Günah ile Tövbe Arasındaki Mahiyet İlişkisi

Yıl 2024, , 288 - 307, 30.04.2024

Fatih Tok

https://doi.org/10.31121/tader.1327031

Öz

Yeryüzünün imar, inşa ve ıslahından sorumlu olan insan, zaman zaman hata, günah ya da suç işleyerek hem kendisine hem de çevresine zarar verebilmektedir. Bu durum onu hem insanlar nezdinde hem de Allah nazarında suçlu ve günahkâr kılmaktadır. Ancak Allah (cc) insanı, işlediği suçlardan ötürü hemen cezalandırmamaktadır. O, insana hatasını telafi edecek zaman ve fırsat vermektedir. Bu tür durumlarda insandan beklenen, vakit kaybetmeden pişmanlığını ifade ederek hatasından dönmesi, tövbe etmesi ve sebep olduğu zararı telafi etme çabası içerisinde olmasıdır. Zira ayetleri incelediğimizde tövbenin, sözlü olarak ifade edilen salt bir pişmanlıktan ibaret olmadığını görürüz. Kur’ân’a göre sahih ve makbul bir tövbe insanda, pişmanlık yanında bir daha aynı hataya düşmeme kararlılığı ve hem kendi nefsini hem de çevresini ıslah etme gayreti ortaya çıkarmalıdır. Tövbe sürecinde dikkat çeken husus, işlenen suçun ya da hatanın mahiyetinin sürecin seyrini belirliyor olmasıdır. Öyle ki tövbe sonucunda insan aslî fıtratına dönmüş olmalı ve işleyeceği salih amellerle yeryüzünün imar, inşa ve ıslah faaliyetlerine katkıda bulunmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Tefsir, Günah, Suç, Tövbe, Af

The Content Relationship Between Sin and Repentance

Öz

The human being, who is responsible for the reconstruction, construction and improvement of the earth, can harm both himself and his environment by committing mistakes, sins or crimes from time to time. This situation makes him guilty and sinful both in the eyes of people and in the eyes of Allah. However, Allah (swt) does not immediately punish people for their crimes. It gives people time and opportunity to make up for their mistake. In such cases, what is expected from a person is to express his regret without losing time, to turn from his mistake, to repent and to make an effort to compensate for the damage he has caused. Because when we examine the verses, we see that repentance is not just a verbally expressed regret. According to the Qur'an, a true and acceptable repentance should bring out a person's determination not to make the same mistake again, as well as repentance, and an effort to improve both himself and his environment. The point that draws attention in the process of repentance is that the nature of the committed crime or mistake determines the course of the process. So much so that, as a result of repentance, man should return to his original nature and contribute to the reconstruction, construction and improvement activities of the earth with his good deeds.

