İmam Hatip Liselerinde Okutulan Tefsir Dersinin Önemi, Sorunları, Öğretim Metodları ve Bazı Teklifler

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 357 - 383, 31.10.2019

İlhami Günay

https://doi.org/10.31121/tader.630478

Öz

Kur’ân-ı Kerîm, İslam dinin ana kaynağıdır.
Kur’ân’ın mana ve maksatlarını açıklama vazifesini ise tefsir ilmi üstlenmiştir.
Tefsir ilminin, usulünün ve tarihinin tefsir dersinde verilmesi onu önemli hale
getirmektedir. Türkiye’de bu dersin ilk ilmî temeli, genel olarak İmam Hatip
Liselerinde (İHL) atılması hasebiyle o, eğitimde özel bir yer tutmaktadır. Bu
çalışmada; tefsir dersinin kişilikli ve erdemli nesil yetiştirmekteki önemine
değinilecektir. Tefsir dersinin gerekliliğinden, hedeflerinden, meselelerinden,
öğretim metotlarından ve verimliliğini artırmayı sağlayan mesleki gelişimin
lüzumundan bahsedilecektir. Makale, tefsir dersinin ihtiva ettiği ortaöğretimin
konularıyla sınırlanacaktır. Ancak tefsir ders kitaplarının içeriği
değişebildiğinden, konu içeriği en geniş şekilde tutulacaktır. İHL’de halen okutulan
ders kitabıyla ilgili kısa değerlendirmelerde bulunulacaktır. Tefsir dersinin
öğretmenleri ilahiyat fakültesinden mezun olmaktadır. Bu yüzden, her iki
müessesede okutulan tefsir derslerine talebenin ilgi ve yaklaşımına zaruri
olarak temas edilmiştir. Ele alınan konular gayet özlü tutulmuştur. Tafsilat
gerektiren konulara ve bunun örneklerine, dipnotlarda atıfta bulunulmuştur. Tefsir
dersi öğretiminin akademik boyutu ile tecrübeye dayanan yönü dengeli şekilde
ele alınmaya çalışılmıştır. Çalışma, ortaöğretimde okutulan tefsir dersinin
problemlerini tesbite ve dersin işlenişinin iyileştirilmesine katkıda bulunmayı
ve lisans eğitimine sağlam bir temel oluşturmakta yardımı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Ders, İmam-Hatip, Mesele, Metot, Öğretim, Önem, Tefsir

The Importance, Problems and Teaching Methods of Tafsir Courses Taught in Imam Hatip High School and Some Solution Offers

Öz

The Holy Quran is the main
source of Islam. The task of explaining the meaning and purposes of the Qur'an
has been undertaken by the science of tafsir.  The method and history of
Tafsir are taught in lesson of tafsir ant it makes tafsir important. This
course was for the first time given in Imam Hatip High School, therefore it
holds a special place in education. In this study, the importance of tafsir in
educating the virtuous generation will be discussed. It will be mentioned about
the necessity, objectives, issues, teaching methods of tafsir as well as the
importance vocational education. The article is limited to the subjects of
secondary education, which also includes the course of tafsir. However, since
the content of tafsir textbooks may change, the content of the subject will be
kept in the broadest way. Short evaluations will be made about the textbook,
which is currently taught in high school. The teachers of Tafsir are graduated
from faculty theology. Therefore, the courses of tafsir taught in both
institutions are mentioned as essential to the interest and approach of the
student. The topics has been briefly discussed. The subjects that require
details and examples are referred through footnotes. The academic aspect of
teaching Tafsir and its experimental aspect have been tried to be handled in a
balanced way. The aim of the study is to contribute to the determination of the
problems of the tafsir taught in secondary education and to improve the method
of the course and to provide a solid foundation for undergraduate education. 

