TEFSİR İLMİNİN TANIMI: MOLLA FENÂRÎ ÖRNEĞİ

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1 - NİSAN, 1 - 20, 29.04.2017

Mehmet Çiçek

Öz

Tefsir İlmi’nin tanımının Molla Fenârî tarafından nasıl
ele alındığını ortaya koymaya çalışacağımız bu makalede öncelikle Fenârî’nin
yaşadığı döneme kadar ki tefsir ilmi terkibinin kullanımını ortaya koyacağız.
Devamında Molla Fenârî’nin meseleyi hangi zeminde ele aldığını da gösteren iki
müellifin, Kutbeddin Râzî ve Teftâzânî’nin tanımlarını aktaracağız. Bu genel ve
özel bilgilendirme, bir taraftan okuyucunun zihninde Tefsir İlmine dair bir
fikir oluşturmayı hedeflerken diğer taraftan Molla Fenârî’nin tanımını hangi
zeminde incelediğini bize verecektir. Nitekim Aynu’l-‘yân adlı eserinde bu
tanımların kritiklerini yapan Molla Fenârî, aynı zamanda kendi tanımında da
neyi dikkate alacağının ipuçlarını verir.

Molla Fenârî’nin Tefsir ilmi tanımını verdikten sonra ise
bu tanımı diğer tanımlardan ayıran noktalara değinilecektir. Son olarak Tefsir
ilmine ne tür bir katkı yaptığı üzerinde durularak kendisinden sonraki ulema
tarafından bu tanımın ne kadar dikkate alındığı tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir İlmi, Molla Fenârî, Aynu’l-A‘yân

