Hayr Kelimesinin Tamlama İçerisinde Allah’a Atfen Kullanıldığı İfadeler ve Türkçeye Çevirisi

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 29 - 49, 30.04.2022

Havva Özata , Zülfikar Durmuş

https://doi.org/10.31121/tader.1060615

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada “hayr + ism-i fâil” şeklinde formüle edilen ve Allah’a atfen kullanılan ifadelerin, an-lam alanı ve meallere yansıması üzerinde durulmaktadır. Bu ism-i fâiller “mâkir”, “râzık”, “fâsıl”, “hâkim”, “fâtih”, “ğâfir”, “râhim”, “vâris”, “münzil” ve “nâsır” şeklindedir. Kur’an’da zikredilen bu ifadelerin anlamının tespitinde hayr kelimesinin kullanım alanı ve Kur’an’da mevcut Allah ta-savvurunun dikkate alınması gerekmektedir. Bu minvalde Kur’an bütünlüğünün yanı sıra ifadelerin geçtiği ayetlerin bağlamı, ilgili ifadelerin anlam alanının tespitinde, özellikle inceleme yöntemi olarak benimsenmiştir. Nitekim hayr kelimesi, mutlak ve mukayyet anlamda iyilik ve üstünlük anlamlarını ihtiva etmektedir. Bu kelime eşi ve benzeri olmayan Allah için kullanılınca kıyas kabul etmeyen, mutlak anlamda bir üstünlüğü ifade etmektedir. Hayr kelimesinin geçtiği bu tamlamaların, mealler-de farklı şekillerde anlamlandırıldığı görülmüştür. Çalışmada ilahî murada uygun bir Allah tasavvu-runun zihinlere yerleştirilmesi ana hedefi doğrultusunda, ilgili ifadelerin en doğru şekilde meallere yansıtılması için bu terkipler tek tek ele alınmıştır. Bu amaçla özellikle Tefsir alanında ihtisas sahibi kişilerce hazırlanan sekiz Türkçe meal üzerinde hayr kelimesinin geçtiği bu terkipler incelenmiştir. İlgili meal çalışmalarının çoğunda özellikle lafzî çeviriye aşırı bağlılıktan bu tamlamaların anlam alanına uygun bir çevirinin yapılmadığı görülmüştür. Neticede hayr kelimesinin yer aldığı ilgili tam-lamaların, eşi ve benzeri bulunmayan Allah’ın sıfat ve fiillerindeki mutlaklığı göz önünde bulundu-rularak hiçbir varlık ile kıyas edilmeksizin çevrilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’an, Allah, Meal, Hayr.

Expressions in Which the Word Khayr is used in Noun Phrase that is referred to God and Their Turkish Translation

Öz

In this study, the meaning of the expressions formulated as “khayr + active participle noun” and used in reference to God and their reflection on the translations of the Qur’an will be examined. These names are “mākir”, “rāziq”, “fāsil”, “hākim”, “fātih”, “ghāfir”, “rāhim”, “wārith”, “munzil” and “nāsir”. In determining the meaning of these expressions mentioned in the Qur'an, the usage area of the word khayr and the conception of God presented in the Qur’an should be taken into account. In this respect, in addition to the integrity of the Qur’an, the con-text of the verses in which the expressions are used has been considered as a method of exami-nation in determining the meaning area of the relevant expressions. As a matter of fact, the word khayr contains the meanings of goodness and superiority in the absolute sense. When this word is used for God, the One and Incomparable, it expresses an absolute superiority that does not accept comparison. These expressions are expressed in different ways in the translations. In the present study, these phrases are handled one by one in order to reflect the relevant expressions in the translations in the most accurate way, in line with the main goal of placing a true concep-tion of deity in accordance with the divine will. For this purpose, these phrases in which the word khayr is used in eight different Turkish translations of the Qur’an prepared by experts in the field of Tafsīr are going to be examined. It has been observed that in most of the related translations of the Qur’an, especially because of the excessive dependence on the literal transla-tion, an equivalent Turkish word suitable for the meaning area of these phrases have not been given. As a result, these phrases that khayr takes place, considering superiority in the One and Incomparable God’s names and attributes, without comparison to any being, need to be trans-lated.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Qur’an, God, Translation of the Qur’an, Khayr.

