KELÂMÎ VE FIKHÎ İHTİLAF EKSENİNDE BİR TEFSİR: EL-İŞÂRÂTÜ'L-İLÂHİYYE İLE'L-MEBÂHİSİ'L-USÛLİYYE

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 2 - EKİM, 217 - 249, 30.10.2018

Faysal Arpaguş

https://doi.org/10.31121/tader.457069

Öz

Öz: Necmüddîn
et-Tûfî’nin el-İşârâtü’l-ilahiyye ile’l-mebâhisi’l-usûliyye adlı
tefsirinin incelendiği bu çalışmada, müellifin hayatı ile birlikte eserinin
metot ve muhtevası ele alınmaktadır. İlk bölümde klasik kaynaklarda yer aldığı
kadarıyla müellifin hayatı irdelenmekte ve yaşadığı dönemle birlikte ders
aldığı hocaların onun üzerindeki etkilerine değinilmektedir. Metot açısından
müellifin nasıl bir yöntem takip ettiği ve bununla nereye varmak istediği,
ikinci bölümde yer almaktadır. Eserin muhtevasından örneklere ise üçüncü bölümde
yer verilmiştir. Tefsir literatürü içerisinde mezheplerin herhangi bir konuda
itikat ve amellerinin meşruiyeti için delil getirdiği ayetleri, Kur’ân’ın
tertibine uygun olarak nasıl yorumladıklarını zikretmesi ve ardından büyük
çoğunluğun onlara ne şekilde cevap verdiğini belirtmesi, muhteva yönünden el-İşârât’ı
oldukça dikkat çekici kılmaktadır. Kısaca, kelâm ve fıkıh gibi dini ilimlerin
diğer sahalarında oluşan ihtilafı muhtasar olarak tefsire aktarması, bu
yapılırken de mezheplerin bakış açılarına azamî derecede riayet etmesi, onu
farklı kılmaktadır. Bu farklılığa daha yakından bakarak tefsirler içerisinde el-İşârât’ın
nerede olduğu, özgün bir tefsir olup olmadığı, akademik olarak hangi boşluğu
doldurduğu belirlenmeye çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Anahtar kelimeler: Tefsir, Tûfî, el-İşârâtü’l-ilâhiyye

A tafsīr in the axis of the kalām or the fıqh disputes: al-İşārātu’l-ilāhiyyah ila’l-mebāḥisi’l-uṣūliyyah

Öz

Abstract: The present study investigates the method and content
of the tafsīr book titled al-Işārātu’l-ilāhiyyah ila’l-mabāhisi’l-uṣūliyyah
 by Najmuddîn al-Ṭūfī and the life story
of the writer as well. Based on the information found in classical works, the
first chapter discusses the life of the writer and his period and also the
effects of his teachers on himself. The second chapter discusses his method and
his goals to attend via this method. The third chapter is about the content of
the book along with some examples. Considering
its content, al-Işārāt is a remarkable book, because it contains
valuable information on how sects interpret verses they present as an evidence
for their belief and application views in accordance with organization of Quran
and also on the reaction of the majority. In short, its transferring
disagreements in kalām and fiqh to tafsīr briefly and doing this in accordance
with the viewpoints of sects, makes it a different book. This study tries to
determine the place of al-Işârât among other tafsīrs, whether it is an
authentic tafsīr, and the gap it fills academically.

