The Place of the Kulliyyatul-Qur'an in the Science of Tafsir According to the Saleh b. Saud

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 298 - 321, 30.04.2021

Sabğatullah Tayfur

https://doi.org/10.31121/tader.859228

Öz

Külliyyâtü’l-Kur’ân kavramı, Kur’ân’ın genelinde ya da çoğu yerinde sabit bir anlam ifade eden lafızlar ve belli bir üslupla kullanılan ifade biçimleri için kullanılmaktadır. Bu tabir, klasik eserlerde karşımıza çıkmasa da bunun örneklerini önceki tefsir kitaplarında, sahâbe ve tâbiîlerin eserlerinde, hatta hadislerde bile görmek mümkündür. Günümüzde böyle bir konunun müstakil olarak ele alınıp işlenmesinin sebebi, bunlar hakkında bilgi sahibi olmanın Kur’ân’ın anlaşılması için büyük bir öneme sahip olmasıdır. Bu konudaki örnekleri başka ilim dalları bünyesinde ele alan ve bunları başka isimlerle anan bilginler de mevcuttur. Bu da külliyyâtü’l-Kur’ân hakkındaki yeni yaklaşımların sadece bir isim değişikliğinden mi ibaret olduğu sorusunu akla getirmektedir. Bundan dolayı konunun izaha kavuşturulması için böyle bir çalışmanın faydalı olacağını düşündük. Bu amaçla külliyyâtü’l-Kur’ân’la beraber âdetü’l-Kur’ân ve örfü’l-Kur’ân gibi ona benzer konuları incelemeye tabi tuttuk. Bunlar hakkında verilen örnekleri ve bu ilim dallarıyla ilgili bilgileri araştırdık. Ayrıca bu mevzuda ileri sürülen düşünce ve görüşleri karşılaştırıp analize tabi tuttuk. Böylece bu ilim dalları arasındaki benzerlik ve farklılıkları ortaya çıkarmaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Kur'ân, Tefsîr, Külliyyât, Âdet, Örf

Sâlih b. Suûd’a Göre Külliyyâtü’l-Kur’ân’ın Tefsir İlmindeki Yeri

Öz

Külliyyâtü’l-Kur’ân kavramı, Kur’ân’ın genelinde ya da çoğu yerinde sabit bir anlam ifade eden lafızlar ve belli bir üslupla kullanılan ifade biçimleri için kullanılmaktadır. Bu tabir, klasik eserlerde karşımıza çıkmasa da bunun örneklerini önceki tefsir kitaplarında, sahâbe ve tâbiîlerin eserlerinde, hatta hadislerde bile görmek mümkündür. Günümüzde böyle bir konunun müstakil olarak ele alınıp işlenmesinin sebebi, bunlar hakkında bilgi sahibi olmanın Kur’ân’ın anlaşılması için büyük bir öneme sahip olmasıdır. Bu konudaki örnekleri başka ilim dalları bünyesinde ele alan ve bunları başka isimlerle anan bilginler de mevcuttur. Bu da külliyyâtü’l-Kur’ân hakkındaki yeni yaklaşımların sadece bir isim değişikliğinden mi ibaret olduğu sorusunu akla getirmektedir. Bundan dolayı konunun izaha kavuşturulması için böyle bir çalışmanın faydalı olacağını düşündük. Bu amaçla külliyyâtü’l-Kur’ân’la beraber âdetü’l-Kur’ân ve örfü’l-Kur’ân gibi ona benzer konuları incelemeye tabi tuttuk. Bunlar hakkında verilen örnekleri ve bu ilim dallarıyla ilgili bilgileri araştırdık. Ayrıca bu mevzuda ileri sürülen düşünce ve görüşleri karşılaştırıp analize tabi tuttuk. Böylece bu ilim dalları arasındaki benzerlik ve farklılıkları ortaya çıkarmaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Kur'ân,, Tefsîr,, Külliyyât,, Âdet,, Örf,