Kaynakça

• Ayet Ayet Kur’an-ı Kerim ve Türkçe Anlamı (Meal). çev. Ömer Dumlu-Hüseyin Elmalı. İzmir: İzmir İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2003.
• Beğavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mes‘ûd. Meâlimü’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2010.
• Çağrıcı, Mustafa. “Hayır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 19 Ocak 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/hayir#1
• Damegânî. el-Vucûh ve’n-nezâʾir li elfâzi Kitâbillâhi’l-ʿAzîz. thk. Muhammed Hasen Ebû’l-ʿAzm ez-Zefîtî. Kahire: Vizâratu’l-Evkâf, 1995.
• Ebû Ubeyde, Ma‘mer b. Müsenna. Mecâzu’l-Kur’ân. thk. Ahmed Ferid el-Mezîdî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2006.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir b. Âşûr. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnisiyye, 1984.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. 8 Cilt. Kâhire: el-Mektebetü’l-Tevfikiyye, 2008.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. thk. Abdullah Aliyyu’l-Kebîr. 6 Cilt. Kahire: Dâru’l-Maârif, ts.
• İbnu’l-Cevzî. Nuzhetu’l-aʿyuni’n-nevâzir fî ʿilmi’l-vucûh ve’n-nezâʾir. thk. Muhammed ʿAbdulkerîm Kâzım er-Râdî. Beyrut: Muʾessetu’r-Risâle, 1984.
• İbnu’l-Cevzî. Zâdu’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr. 9 Cilt. Beyrut-Dımeşḳ: Mektebetu’l-İslâmî, 1984.
• Kur’an Meal-Tefsir. çev. Mehmet Okuyan. İstanbul: Haliç Üniversitesi Yayınları, 2021.
• Kur’an Meâli. çev. Yusuf Işıcık. Konya: Konya İlahiyat Derneği Yayınları, 2010.
• Kur’an-ı Kerim Meali Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri. çev. Mustafa Öztürk. Ankara: Anka-ra Okulu Yayınları, 2014.
• Kur’an-ı Kerim Meâli. çev. Hayrettin Karaman-Mustafa Çağrıcı-İbrahim Kâfi Dönmez-Sadrettin Gümüş. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 8. Basım, 2020.
• Kur’ân-ı Kerim ve Yüce Meâli. çev. Süleyman Ateş. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, ts.
• Kurtubî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘ li ahkâmi’l-Kur’ân. 24 Cilt. thk. Abdullah b Abdulmuhsin et-Türkî. Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1433/2013.
• Mâturîdî, Ebû Mansûr. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. 17 Cilt. thk. Bekir Topaloğlu. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005-2010.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb. en-Nüket ve’l-‘uyûn. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1428/2008.
• Mütercim Asım Efendi. Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi. 6 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Râgıb, el İsfehânî. el-Müfredât fî garîbi’l-Kurʾân. thk. Muhammed Seyyid Keylânî. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, ts.
• Râzî, Fahruddîn. Mefâtîhu’l-ğayb. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1425-26/2005.
• Seyyid Şerîf el-Curcânî. Kitâbu’t-taʿrîfât. Beyrut: Mektebetu Lubnân, 1985.
• Son Çağrı Kur’an. çev. Salih Akdemir. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali. Fethu’l-Kadîr. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 2007.
• Taberî, Ebû Ca‛fer Muhammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. 7 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 8. Basım, 1433/2012.
• Topaloğlu, Bekir. “Rahmân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Erişim 19 Ocak 2022). https://islamansiklopedisi.org.tr/rahman
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri. Erişim 19 Ocak 2022. https://sozluk.gov.tr/
• Yüce Kur’an ve Açıklamalı-Yorumlu Meâli. çev. Abdülkadir Şener-Cemal Sofuoğlu-Mustafa Yıldırım. İzmir: Tibyan Yayıncılık, 2020.
• Zeccâc, Ebû İshâk. Meâni’l-Kur’ân ve i‘râbuhu. thk. Ali Cemaleddin Muhammed. 5 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2003.