Anahtar Kelimeler

Qu’ran, Commentary, Sin, Repentance, Crime, Forgiveness

Kaynakça

• Alper, Hülya. “Münafık”. TDV İslam Ansiklopedisi. 31/564-566. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Ateş, Süleyman. “İhlas”. TDV İslam Ansiklopedisi. 21/535-537. Anakara: TDV Yayınları, 2000.
• Bayram, İbrahim. “Cüveynî’nin Tövbe Anlayışı”. Rumeli İslâm Araştırmaları Dergisi, 2021, cilt: IV, sayı: 7, s. 100-121.
• Beğavī, Ebu Muhammed el-Ferra el-. Meʿālimu’t-Tenzīl. thk. Muhammed Abudllah en-Nemr vd. Riyad: Daru’t-tayyibe, 1409 h.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. bab ve trc. Muhammed Zekeriya Kandehlevî, Pakistan: el-Büşra, 2016/1437.
• Cehdi, Muhammed Ali. “Kuran ve Rivayetlerde Tövbe ve Afv Taleb Etme Meselesi”. Bakü Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nin İlmi Mecmuası, 2010, sayı: 13, s. 353-360.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. es-Sıhâh tâcü'l-lüga ve sıhâhu'l- 'arabiyye. thk. Ahmed Abdu'l-Gafûr Attâr, Beyrut: Dâru'l-'İlm li'l-Melâyîn, 3. Baskı, 1984.
• Ebū Ḥayyān el-ʾEndelūsī. el-Baḥru’l-Muḥīṭ. thk. ʿĀdil ʾAḥmed ʿAbdulmevcūd - ʿAlī Muḥammed Muʿavvaḍ, I-VIII, Beyrut: Dāru’l-Kutubu’l-ʿİlmiyye, 1993.
• Emanet, Sare. Din Eğitimi Açısından Kur'an'da Tövbe-İstiğfarın Süreç ve Yapıları. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
• Ezherī, Ebu Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzību’l-Luġa. thk. Abdüsselâm Muhammed Harun, Kahire: Daru’l-Mısriyye, ts.
• Fīrūzābādī, Mecduddīn Muḥammed b. Yaʿḳūb. Beṣāʾiru Zevi’t-Temyīz fī Leṭāʾifi’l-Kitābi’l-ʿAzīz. thk. Muḥammed ʿAlī en-Neccār, I-VI, Ḳahire: Lecnetu ʾİḥyāʾi’t-Turasi’l-İslāmī, 1996.
• Güller, Hasan Hüseyin. Hadislerde Pişmanlık ve Tövbe. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Ḫalīl b. ʾAḥmed el-Ferâhîdî. Kitābu’l-ʿAyn. thk. Abdulhamid Hendâvî, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2003.
• Harman, Ömer Faruk - Bebek, Adil. “Günah”. TDV İslam Ansiklopedisi. 14/278-285. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
• Ḥasen el-Muṣṭafavī, et-Taḥḳīḳ fī Kelimāti’l-Ḳurʾāni'l-Kerīm, I-XIV, Kahire–Londra: Merkezu Neşri ʾĀsāri’l-ʾAllāme el-Muṣṭafavī, Ṭahrān 1393 h.
• Hayreddin Karaman vd.. Kur'an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. Ankara: DİB Yayınları, 2017.
• Işık, Harun. “Gazâli’nin Tövbe Algısı”. Bilimname: Düşünce Platformu, 2013/1, sayı: 24, s. 177-194.
• İbn Âşûr. et-Tahrîr ve't-Tenvîr. Tunus: Dâru’t-Tunusiyye, 1984.
• İbn Dureyd, Muhammed b. Hasan. Cemheratu’l-Luġa. thk. Remzi Münir Ba'lebekkî, Beyrut: Dâru'l-İlmi li'l-Melâyîn, 1987.
• İbn Fāris, Ebu’l-Hüseyin Ahmed. Mucmelu’l-Luġa. thk. Abdüsselam Muhammed Harun, Beyrut: Daru’l-fikr, 1979.
• İbn Kesir, Ebu’l-Fidâ. Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azim. thk. Mustafa es-Seyyid Muhammed vd. Giza: 2000.
• Katar, Mehmet. İlahi Dinlerde Tövbe Anlayışı Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Ankara Ün-iversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1993.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. Kur’an’da Kişilik Psikolojisi. Ankara: Gece, 2017.
• Kazvînî, Ebi Abdillah Muhammed b. Tezîd. Sünen-i İbn Mâce. talik. Muhammed Fuad Ab-dulbaki, (b.y.: Daru İhyau’l-kütübü’l-Arabiyye, ts.)