Anahtar Kelimeler

Key words: Tafsīr, al-Ṭūfī, al-Işārātu’l-ilāhiyyah

Kaynakça

• KaynakçaAhmed b. Hanbel, Ebu Abdullah Ahmed b. Muhammed. Müsned. Thk. Ahmed Şakir vd. 1. Baskı. 8 cilt. Kahire: Dâru'l-Hadîs, 1416/1995.Arpaguş, Faysal. «Murad Molla Kütüphanesi Numara 83’te Kayıtlı “Tefsîr-i Hârizmî”nin Aidiyet Sorunu.» Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2016: 101-114.Askalânî, İbn Hacer. ed-Dürerü'l-kâmine fî a'yâni'l-mieti's-sâmine. Thk. Muhammed Abdülmüîd. 2. Baskı. 6 cilt. Haydarabad: Meclis-i Dâirati'l-Ma'ârifi’l-Osmâniyye, 1392/1972.Bacak, Nigar. İmamiyye Şiası'nda Sahabe Anlayışı. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.Bayram, İbrahim. «Teşeyyu‘ İle İtham Olunan Necmüddin Et-Tûfî’nin Şia’nın İmamet Anlayışına Bakışı.» Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 2, 2017: 161-190.Çelebi, Kâtib. Silmü'l-vüṣûl ilâ ma'rifeti'l-fuḥûl. Thk. Mahmut el-Arnavut. İstanbul: İrsika, 2010.Hârizmî, Ali b. Muhammed. Tefsîr-i ḫârizmî. Murâd Mollâ, 83: Vikaye, Süleymaniye Kütüphanesi.İbn İmâd, Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed. Şezerâtü'z-zeheb fî aḫbâri min zeheb. Thk. Mahmud el-Arnavut. 1. Baskı. 11 cilt. Beyrut-Dımeşk: Dâru İbn Kesîr, 1986.İbn Manzûr, Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Ali. Lisânü'l-'arab. 3. Baskı. 15 cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414.İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrahim. el-Baḥru'r-râiḳ şerḥu kenzi'd-deḳâiḳ. 2. Baskı. 8 cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İslâmî. ts.İbn Receb, Zeynüddîn Abdurrahman b. Ahmed. Ẕeylü ṭabaḳâti'l-Ḥanâbile. Thk. Dr. Abdurrahman b. Süleymân el-Üseymin. 1. Baskı. 5 cilt. Riyad: Mektebetü Abikân. 1425/2005.İsbehânî, İmâdüddîn Kâtib. Hariṭatü'l-ḳaṣr ve cerîdetü'l-'aṣr. Thk. Âzertâş Âzernûş. B.y. Tunus: Dâru't-Tûnusiyye, 1971.Karagöz, Mustafa. «El-İksîr Fî Kavâidi't-Tefsîr Örneğinde Tefsîr Usûlü Yazımına Bir Katkı.» Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi içinde, c. 9, 171-200. Çorum: Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 2010/1.Kehhâle, Ömer Rıza. Mu'cemü’l-müellifîn. 13 cilt. Beyrut: Mektebetü'l-Müsennâ, 1414/1993.Kur'ân-ı Kerîm. .Makrizî, Takiyyüddîn. es-Sülûk li ma'rifeti düveli'l-mülûk. Thk. Muhammed Abdülkadir Ata. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1997.Nüveyhiz, Âdil. Mu‘cemü’l-Müfessirîn. 3. Baskı. Beyrut: Müessesetü Nüveyhiz, 1988.Safedî, Salâhuddîn Halîl. A'yânü'l-'asr ve a'vânü'n-nasr. Thk. Ali Ebu Zeyd. 1. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Fikri’l-Muâsır, 1998.—. el-Vâfî bi'l-vefeyât. Thk. Ahmet el-Arnavut - Türkî Mustafa. Beyrut: Daru İhyâi’t-Türâsi'l-Arabî, 1420/2000.Süyûtî, Celâlüddîn. Bugyetü'l-vüât fî ṭabaḳâti'l-lügaviyyîn ve'n-nühât. Thk. Muhammed Ebu'l-Fadl İbrahim. Lübnan: el-Mektebetü'l-Asriyye, 1964.Topaloğlu, Bekir ve Çelebi, İlyas. Kelâm Terimleri Sözlüğü. 4. Basım, İstanbul: İSAM, 2010.Tûfî, Süleymân b. Abdülkavî b. Abdülkerîm Necmüddîn. 'Alemü'l-cezel fî ilmi'l-cedel. Nşr. Wolfhart Heinrichs. Wiesbaden, 1987.—. el-İksîr fî kavâidi ilmi't-tefsîr. Thk. Muhammed Osman. 1. Baskı, Lübnan: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2009.—. el-İşârâtü'l-ilâhiyye ile'-mebâḥisi'l-uṣûliyye. Thk. Ebû Âsım Hasan b. Abbâs. 1. Baskı. 3 cilt. Kahire: el-Fâruku'l-hadîsiyye, 1423/2002.—. Îzâhu'l-beyân 'an ma'nâ ümmi'l-Kur'ân. Thk. Ali Hüseyin el-Bevvâb. 1. Baskı. Kahire, 1419/2000.—. Şerḥu muḫtaṣari'r-ravḍa. Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin Et-Türkî. 1. Baskı, Suud-i Arabistan: Vizaratü'ş-Şüûni'l-İslamiyye ve'l-Evkâf, 1419/1997.—. Tefsîru süver: Ḳâf-Ḳıyâme-Nebe'-İnşiḳâḳ-Târıḳ. Thk. Ali Hüseyin el-Bevvâb. Riyad: Mektebetü't-Tevbe, 1992.Zerkeşî, Bedrüddîn. el-Burhân fî ulûmi'l-Kur'ân. 1. Baskı. 4 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi'l-Kütübi'l-Arabî, 1957.