Kaynakça

• Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh el-Hüseynî el-. Rûḥu’l-me‘ânî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Askalânî, Ahmed b. Ali el-. Fetḥu’l-bârî fî şerḥi saḥîḥi’l-buḫârî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1959.
• Askerî, Ebû Hilâl el-. Mu‘cemü’l-Fürûḳu’l-Leğaviyye. drl. eş-Şeyh Beytüllâh Beyât. Kum: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî, 2000.
• Beğavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mes‘ûd el-. Ma‘âlimu’t-tenzîl. thk. Muhammed Abdullâh en-Nemir. b.y.: Dâru Tayyibe, 1997.
• Beydâvî, Nâsiruddîn Ebu Saîd Abdullâh b. Ömer el-. Envaru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. thk. Muhammed Abdurrahmân el-Mura‘şilî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1996.
• Cezâiri, Câbir b. Mûsâ b. Abdilkâdir el-. Eyseru’t-tefâsîr li kelâmi’l-‘aliyyi’l-kebîr. 5 Cilt. Medine: Mektebetu’l-‘Ulûmi ve’l-Hikem, 5. Basım, 2003.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed b. Ali el-. et-Ta‘rîfât. thk. İbrâhîm el-Ebyârî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1985.
• Dımaşkî, Ebü’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer b. Kesîr el-Kureşî ed-. el-Lübâb fî ‘ulûmi’l-kitâb. thk. Âdil Ahmed vd. 20 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1998.
• Dımaşkî, Ebü’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer b. Kesîr el-Kureşî ed-. Feḍâilu’l-Ḳur’ân. b.y.: Mektebetü İbn Teymiyye, 1995.
• Ensârî, Zekeriyyâ b. Muhammed b. Zekeriyyâ el-. el-Ḥudûdu’l-enîḳa ve’t-Ta‘rîfâti’d-Daḳiḳa. thk. Mâzin el-Mübârek. Beyrut: Dâru’l-Fikri’l-Muâsır, 1990.
• Ezdî, Mükâtil b. Süleymân b. Beşîr el-. el-Vucûh ve’n-nezâir. thk. Hâtem Sâlih ed-Dâmin. Riyad: Mektebetü’r-Ruşd, 2 Basım, 2011.
• Ezdî, Mükâtil b. Süleymân b. Beşîr el-. Tefsîru Müḳâtil b. Süleymân. 3 Cilt. thk. Ahmed Ferîd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Halebî, Nûruddîn Muhammed el-. ‘Ulûmi’l-Ḳur’âni’l-Kerîm. Şam: Mektebetü’s-Sabâh, 1993.
• Harbî, Hüseyin b. Alî b. Hüseyin el-. Ḳavâ‘idü’t-tercîḥ ‘inde’l-müfessirîn. 2 Cilt. Riyad: Dâru’l-Kâsım, 1996.
• Harifî, Hasan. el-Külliyyâtü’ş-şerî‘a fi’l-Ḳur’âni’l-Kerîm. 2 Cilt. Dammam: Dâru İbni’l-Kayyim, 2002.
• Hudayrî, Muhammed b. Abdillâh b. Alî el-. Tefsîru’t-tâbi‘în. 2 Cilt. Riyad: Dâru’l-Vatan, ts.
• İbn Âşûr Muhammed Tâhir. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru Sahnûn li’n-Neşri ve’t-Tevzî‘,1997.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân. Tefsiru İbn Ebî ḥâtim, ,Sayda: el-Mektebetu’l-Asriyye, ts.
• İbn Esîr, Nasrullâh b. Muhammed el-Cezerî. el-Câmi‘u‘l-kebîr fî ṣinâ‘ati’l- manẓûm mine’l- kelâmi ve’l-mens̱ûr. thk. Mustafa Cevvâd. Irak: Matba‘atü’l-Mecme‘i‘l-‘Âlemî, 1953.
