An Area of Discord in the Context of the Letters of Holy Qur’an (An Evaluation Around Nickname, Articulation Point and Characteristic)

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 247 - 277, 30.04.2021

Mustafa Kılıç

https://doi.org/10.31121/tader.846562

Cited By: 1

Öz

The main subject of tajwid is the letters of the Qur’an. Correct pronunciation of the letters is the essen-tial necessity to avoid mistakes in Qur’an recitation. Hence Muslim scholars attach importance to classi-fication of Arabic letters, articulation points (makharij al-huruf) and characteristics of letters (sifat al-huruf) in every period since the early centuries of the Islamic calendar. When the subjects related to Arabic letters are studied one of the topics that comes up is nicknames of letters (alqab al-huruf). Since al-Khalil ibn Ahmad al-Farahidi stated ten nicknames of letters considering their articulation points in his book Kitab al-‘Ayn nicknames of letters emerged in early periods. It is understood that despite the nicknames of letters were named according to their articulation points, the nicknames are related to their characteristics too. In this article the topics related to nicknames of letters in Arabic, qiraat and tajwid sciences such as the emerge of nicknames of letters, the process of taking part of nicknames in books, what is meant by the noun phrase of nicknames of letters, other tittles that are related to nick-names of letters, what are the nicknames of letters, whether nicknames of letters differ among scholars, the rate of writers who have given place to the subject of nicknames of letters, critiques in the context of nicknames of letters will be studied.

Anahtar Kelimeler

Qiraat, Tajwed, Arabic Letters, Nicknames of Arabic Letters (alqab al-huruf), Articulation Points of Arabic Letters (makharij al-huruf), Characteristics of Arabic Letters (sifat al-huruf)

Kur’ân-ı Kerîm Harfleri Bağlamında Bir İhtilaf Alanı (Lakap, Mahreç, Sıfat Eksenli Bir Değerlendirme)

Öz

Tecvid ilminin en önemli meselesi Kur’ân-ı Kerîm harfleridir. Zira harflerin düzgün telaffuz edilmesi, Kur’ân tilâvetinde hatadan korunmanın en temel şartıdır. Söz konusu gerçeklikten hareketle İslâm âlimle-ri Arap dilinde harflerin tasnifine, mahreçleri ve sıfatları konusuna ilk asırdan başlamak üzere her devirde özel bir önem vermişlerdir. Arap dilinde harflerle alakalı konular ele alındığında gündeme gelen mesele-lerden biri de onların lakapları meselesi olmuştur. Halîl b. Ahmed’in Kitâbü’l-‘Ayn isimli eserinde harflerin mahreçlerini gözeterek on tane lakap belirlemesiyle harflerin lakapları konusunun erken dönemde ortaya çıktığı gözlemlenmektedir. Harflerin lakapları, onların mahreçlerinden hareketle oluşturulmakla birlikte konunun, harflerin sıfatlarıyla da irtibatlı olduğu anlaşılmaktadır. Bu makalede harflerin lakapları mesele-sinin ortaya çıkışı, lakaplar konusunun eserlerde yer alma süreci, harfler için belirlenen lakapların neler olduğu, harflerin lakapları tamlamasıyla ne kastedildiği, harflerin lakaplarının bağlantılı olduğu diğer baş-lıklar, aynı harflere verilen lakapların âlimler arasında farklılık arz edip etmediği, harflerin lakapları konu-suna yer veren müelliflerin oranı, harflerin lakapları bağlamında öne sürülen eleştiriler gibi Arap dili, kı-raat ve tecvid ilimlerinde harflerin lakaplarıyla bağlantılı konular araştırılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kıraat, Tecvid, Harf, Lakap, Mahreç, Sıfat