Kaynakça

• Aşkar, Mustafa “Osmanlı Devletinde Alim Mutasavvıf prototipi olarak ilk Şeyhulislam Molla Fenârî ve Tasavvuf Düşüncesi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: XXXVII, Ankara, 1997, s. 385-401.
• Aşkar, Mustafa “Molla Fenârî’nin (ö. 834/1431) ‘Şerhu Dibâceti’l-Mesnevî’ adlı risalesi ve tahlili” Tasavvuf İlmî ve Akademik araştırma Dergisi, Sayı: 14, Ankara 2005, s. 83-102.
• Aşkar, Mustafa, “Osmanlı’nın Kuruluş Döneminde Bir İbn Arabî Takipçisi: Molla Fenârî ve Vahdet-i Vücûd Anlayışı”, Uluslararası Molla Fenârî Sempozyumu –Bildiriler-, editörler: Tevfik Yücedoğru vd., Bursa 2010, s. 271-290.
• Boyalık, M. Taha, “Molla Fenârî’nin Tefsir İlminin Mahiyetine Dair tartışmasının Tahlili”, İslam Araştırmaları Dergisi, Sayı: 18, 2007, s. 73-100.
• Ceyhan, Semih “Molla Fenârî ve Bir Usul Metni olarak Şerhu Dibâceti’l-Mesnevî”, İslam Araştırmaları Dergisi, sayı: 23, 2010, s. 75-115.
• Cürcânî, Ebü'l-Hasan Seyyid Şerif Ali b. Muhammed b. Ali (816/1413) Haşiyetü’l-Keşşaf, I-IV, Daru'l-Ma'rife Beyrut.
• _______________, et-Ta‘rîfât, Matbaa-i Amire, İstanbul, 1253.
• Çiçek, Mehmet, “Tarsûsî’nin Enmûzecu’l-Ulûm’unda Tefsir”, Turkish Studies, Cilt: IX/2, 2014, s. 495-521.
• Demirci, Mehmet, “Tefsir Usûlünün Felsefesi: et-Teysîr fî kavâid-i ilmi’t-tefsir Örneği”, Osmanlı Toplumunda Kur’an Kültürü ve Tefsir Çalışmaları -I-, editörler: Bilal Gökkır vd., Ankara, 2011, s. 295-314.
• Ebû Hayyân, Muhammed Yusuf, (745/1344), el-Bahru’l-muhît, I-VIII, thk. Adil Ahmed Abdulmevcut, Ali Muhammed Muavvız, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, Lübnan, 1413/1993.
• eş-Şeyh Osman, Kavâidü İlmi’t-Tefsîr, Thk. Mustafa Özel, Birleşik Matbaacılık, İzmir, 2005.
• Haddâdî, Ebu’n-Nasr Ahmed b. Muhammed, el-Medhal li ilm-i tefsir-i kitabillahi teâlâ, thk. Safvan Adnan Davûdî, Dâru’l-Kalem, Dımeşk, 1408/1988.
• İbnu’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed Bağdâdî, (597/1201), Zâdu’l-mesîr fî ilmi't-tefsir, I-IX, 3. Baskı, el-Mektebü’l-İslâmî, Beyrut, 1404/1984.
• İbnü'l-İmad, Ebü'l-Felah Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed, (1089/1679), Şezerâtu’z-zeheb fî ahbâri men zeheb, I-X, thk. Abdülkadir Arnavud, Muhammed Arnavud, Dâru ibn Kesîr, Beyrut, 1406/1986.
• Kâfiyecî, Ebû Abdullah Muhyiddin Muhammed b. Süleyman, (879/1474), et-Teysîr fî kavâidi ilmi’t-tefsîr, thk. Mustafa Muhammed Hüseyin ez-Zehebî, Mektebetü’l-Kudsî, Kahire, 1419/1998.
• Karagöz, Mustafa, “el-İksîr fî kavâidi’t-Tefsîr Örneğinde Tefsir Usûlü Yazımına Bir Katkı”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010/1, cilt IX, sayı XVII, s. 171-200.
• Kâtip Çelebi, Hacı Halife Mustafa b. Abdullah (1067/1657), Keşfü’z-zünûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn, I-V, trc. Rüştü Balcı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2007.
• Konevî, Ebu’l-Meâlî Sadreddin, (672/1273), Fatiha suresi tefsiri: İ'cazü'l-beyan fi te'vili ümmi'l-Kur'an, çev. Ekrem Demirli, İz yayıncılık, İstanbul, 2002.
• Kutbeddin Râzî, Ebu Abdillah Kutbüddin Muhammed b. Muhammed et-Tahtânî, (766/1364), Şerhu Müşkilati’l-Keşşaf, Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih, no: 621.
• Mâturîdî, Ebû Mansur Muhammed b. Muhammed b. Muhammed, (333/944), Te’vilatu Ehli’s-Sünne, I-XVIII, thk. Bekir Topaloğlu, Mizan Yayınevi, İstanbul, 2005.
• Molla Fenârî, Aynu’l-A‘yân, Atıf Efendi Kütüphanesi, no: 193.
• Molla Fenârî, Fusûlü'l-bedâyi‘ fî usûli'ş-şerai', I-II, Şeyh Yahyâ Efendi Matbaası, İstanbul, 1289.
• Molla Fenârî, Şemseddin Muhammed b. Hamza b. Muhammed, (834/1431), Aynu’l-A‘yân, Rıfat Bey Matbaası, Dersaadet 1325.
• Özel, Mustafa, “Tefsir Usûlü İle İlgili Bir Eser”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XIII-XIV, İzmir, 2001, s. 309-312.
• Öztürk, Mustafa, “Molla Fenârî ve Tefsir’de Senkretizm”, Uluslararası Molla Fenârî Sempozyumu –Bildiriler-, editörler: Tevfik Yücedoğru vd., Bursa 2010, s.399-421.
• Seber, Abdülkerim, “Necmeddin et-Tûfî’nin “el-İksîr fî ilmi’t-tefsîr” isimli eserinin Tefsir Usûlü Açısından Değerlendirilmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2006, sayı XXIV, s. 25-59.
• Sülün Murat, (editör) Tefsir Nasıl Bir İlimdir, Tartışmalı İlmî İhtisas Toplantısı, haz. İsmail Kurt, Seyit Ali Tüz, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2011.
• Teftâzânî, Sa'deddin Mes'ud b. Ömer b. Abdullah, (792/1390), Haşiyetü’l-Keşşaf, Süleymaniye Ktp., Fatih, no: 589.
• Teftâzânî, Şerhu’t-Telvih ale’t-Tavzîh, thk. Zekeriyya Umeyrat, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1416/1996.
• Tek, Abdurrezzak, “Molla Fenârî’nin Tasavvufî Kimliği”, Uluslararası Molla Fenârî Sempozyumu –Bildiriler-, editörler: Tevfik Yücedoğru vd., Bursa 2010, s. 441-458.
• Zerkânî, Muhammed Abdülazîm, (1367/1948), Menâhilü'l-irfân fî ulûmi'l-Kur'ân, I-II, thk. Fevvâz Ahmed Zemrelî, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut, 1415/1995.
• Zerkeşî, Bedreddin Muhammed b. Abdullah, el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân, I-IV, thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim, Dâru’t-Turâs, Kahire, ty.