Anahtar Kelimeler

Lecture, Imam-Hatip, Method, Teaching, Tafsır

Kaynakça

• Abdülbâki, Muhammed Fuad. el-Mu’cemu’l-Müfehres li Elfâzi’l-Kur’ân-i’l-Kerim. İstanbul: Dâru’dDa’ve, 1986.
• Acuner, Yusuf. Kara, Ömer. Ünal, Mehmet, “Akademisyenler ve Öğrencilere Göre İlahiyat Fakültesinde Tefsir Dersi Üzerine Bir Alan Araştırması”, Tefsir Eğitim ve Öğretiminin Problemleri [Sempozyum Tebliğ ve Müzakereleri], 11-12 Haziran 2005 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Nihat Baysu KonferansSalonu. Ed. Ömer Kara, 57-81, Van: 2007.
• Akpınar, Ali. “Tefsir ve Kur'ân Derslerinin Öğrencilerde "Kur'ân Kültürü" Oluşturacak Şekilde verilmesi”, Tefsir Eğitim ve Öğretiminin Problemleri: Sempozyum Tebliğ ve Müzakereleri, (Yüzüncü Yıl Üniversitesi Nihat Baysu Konferans Salonu, 11-12 Haziran 2005). Ed. Ömer Kara. 167-188. Van: 2007.
• Aşıkoğlu, Nevzat Y. – Kutlu, Sönmez. - Yılmaz, Ali. - Özafşar, Mehmet Emin. İmam – Hatip Lisesi ve Anadolu İmam – Hatip Lisesi Meslek Dersleri Öğretim Programları: Tefsir Dersi Öğretim Programı, “Genel Amaçlar”. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 2008.
• Aşıkoğlu, Nevzat Y. – Kutlu, Sönmez. - Yılmaz, Ali. - Özafşar, Mehmet Emin. İmam – Hatip Lisesi ve Anadolu İmam – Hatip Lisesi Meslek Dersleri Öğretim Programları: “Öğretmen Bilgi Notları/Değer Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar”. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 2008.
• Ayhan, Halis. “İmam-Hatip Lisesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22: 191-194. Ankara: TDV Yayınları, 2000. Çalışkan, İsmail. “Bir Tefsir Dersi Örneği”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16/1 (2012): 811-818.
• Çamdibi, H. Mahmut. Din Eğitiminin Temel Meseleleri. İstanbul: İFAV Yayınları, 1994.
• Çiçek, Yakup. – Demirci, Muhsin. – Çalışkan, İsmail. Anadolu İmam Hatip Lisesi: Tefsir. Ed. Çalışkan, İsmail. MEB Devlet Kitapları, 1. Baskı, b.y. 2018.
• Elik, Hasan. “Tefsir Derslerinde Kur’an’ın Yaşanan Bir Kitap Olduğuna Vurgu Yapılmasının Önemi”, Bir Müfessir Olarak Muhammed b. Cerîr et-Taberî Sempozyumu. Konya, 11-13 Haziran 2010. 235-242. Konya: 2010.
• Eyimaya, Muzaffer. İmam Hatip Liselerinde Tefsir Öğretimi Üzerine Bir Değerlendirme. Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, 2006.
• Gökkır, Necmettin. Kur’ân Dilinin Sosyo-Kültürel Bağlamı. İstanbul: İFAV, 2014.
• Günay, İlhami. “Fâtiha, Fîl-Nâs Arası Sûrelerin Değerlerinin Günümüze Taşınması Merkezinde Bir Tefsir Denemesi”, Usûl: İslam Araştırmaları, 17, (2012): 7-38.
• Günay, İlhami. “Kur’ân-ı Kerîm’de Gençlerin Duygu Gelişimi ve Eğitimi”, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 10/2, (Winter 2015): 435-460, http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7762.
• Günay, İlhami. Kısa Sûrelerin Terbiyesinde. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.
• İbrahim Görener, “Lisans Programında Verilen Tefsir Anabilim Dalına Ait Derslerin Seviyeleri ve Öğretim Yöntemleri Üzerine”, XII. Tefsir Akademisyenleri Koordinasyon Toplantısı: Kur’an ve Sahâbe Sempozyumu (Sivas 22-23 Mayıs 2015. Ed. Hasan Keskin. 413-433. Sivas: 2016.
• Kara, Seyfullah. Peygamber Döneminde Gençlik. İstanbul: Ağaç Yayınları, 2003.