Kaynakça

• Akaslan, Yaşar. “Didaktik Manzûmeler Vasıtasıyla Tecvîd Öğretimi”. Usul İslam Araştırmaları Dergisi 34 (2020): 255-285.
• Akdemir, Mustafa Atilla. Tecvîd-i Mâhir. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2019.
• Aliyyü’l-Kârî, Ebü’l-Hasan Nureddîn Ali b. Sultân Muhammed. el-Minehu’l-fikriyye alâ metni’l-Cezeriyye. Thk. Üsâme ‘Atâyâ. Dımaşk: Dâru’l-Gavsânî li’d-Dirâsâti’l-Kur’âniyye, 2012.
• Bulut, Ahmet. “Arap Dilinde Sesler”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/5 (1993): 331-356.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh tâcü’l-luga ve sıhâhu’l-‘Arabiyye. Thk. Ahmed Abdülgafûr Attâr. Beyrut: Dâru’l-‘İlm, 1990.
• Cüraysî, Muhammed Mekkî Nasr. Nihâyetü’l-kavli’l-müfîd fî ‘ilmi tecvîdi’l-Kur’âni’l-Mecîd. Tsh. Abdullah Mahmud Muhammed Ömer. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2003.
• Dağdeviren, Alican. “Kur’ân Kıraatinin Ana Dinamiği: Harfler”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17 (2008): 47-81.
• Dânî, Ebû Amr Osman b. Saîd b. Osman. et-Tahdîd fi’l-itkân ve’t-tecvîd. Thk. Ğânim Kaddûrî Hamed. Ammân: Dâru Ammâr, 2000.
• Debreli Hoca, Abdülkerim b. İbrahim. Mîzânü’l-hurûf ve şifâü’l-ebdân. İstanbul: Hulûsî Efendi Matbaası, 1326/1908.
• Enîs, İbrahim. el-Esvâtü’l-lugaviyye. Kahire: Mektebetü’l-Enclû el-Mısriyye, 1975.
• Ensârî, Ebû Yahyâ Zeynüddîn Zekeriyyâ b. Muhammed b. Ahmed. Şerhu’l-Mukaddimeti’l-Cezeriyye fî ‘ilmi’t-tecvîd = ed-Dekâiku’l-muhkeme fî şerhi’l-Mukaddime. Nşr. Muhammed Sabbâğ. Dımaşk: Mektebetü’l-Gazzâlî, 1992.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed b. Ezher el-Herevî. Tehzîbü’l-luga. Thk. Abdüsselâm Muhammed Harun. Kahire: ed-Dâru’l-Mısriyye, ts.
• Gülle, Sıtkı. Açıklamalı Örnekleriyle Tecvîd İlmi. İstanbul: Huzur Yayınları, 2005.
• Halîl b. Ahmed, Ebû Abdurrahmân b. Amr Ferâhîdî. Kitâbü’l-‘Ayn. Thk. Mehdî Mahzûmî, İbrahim Sâmerrâî. Beyrut: Müessesetü’l-Alemi li’l-Matbuat, 1988.
• Hamed, Ğânim Kaddûri. ed-Dirâsâtü’s-savtiyye ‘inde ‘ulemâi’t-tecvîd. Amman: Dâru Ammâr, 2007.
• Hamed, Ğânim Kaddûri. eş-Şerhu’l-vecîz ale’l-mukaddimeti’l-Cezeriyye. Cidde: Ma‘hedü’l-İmâm eş-Şâtıbî, 2009.
• Hemedânî, Ebü’l-‘Alâ Hasan b. Ahmed. et-Temhîd fî ma‘rifeti’t-tecvîd. Thk. Cemaleddin Muhammed Şerif, Mecdi Fethi Seyyid. Tanta/Mısır: Dâru’s-Sahâbe li-t’Türâs, 2005.
• Husarî, Mahmûd Halîl. Ahkâmu kırâati’l-Kur’âni’l-Kerîm. Zabeta nassahû ve allaka aleyhi Muhammad Talha Bilâl Minyâr. Mekke: el-Mektebetü’l-Mekkiyye, 1999.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. Lisânü’l-Arab. Nşr. Emîn Muhammed Abdülvehhâb, Muhammed Sâdık Ubeydî. Beyrut: Dâru’l-İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1997.
• İbn Yaîş, Ebü’l-Bekâ Muvaffakuddîn Yaîş b. Alî b. Muhammed el-Esedî el-Halebî. Şerhu’l-Mufassal. Thk. İmîl Bedî‘ Yakûb. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2001.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemseddîn Muhammed b. Muhammed. en-Neşr fi’l-kırââti’l-aşr. Thk. Ali Muhammed Dabbâ‘. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Âlemiyye, ts.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemseddîn Muhammed b. Muhammed. et-Temhîd fî ilmi’t-tecvîd. Thk. Ğânim Kadûrî Hamed. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemseddîn Muhammed b. Muhammed. Manzûmetü’l-mukaddime fî mâ yecibü ‘alâ kârii’l-Kur’âni en ya‘lemeh. Thk. Eymen Rüşdî Süveyd. Cidde: Dâru Nûri’l-Mektebât, 2006.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Zekeriyyâ el-Kazvînî el-Hemedânî. Mu‘cemü mekâyisi’l-luga. Thk. Abdüsselâm Muhammed Harun. Beyrut: Dâru’l-Cîl, ts.