• İbn Fâris, Ahmed. Efrâdu kelimâti’l-Ḳur’âni’l-‘azîz. thk. Hâtim Salih ed-Dâmin Şam: Dâru’l-Beşâir, 2002.
• İbn Kayyim, Muhammed b. Ebî Bekr el-Cevziyye. Tefsîru’l-Ḳur’âni’l-Kerîm. Beyrut: Dâru ve Mektebetü’l-Hilâl, 1989.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer el-Kureşî ed-Dımaşkî. Tefsîru’l-Ḳur’âni’l-‘azîm. thk. Sâmî Muhammed Selâmet. b.y.: Darû Tayyibe, 1999.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem el-İfrîkī el-Mısrî. Lisânü’l-‘arab. 6 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İbn Teymiyye Ahmed b. Abdilhalîm el-Harrânî. Mecmû‘u’l-Fetâvâ. thk. Enver el-Bâz & Ahmed el-Cezzâr. 35 Cilt. b.y: Dâru’l-Vefâ, 2 Basım, 2005.
• İsfahânî, Hüseyin b. Muhammed er-Râgıb el-. Müfredâtü elfâẓi’l-Ḳur’ân. 2 Cilt. Şam: Dâru’l-Kalem, ts.
• İsfahânî, Hüseyin b. Muhammed er-Râgıb el-. Tefsiru’r-Râġıb el-İṣfahânî. thk. Muhammed Abdül‘azîz Besyûtî. 5 Cilt. Riyad: Câmiatu Tantâ, 1999.
• Kattân, Mennâ‘ el-. Mebâḥis fî ‘Ulûmi’l-Ḳur’ân. Medine: Mektebetü’l-Me‘ârif, 2 Basım, 2000.
• Kefevî, Ebu’l-Bekâ Eyyûb b. Mûsâ el-. Kitâbu’l-külliyyât. thk. Adnân Dervî‏ş & Muhammed el-M‎ısrî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1998.
• Kummî, Nizâmuddîn el-Hasan b. Muhammed b. Hüseyin el-. Ġarâibu’l-Ḳur’an ve reġaibu’l-furḳan. thk. eş-Şeyh Zekeriyyâ Umeyrân. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1996.
• Kur’ân-ı Kerim Açıklamalı Meali. çev. Hayrettin Karaman vd. Ankara: TDV. Yayın Matbaacılık Tic. İşletmesi Basımevi, 2015.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş & Muzaffer Şahin. Ankara: DİB. Yayınları, 3. Basım, 2009.
• Ma‘bed, Muhammed Ahmed Muhammed. Nefeḫâtün min ‘Ulûmi’l-Ḳur’ân. Kahire: Darü’s-Selâm, 2 Basım, 2005.
• Malatî, Muhammed b. Ahmed b. Abdirrahmân el-. et-Tenbîhu ve’r-red ‘alâ ehl’l-ehvâi ve’l-bide‘. Bağdat: Mektebetü’l-Müsennâ, 1968.
• Mâtürîdî, Mahmûd Ebu Mansûr el-. Te’vîlâtü ehli’s-sünne, thk. Mecdî Bâslûm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2005.
• Mazhârî, Muhammed Senâullâh el-. et-Tefsîru’l-maẓharî. thk. Gulâm Nebî Tûnusî. Beyrut: Mektebetü’r-Rüşdiyye, 2004.
• Mukrî, Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-. el-Külliyyâtü’l-fıkhıyye. thk. Muhammed b. el-Hâdî Ebu’l-Ecfân. Tunus: ed-Dâru’l-Arabiyye li’l-Kitâb, ts.
• Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer er-. Mefâtiḥu’l-ġayb. b.y.: Daru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2000.
• Rızâ, Muhammed Reşîd. Tefsîru’l-Ḳur’ân’il-ḥakîm. 12 Cilt. Mısır: el-Hey’etü’l-Mısrıyyetü’l-Âmmetüli’l-Kütüb, 1990.