• Karacelil, Süleyman. “İlahiyat Fakültelerinde Tefsir Tarihi ve Usûlü Dersinin Bazı Problemleri ve Çözüm Önerileri”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3/5 (2012): 83-106.
• Karagöz, İsmail v.dğr., Dini Kavramlar Sözlüğü. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 5. Baskı, 2010.
• Kayacan, Murat. “Cumhuriyet Dönemi Medreselerinde Okutulan Tefsir Dersleri Üzerine Bir Form ve İçerik Değerlendirmesi”, Medrese Geleneği ve Modernleşme Sürecinde Medreseler Uluslararası Sempozyum 5-7 Ekim 2012. 304-35.
• Kırca, Celal. “Kur’ân’ı Anlama Sorunları ve Yöntemleri” Bilimname: Düşünce Platformu, 26/1, (2014): 7-24.
• Kırca, Celal. “Yeterlik Kriterleri Bağlamında Tefsir Dersinin Öğretim Sorunları”, Tefsir Anabilim Dalı VII. Eşgüdüm Toplantısı ve Bir Müfessir Olarak Muhammed b. Cerîr et-Taberi Sempozyumu. 243- 252. Konya: 2010.
• Köse, Nuri. İmam-Hatip liselerinde Okutulan Tefsir Dersi Programının Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, 1998.
• Mücahit, Mustafa. İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri Öğretiminde Öğretmenin Rolü: Sivas İli Örneği. Doktora Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, 2016. Özbek, Abdullah. Bir Eğitimci Olarak Hz. Peygamber. İstanbul: Esra, 1997.
• Öztürk, Mustafa. “İmam-Hatip Lisesi Programında Tefsir Dersi Öğretimiyle İlgili Tespitler ve Teklifler”, 100. Yılında İmam Hatip Liseleri Uluslararası Sempozyumu -Bildiriler-. (İstanbul, 23-24 Kasım 2013). Ed. Recep Kaymakcan v.dğr. 473-500. İstanbul: 2015.
• Pazarbaşı, Erdoğan. “Yeterlik Kriterleri Bağlamında Tefsir Dersinin Arapça Öğretimi Sorunları”, Tefsir Eğitim ve Öğretiminin Problemleri: Sempozyum Tebliğ ve Müzakereleri, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Nihat Baysu Konferans Salonu. 11-12 Haziran 2005. Ed. Ömer Kara, 253-256. Van: 2007.
• Salman, Faruk. “Tefsir Dersi Yöntemleri ve Materyal Kullanımı”, İmam Hatip Liselerinde Meslek Dersleri Öğretimi Nasıl Olmalı?. Ed. Yılmaz, Nazif. – Yiğit, Hulusi. İstanbul: Dem Yayınları, 2006.
• Şimşek, M. Sait. “İlahiyat Fakültelerinde Tefsir Dersi: Problemler ve Öneriler” Tefsir Eğitim ve Öğretiminin Problemleri [Sempozyum Tebliğ ve Müzakereleri], 11-12 Haziran 2005 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Nihat Baysu Konferans Salonu. Ed. Ömer Kara, 27-32. Van: 2007.
• Tatar, Burhanettin. “Günümüz İlahiyat Fakültelerinde Tefsir, Hadis, Ahlak Felsefesi ve Müzik Derslerinin Anlamı Üzerine Notlar”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30/1, (2013): 83-96.
• Turşak, Musa. İmam-Hatip Liselerinde Kur'an-ı Kerim ve Tefsir Öğretimi. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, 2013.
• Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Eser Yayınevi, ts.
• Yıldırım, Ramazan. - Altaş, Eşref. – Şimşekçakan, Musa. – Akgül, Mehmet. İHL Tefsir Ders Kitabı. MEB Devlet Kitapları, 1. Baskı, b.y. 2010.
• Yılmaz, Nazif. “Tefsir Dersi Yöntemleri ve Materyal Kullanımı”, İmam Hatip Liselerinde Meslek Dersleri Öğretimi Nasıl Olmalı? Müzakereleri. Ed. Yılmaz, Nazif. – Yiğit, Hulusi. İstanbul: Dem Yayınları, 2006.
• Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı. “Yükseköğretime Geçiş İstatistikleri: 2018-YKS Okul Türlerine Göre Başvuran ve Yerleşen Aday Sayıları”. Erişim: 28 Ağustos 2019. https://istatistik.yok.gov.tr