmiştir. Özellikle öncüllerden zorunlu olarak çıkarılan tümdengelimsel yöntem onun mantığının temelini oluşturur. Aynı zamanda Aristoteles, bilgiye ulaşmak için yalnızca akıl yürütmenin değil, düşünce erdemlerinin de önemli olduğunu vurgulamıştır. Çünkü söz konusu erdemler sadece bilgiyi elde etme noktasında değil, pratik yaşamımızda nasıl erdemli bir şekilde yaşanır sorusuna da cevap vermektedir. Dolayısıyla Aristoteles’in bilgi felsefesi teorik, pratik ve yaratıcı bilimlerin iç içe geçtiğini ve onlara bütünsel bir yaklaşımla bakmamız gerektiği ve onun epistemolojisinin hem mantıksal hem de ontolojik bir zeminde ortaya çıktığı sonucuna bizi ulaştırmaktadır. Bu makalede sözü edilen başlıklara tek tek değinilmiş ve yeterince karmaşık olan Aristoteles’in epistemolojisinin daha açık bir şekilde ifade edilmesi hedeflenmiştir. Çalışmamızda ana hedefimiz Aristoteles’in bilgi anlayışını bütünsel bir şekilde ele almak ve daha iyi kavramaktır.

Anahtar Kelimeler

Aristoteles, Epistemoloji, Mantık

Kaynakça

• Aristoteles (2011a). İkinci Çözümlemeler. (Çev. A. Houshiary), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Aristoteles (2014). Nikomakhos’a Etik. (Çev. Furkan Akderin), Say Yayınları, 1.Baskı, İstanbul.
• Aristoteles, (1996). Metafizik, (Çev. Ahmet Arslan.) Sosyal Yayınlar, İstanbul.
• Aristoteles, (2017). Kategoriler-Önermeler, (Çev. Furkan Akderin), Say Yayınları. İstanbul.
• Aristoteles. (1998). Birinci Çözümlemeler, (Çev. Ali Houshiary), Dost Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Arslan, Ahmet (2023). İlkçağ Felsefe Tarihi III-Aristoteles, Alfa Yayınları, 3 Baskı, İstanbul.
• Bolton, R., Code, A., & Hetherington, S. (2012). Aristotle on knowledge. Epistemology: the key thinkers, 50-71.
• Cevizci, Ahmet (2017). Felsefe Tarihi, Say Yayınları, İstanbul.
• Güzel, C. (2003). Aristoteles’ te Bilgi, Bilim, Bilgide Kesinlik. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 20(1), 126-139.
• Hauser, C. (2019). Aristotle’s Explanationist Epistemology of Essence. Metaphysics, 2(1), 26-39.
• Hertig, M. (2015). Another Kind of Knowledge: Aristotle's Phronêsis from an Epistemological Point of View (Doctoral dissertation, Université de Lausanne, Faculté des lettres).
• İnam, Ahmet. (2015). Bilginin Renkleri. Felsefe Dünyası, (61), 5-15.
• Smith, R. (2000). Aristotle’s Logic, Retrieved from Aristotle’s Logic (Stanford Encyclopedia of Philosophy First published Sat Mar 18, 2000; substantive revision Tue Nov 22, 2022
• Tağman, S. Ertan. (2018). Bilimsel Açıklamanın Felsefi Temelleri Bağlamında Aristoteles’in Dört Neden Kuramı. Dört Öge, 13, 85-106.