• Karaçam, İsmail. Kur’ân-ı Kerîm’in Faziletleri ve Okuma Kâideleri. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2007.
• Kastallânî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr. el-Leâliü’s-seniyye şerhu’l-Mukaddimeti’l-Cezeriyye (Hidâyetü’l-mürîd ilâ şürûhi metni İbni’l-Cezerî fi’t-tecvîd içinde). Thk. Abdurrahîm et-Tarhûnî. Kahire: Dâru’l-Hadîs li’n-Neşr, 2008.
• Kastallânî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr. Letâifü’l-işârât li-fünûni’l-kırâât. Thk. Merkezü’d-Dirâsâti’l-Kur’âniyye. Medine-i Münevvere: Vizâratü’ş-Şüûni’l-İslâmiyye ve’d-Da‘ve ve’l-İrşâd es-Su‘ûdiyye, 1434.
• Küçük, Cemil. “Kur’ân Harflerinin Mahrec ve Sıfatları -I-”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 27 (2014): 204-233.
• Mekkî b. Ebû Tâlib, Ebû Muhammed b. Hammuş b. Muhammed. er-Ri‘âye li-tecvîdi’l-kırâe ve tahkîki lafzi’t-tilâve. Thk. Ahmed Hasan Ferhat (Ammân: Dâru Ammâr, 1996).
• Mergînî, İbrahim b. Ahmed b. Süleyman. Nücûmü’t-tavâli‘ ale’d-düreri’l-levâmi‘ fî asli mukrii’l-imâm Nâfi‘. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Mersafî, Abdülfettâh Seyyid Acemî. Hidâyetü’l-kârî ilâ tecvidi kelâmi’l-Bârî. Medine: Mektebetü Tayyibe, 2005.
• Mevsılî, Ebü’l-Me‘âlî b. Ebi’l-Ferec Fahreddîn. ed-Dürru’l-mersûf fî vasfi mahârici’l-hurûf. Thk. Ğânim Kaddûri Hamed. Mecelletü’l-Hikme 25 (1423): 225-246.
• Mizzî, Ebü’l-Feth. el-Füsûlü’l-müeyyed li’l-vüsûl ilâ şerhi’l-mukaddimeti’l-Cezeriyye. Thk. Cemâl es-Seyyid Rifâ‘î. Cîze/Mısır: Mektebetü Evlâdi’ş-Şeyh li’t-Türâs, 2005.
• Murâdî, Hasan b. Kâsım. el-Müfîd fî şerhi ‘umdeti’l-mecîd fi’n-nazmi ve’t-tecvîd. Thk. Cemâl es-Seyyid Rufâ‘î. Kahire: Mektebetü Evlâdi’ş-Şeyh li’t-Türâs, 2001.
• Müberred, Ebü’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd b. Abdilekber b. Umyr el-Ezdî es-Sümâlî. el-Muktedab. Thk. Muhammed Abdülhâlik Azîme. Kahire: Vizâratü’l-Evkâf, 1994.
• Mütercim Âsım Efendi. el-Okyânûsu’l-basît fî tercemeti’l-Kâmûsi’l-muhît = Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi. Yayına hazırlayan: Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2013.
• Önder, Mustafa Kemal. Tecvîd İlminin Temel Kaynakları Bağlamında Harflerin Mahreç ve Sıfatları. Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2020.
• Saçaklızâde, Mehmed b. Ebûbekir Maraşî. Cühdü’l-mukıl. Thk. Sâlim Kaddûrî Hamed. Amman: Dâru Ammâr, 2008.
• Safâkusî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed en-Nüveyrî. Tenbîhü’l-ğâfilîn ve irşâdü’l-câhilîn ‘ammâ yeka‘u lehüm mine’l-hatai hâle tilâvetihim li-Kitâbillâhi’l-mübîn Nşr. Muhammed eş-Şâzelî en-Neyfer. Tunus: Müessesetü Abdülkerîm b. Abdillâh, ts.
• Sâlih, Subhî. Dirâsât fî fıkhi’l-luga. Lübnân: Dâru’l-‘İlmi’l-Melâyîn, 2009.
• Sîbeveyhi, Ebû Bişr Amr b. Osmân b. Kanber el-Hârisî. el-Kitâb. Tahkik ve şerh: Abdüsselâm Muhammed Hârûn. Kahire: Mektebetü Hanci, 1982.
• Sîrâfî, Ebû Saîd el-Hasen b. Abdillâh b. Merzübân. Şerhu Kitâbi Sîbeveyhi. Thk. Ahmed Hasan Mehdelî, Ali Seyyid Ali. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2008.
• Taşköprüzâde, Ebü’l-Hayr ‘İsamüddîn Ahmed Efendi. Şerhu’l-mukaddimeti’l-Cezeriyye. Thk. Muhammed Seydî. Medine-i Münevvere: Vizâratü’ş-Şü’ûni’l-İslâmiyye ve’l-Evkâf ve’d-Da‘ve ve’l-İrşâd, 1421.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Mufassal fî ‘ilmi’l-‘Arabiyye. Thk. Fahr Sâlih Kadâre. Amman: Dâru ‘Ammâr, 2004.