• Kubeysī, Ahmed Ubeyd. Mevsūʿatü’l-kelime ve ahavâtihhâ fi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Beyrut: Daur’l-marife, 2017.
• Māturīdī, ʾEbū Manṣūr Muḥammed b. Muḥammed b. Maḥmūd es-Semerḳandī. Teʾvīlātu’l-Ḳurʾān. thk. Ahmed Vanlıoğlu vd.. 17 Cilt. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005-2010.
• Māverdī, ʾEbu’l-Ḥasen ʿAlī b. Muḥammed b. Ḥabīb el-Baṣrī. en-Nuket ve'l-ʿUyūn. thk. es-Seyyid b. ʿAbdulmaḳṣūd b. ʿAbdurraḥīm. 6 Cilt. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, ts.
• Merad, Ali. “Islah”. TDV İslam Ansiklopedisi. 19/143-156. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Muhammed Reşit Rıza. Tefsiru’l-Menar. Beyrut: Daru’l-marife, 2. Basım, ts.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Beyrut-Lübnan: Daru’l-kütübü’l-ilmiyye, 1. Basım, 1991/1412.
• Nesefî, Ebu’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medârikü’t-tenzîl ve ḥaḳāʾiḳu’t-teʾvîl. thk. Yusuf Ali Bedîvî. Beyrut: Dâru’l-kelimu’t-tayyib, 1997.
• Özer, Salim. “Günahların Affında ve Cezaların Düşmesinde Tövbenin Etkisi”. Bilimname: Düşünce Platformu, 2008/1, cilt: VI, sayı: 14, s. 79-108.
• Rāġıb el-ʾIṣfehānī, ʾEbu’l-Ḳāsım el-Ḥuseyn b. Muḥammed. el-Mufredāt fī Ġarībi’l-Ḳurʾān. thk. Muḥammed Seyyid Keylānī. Beyrūt: Daru’l-Maʿrife, ts.
• Rāzī, ʾEbū ʿAbdillāh Faḫruddīn Muḥammed b. ʿUmer b. Ḥuseyn. Mefātīḥu’l-Ġayb. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1981.
• Ṣāḥib İsmail b. ʿAbbād. el-Muḥīṭ fi’l-luga. thk. Muhammed Hasan Âl-i Yâsîn. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1994
• Sarraoğlu, Ahmet. Hadislerde Tövbe. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler En-stitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1996.
• Seyyid Kutup. Fî Zılâli’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru İhyai’t-türâsi’l-Arabî, 7. Basım, 1971.
• Sinanoğlu, Mustafa. “Şirk”, TDV İslam Ansiklopedisi. 39/193-198. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
• Suyûtî, Celaleddin. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-tefsir bi’l-me’sûr. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. Kahire: Hicr, 2003.
• Ṭaberî, Muḥammed b. Cerîr. Cāmiʿu’l-Beyān ʿan Teʾvīli ʾĀyi’l-Ḳurʾān. thk. ʿAbdullāh b. ʿAbdulmuḥsin et-Turkî. Kahire: Dāru Hecr, 2001.
• Tehānevī, Muḥammed ʿAlī. Keşşāfu Iṣṭılāḥāti’l-Funūn ve’l-ʿUlūm. thk. ʿAlī Dehrūc. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetu Lubnān Nāşirūn, 1996.
• Yıldırım, Halil İbrahim. Tövbe Kavramı ve Kelam Ekollerinin Tövbe Anlayışlarının Muk-ayesesi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Yiğit, İsmail. “Tebük Seferi”. TDV İslam Ansiklopedisi. 40/228-230. Ankara: TDV Yayınları, 2001.
• Zemaḫşerī, ʾEbu’l-Ḳāsım Maḥmūd b. ʿUmer b. Muḥammed el-Ḫarizmī. el-Keşşāf ʿan Ḥaḳāʾiḳi’t-Tenzīl ve ʿUyūni’l-ʾEḳāvīl fī Vucūhi’t-Teʾvīl. thk. ʿĀdil ʾAḥmed ʿAbdulmevcūd - ʿAlī Muḥammed Muʿavvaḍ. 6 Cilt. Riyaḍ: Mektebetu’l-ʿUbeykān, 1998.
• Zemaḫşerī, ʾEbu’l-Ḳāsım Maḥmūd b. ʿUmer b. Muḥammed el-Ḫarizmī. Esāsu’l-Belāġa. thk. Muḥammed Bāsil ʿUyūnu’s-Sūd. 2 Cilt. Beyrūt: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1998.