• Sa‘lebî, Ebû İshak Ahmed es-. el-Keşfü ve’l-beyân. thk. Ebû Muhammed b. Âşûr. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 2002.
• Sem‘ânî, Mansûr b. Muhammed b. Abdilcabbâr es-. Tefsîru’l-Ḳur’ân. thk. Yâser b. İbrâhîm & Guneym b. Abbâs. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1997.
• Suûd, Sâlih b. Suûd Süleymân es-. “Eseru ma‘rifeti’l-külliyyât ve’l-efrâd fi’l-Kur’âni’l-Kerîm”. el-Mecelletü’l-Ürdüniyye fi’d-Dirâseti’l-İslâmiyye 11/4 (Aralık 2005), 369-389. https://search.emarefa.net/detail/BIM-803333-
• Süyûtî, Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed b. Osmân el-Hudayrî es-. el-İtḳân fî ‘ulûmi’l-Ḳu’rân. Medine: Mecmeu’l-Melik Fehd, 2005.
• Şa‘râvî, Muhammed Mütevellî eş-. Tefsîru’ş-Şa‘râvî. 26 Cilt. Mısır: Matâbiu Ahbari’l-Yevm, 1991.
• Sâyis, Muhammed Ali es-. Tefsîru âyâti’l-aḥkâm. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2002.
• Şâzelî, Ahmed b. Muhammed eş-. el-Baḥru’l-Medîd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2. Baısm, 2002.
• Seniyyât, Râşid b. Hamûd es-. ‘Âdâtü’l-Ḳur’âni’l-üslûbiyye. 2 Cilt. Suudi Arabistan: y.y., 2011.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr et-. Câmi‘u’l-beyân fî te’vîli’l- Ḳur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Tantâvî. Muhammed Seyyid. et-Tefsîru’l-vasît. Mısır: er-Risâle, 1987.
• Tayyâr, Müsâid b. Süleymân b. Nâsır et-. et-Tefsîru’l-luġavî li’l-ḳur’âni’l-Kerîm. b.y.: Dâru İbni’l-Cevzî, 2016.
• Tayyâr, Müsâid b. Süleymân b. Nâsır et-. Fuṣûl fî uṣûli’t-tefsîr. Riyad: Dâru İbni’l-Cevzî, 2. Basım, 2002. Tûnusî, Ebü’l-Abbâs el-Besîlî et-. Nüketün ve tenbihâtün fi tefsiri‘l- Ḳur’âni’l-mecîd Fas: Menşûrâtü Vizâreti’l-Evkâf, 2008.
• Ubeyd, Ali b. Süleymân el-. Tefsîru’l-Ḳur’âni’l-Kerîm usûluhû ve ḍavâbituhu. Riyad: Mektebetü’t-Tevbe, 2. Basım, 2010.
• Vâhidî, Ali b. Ahmed b. Muhammed b. Ali, el-. et-Tefsîru’l-basîṭ Suudi Arabistan: İmâdetü’l-Bahsi’l-‘İlmî. 2009.
• Yıldız, İbrahim. “Vücûh ve Nezâir İlmine Bir Katkı: İbn Fâris’in “Efrâdü Kelimâti’l-Kur’âni’l-Azîz” Adlı Eserinde Olmayan Bazı Efrâd Kelimeler”. The Journal of Academic Social Science Studies 1/74 (Mart 2019), 373-386.http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7958
• Zebîdî, Muhammed b. Muhammed el-Mürtezâ ez-. Tâcu’l-‘arûs. b.y.: Dâru’l-Hidâye, ts.
• Zer‘î, Muhammed b. Ebî Bekr Eyyûb ez-. Cilâü’l-efhâm. thk. Şuayb Arnâût & Abdulkâdir Arnâût. Kuveyt: Dâru’l-Arûbe, 2 Basım, 1987.
• Zerkeşî, Bedrüddîn b. Bahâdır ez- el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Ḳur’ân. thk. Muhammed Ebü’l-Fadl. Beyrut: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-‘Arabiyye, 1957.
• Zuhaylî, Vehbe. et-Tefsîru’l-münîr. 30 Cilt. Şam: Dâru’l-Fikr, 2. Basım, 1997.